۱۱ اقدام زمستانه که بایستی در باغات انجام داد

مقدمه

فصول مختلف سال از نظر نگهداری باغات، هر کدام دارای اهمیتی است. فصل زمستان یکی از آن فصولی است که علی رغم دیدگاه عمومی، مراقبت های بیشتری را نیز می طلبد. با اینکه درختان در فصل زمستان خواب هستند اما همچنان نیازمند برخی از مراقبت ها می باشند. غالب این مراقبت ها کمک می کند تا درخت در فصل آینده از شرایط رشدی بهتری برخوردار باشد. در اهمیت اقداماتی که در زمستان در باغات انجام می شود مطالب گوناگونی گفته شده است اما در این مقاله به صورت جامع شما را با تمامی اقداماتی که بایستی در زمستان انجام دهید آشنا خواهیم کرد.

چرا اقدامات زمستان برای باغات مهم است؟

اکثر درختان در طول زمستان به خواب زمستانی فرو رفته و در نتیجه برگ های خود را از دست می‌دهند. ممکن است این درختان نسبت به برخی از شرایط سختی که در زمستان وجود دارد مانند یخبندان و سرما حساس باشند.علاوه بر این اکثر آفات و بیماری ها در زمستان در دسترس تر بوده و راحت تر میتوان آنها را کنترل کرد. گرچه این آفات و بیماریها در زمستان به فرم مقاوم خود  تبدیل می شوند،با این حال همچنان مبارزه با آنها آسان تر و بی خطرتر است. عدمم وجود برگ و میوه بر روی درختان این امکان را می دهد تا بتوان از سموم قوی‌ تری استفاده کرد و آفات و بیماری ها را با راندمان بالاتری از بین برد.خواب بودن درختان فرصت مناسبی برای انجام هرس و شکل دهی به درختان نیز هست و از جهتی دیگر درختان، یک سال باغی را تولید برگ و میوه کرده و انرژی بسیار زیادی را از خاک گرفته و تقریباً آن را خالی از مواد مغذی کرده اند؛ فصل زمستان بهترین زمان برای احیای مواد غذایی داخل خاک است. برخی تغذیه ها نیز در زمستان به صورت محلول پاشی بر روی درختان انجام می شود که در ادامه با آنها آشنا خواهیم شد. 

به طور کلی اقداماتی که یک باغدار بایستی در زمستان برای درختان میوه خود انجام دهد به شرح زیر است، با ذکر این نکته که این موارد مختص درختان نواحی نیمه گرمسیری و سردسیری است و ممکن است برای درختان مناطق گرمسیری موضوعیت نداشته باشد.

۱-جمع آوری لوله ها و تاسیسات

 در باغاتی که از آبیاری قطره ای بهره می برند، توجه به جمع آوری لوله های فرعی از سطح باغ اهمیت بسیار بالایی دارد. به دلیل وجود آب در این تاسیسات ممکن است بر اثر سرما یخ زدگی رخ داده و باعث ایجاد ترک های متعدد و یا شکستگی در مسیر لوله ها و قطره چکان ها شود. این اتفاق ممکن است برای پمپ ها و دستگاه‌های تصفیه نیز رخ دهد و بنابراین اولین اقدامی که بایستی در باغات قبل از بروز سرمای شدید اتفاق بیفتد جمع آوری این موارد و نگهداری آنها در انبار مناسب و سرپوشیده است.

۲-  جمع آوری بقایای گیاهی

 مطمئنا پس از یک سال باغی، مقدار زیادی از بقایای گیاهی شامل برگ های ریخته شده و یا میوه های چیده نشده در سطح باغ وجود دارد که این بقایا می توانند منبع بسیاری از آلودگی های مهم و خطرناک باشند. به خصوص اگر آفت و بیماری خاصی در طول فصل بر روی درختان وجود داشته می تواند بر روی این برگها و یا بقایای گیاهی زمستان گذرانی کرده و سال آتی نیز ایجاد خسارت کنند. بنابراین بهتر است همزمان با شروع فصل سرما این بقایا از سطح باغ جمع آوری شده و به نحوی امحا شوند. از بین بردن بقایا یا با مدفون کردن آنها و یا سوزاندن آنها امکان پذیر است. بهتر است در گودال ایجاد شده مقداری اوره و یا گوگرد پاشیده شود تا این بقایا به سرعت تجزیه شوند. 

۳-هرس

 شاید هرس درختان یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که بایستی در فصل زمستان برای درختان میوه انجام شود. هرس درختان میوه اجازه می دهد تا آنها فرم بهتری داشته و در نتیجه چیدن میوه های آنها راحت تر باشد. یک هرس خوب به درخت اجازه می دهد تا تمرکز خود را به جای تولید شاخه و برگ بر روی تولید میوه بگذارد و در نتیجه میوه های با کیفیت تری تولید کند. هرس باعث می شود تا هوادهی و نوردهی به داخل اندام درخت راحت تر، رطوبت کمتر و به تبع آن میزان بیماری‌های قارچی نیز کمتر شود. هرس زمستانه همچنین کمک می کند تا شاخه های آلوده و خشک شده با راندمان بهتری حذف شوند، چرا که عدم وجود برگ باعث می شود تا این شاخه ها به راحتی توسط هرس کار تشخیص داده شوند. هرس درختان پس از گذشتن سرما های شدید و معمولاً از اواخر بهمن ماه قابلیت اجرا دارد و بایستی توجه کرد که این کار قبل از گرم شدن هوا در اسفند ماه و آماده شدن جوانه ها برای رویش مجدد انجام شود.

۴- یخ آب زمستانه

یکی از اقدامات سنتی و قدیمی که هنوز هم کاربرد فراوانی در باغات دارد اجرای یخ آب زمستانه می باشد. یخ آب زمستانه به آن معناست که در روزهای یخبندان که معمولاً در بهمن ماه اتفاق می افتد یک آبیاری سنگین در باغ انجام شده و اجازه داده شود تا این آب بر روی سطح خاک باغ یخ بزند. این اقدام باعث می شود تا ضمن کاهش اکسیژن در خاک، اندام فرم های زمستان گذران آفات و بیماری ها دچار یخ زدگی و ترکیدگی شود. در نتیجه اجرای خواب زمستانه جمعیت آفات و بیماری ها به خصوص آفات و بیماری هایی که در خاک زندگی می کنند به شدت کاهش پیدا می کند به طور مثال کاهش جمعیت های کرم سفید ریشه توسط یخ آب یکی از معروف ترین مزیت های این روش است. در اجرای یک یخ آب می‌توان از مواد مکملی نظیر دیازینون و یا متالاکسیل گرانول جهت افزایش راندمان آن استفاده کرد.

۵- رنگ آمیزی تنه درختان

 همزمان با شروع پاییز و پیش از شروع فصل سرما پیشنهاد می‌شود تا تنه درختان تا ارتفاع حداقل یک و نیم متری توسط رنگ های مخصوص رنگ آمیزی شوند. این موضوع کمک می کند تا ضمن محافظت تنه درختان از گزند سرما و یا آفتاب سوختگی های زمستانه، بسیاری از آفات و بیماری هایی که بر روی تنه درختان حضور دارد نیز کاهش پیدا کند. در بسیاری از موارد برای بهبود این عملیات از مخلوط همزمان رنگ تنه و مخلوط بردو استفاده می گردد؛ به خصوص در درختانی که دچار شانکر های باکتریایی هستند این روش به شدت توصیه می شود.

۶- چالکود زمستانه

 یکی از اصولی ترین روش های جبران مواد غذایی خاک باغات در زمستان استفاده از روش چالکود است. در این روش مواد غذایی مورد نیاز هر درخت که توسط کارشناس تشخیص داده شده است بسته به سن درخت در عمق ۳۰ تا ۶۰ سانتی متری دفن می گردد. چاله ها معمولاً در مسیر آب و یا زیر قطره چکان ها و در منطقه‌ای نزدیک به سایه انداز درخت اجرا می شوند چرا که ریشه های فعال بیشتری در آن مناطق وجود دارد. در چالکود زمستانه معمولاً سعی می شود تا از فرم های گرانول کود ها استفاده شود تا به این طریق درخت مدت زمان بیشتری از مواد غذایی آن منتفع شود. علاوه بر ترکیبات شیمیایی و معدنی بایستی ترکیبات آلی مانند انواع کودهای دامی نیز در چالکود استفاده کرد.

۷-  سمپاشی زمستانه

 یکی از اصول باغداری سمپاشی در زمستان است. سمپاشی زمستانه درصد بسیار بالایی از آفات و بیماری های فصل آتی را از روی درختان محو می‌کند. سمپاشی زمستانه کمک می کند تا مایه تلقیح اولیه کمتری در فصل رویش وجود داشته باشد و بنابراین مدیریت آفات و بیماری ها بسیار راحت تر باشد. سمپاشی معمولاً طی دو مرحله انجام می‌شود در مرحله اول ترکیب روغن سمپاشی و یک سم عمومی حشره کش مانند اتیون برای از بین بردن حشرات و مرحله بعدی با استفاده از ترکیب بردو و یا اکسی کلرور مس برای بیماری های قارچی و باکتریایی خواهد بود. فاصله دو سمپاشی می تواند بین ۱۰ تا ۱۵ روز از یکدیگر باشد. در بسیاری از باغات ممکن است این دو مرحله با یکدیگر ادغام شده و طی یک مرحله انجام شود گرچه این روش باعث کاهش اثربخشی سمپاشی خواهد شد اما هزینه ها را نیز به شدت کمتر خواهد کرد.

۸- محلول پاشی فروت ست

 یکی از روش های تغذیه برای افزایش میزان گلدهی و گرده افشانی در باغات میوه استفاده از محلول پاشی فروت ست است. اصطلاح فروت ست برای کودهای استفاده می شود که سبب گل انگیزی و افزایش گرده افشانی می شوند. این کودها معمولاً حاوی مقادیر مناسبی از نیتروژن، روی و بر هستند که گاهاً در ترکیب با آمینو اسید یک محلول مناسب برای این منظور را تشکیل می دهند. فروت ست علاوه بر اینکه بعد از برداشت میوه ها در باغات استفاده می گردد، در اسفندماه و قبل از جوانه زنی گل ها و ظهور شکوفه ها نیز بایستی مصرف شود. تاثیر محلول پاشی فروت ست به حدی بالاست که ممکن است میزان بار برداشتی را تا ۱۰ درصد نیز افزایش دهد.

۹- کندن پوستک ها

در درختانی نظیر انگور، که دارای پوسته های جدا شونده هستند، زمستان فصل مناسبی برای کندن آنها است. بسیاری از حشرات مراحل زمستان گذران خود را به خصوص مرحله شفیرگی خود را در زیر این پوست ها می گذرانند.خارج کردن این پوسته ها باعث می شود تا ضمن کاهش رطوبت اطراف تنه درخت، سرمای بیشتری به فرم‌های زمستان گذران حشرات نیز وارد شده و آنها را از بین ببرد.

۱۰-  شخم و بیل زنی

 از جمله اقدامات دیگری که در اواخر فصل زمستان در باغات انجام می‌شود، شخم بین ردیف ها و بیل زنی پای درختان است. این موضوع ضمن زیر و رو کردن خاک و کاهش خطر ابتلا به آفات و بیماری ها، باعث از بین رفتن لوله های میکرونی بالا کشنده رطوبت آب ایجاد شده در خاک شده و رطوبت خاک را حفظ می کند. خاک بر اثر این عملیات سبک تر شده و زهکش مناسبی نیز خواهد داشت. علاوه بر این بسیاری از علفهای هرز نیز طی این اقدام از بین میروند.

۱۱- مبارزه با علفهای هرز

 همزمان با گرم شدن هوا در اواخر زمستان علف های هرز شروع به رشد از بذرها می کنند و این هنگام یک زمان طلایی برای مبارزه با آنها است. وجین دستی و یا استفاده از علف کش های عمومی و اختصاصی باعث می‌شود تا جمعیت علف های هرز در همان ابتدا کنترل شده و از آنجایی که برگی بر روی درختان وجود ندارد و غالب درختان در خواب زمستانی هستند آسیبی به درخت نیز وارد نمی شود.

 نتیجه گیری

 برخلاف تفکر عمومی که زمستان را فصل خواب عملیات کشاورزی و باغات می‌دانند، این فصل یکی از فصول مهم و پر تکاپو در باغداری به شمار می آید و انجام عملیاتی که در این مقاله ذکر شد کمک می کند تا در فصل رویش آتی، درختان رشد و نمو و بهتری داشته و در نهایت میوه بهتری تولید کنند. قطعاً حذف این موارد طی سالیان متوالی ضررهای جبران ناپذیری به باغات وارد می کند. به جرات می توان گفت اگر عملیات ذکر شده در این مطلب برای حداقل سه سال متوالی انجام نشود، باغ به طور کامل از نظر اقتصادی از دست خواهد رفت. عملیات زمستانه باغات، تاثیر بسیار مهمی در افزایش طول عمر درختان نیز دارد و در باغاتی که این عملیات به دقت توسط باغبان انجام می شود عمر اقتصادی درختان نیز بالاتر خواهد بود.