کرم خراط آفتی که درختان ایران را می‌بلعد

کرم خراط (پروانه فری) آفت درختان مثمر و غیر مثمر

در این مطلب به بررسی مباحث زیر می پردازیم:

• ۱- نحوه زندگی آفت
• ۲- خسارت کرم خراط (پرانه فری)
• ۳- عوامل موثر در کنترل آفت
• ۴- مبارزه با آفت

نحوه زندگی آفت

کرم خراط یا پروانه فری در شرایط اقلیمی ایران هر دو سال یک بار یک نسل دارد. زمستان را به صورت لارو های سنین مختلف در درون شاخه درختان میزبان می گذارند. در اواسط بهار آن دسته لاروهایی که رشدشان کامل شده، به شفیره و بعد از طی شدن مرحله شفیرگی به حشره کامل تبدیل می‌شوند. اولین زمان ظهور شب پره های آفت در اواخر بهار می‌باشد.
حشرات کامل تغذیه ای ندارند و به جهت داشتن جثه بزرگ و سنگین قادر به پروازهای طولانی نیستند. حشرات ماده پس از جفتگیری در مکان هایی که ذکر شد تخم گذاری می‌کنند.

تخم ها که معمولاً در حالت دسته جمعی گذاشته می‌شوند به فاصله یک تا دو هفته شکافته شده و لاروهای کوچکی از آنها خارج می‌شوند و از محل دمبرگ و سرشاخه ها وارد شاخه های نازک می‌شوند. سرشاخه هایی که مورد حمله اولیه قرار می گیرند، اغلب خشک می شوند و برگ های خشکیده آنها تا زمستان روی درخت به صورت سبز خشک باقی می ماند.

تغذیه اصلی لاروها از چوب شاخه و تنه است لاروها ضمن تغذیه، فضولات نارنجی رنگ خود را از سوراخ ورودی که در ضمن سوراخ خروجی آنها نیز خواهد بود به صورت گلوله ای کوچک و مدور بیرون می‌ریزند. این فضولات در پای درختان مبتلا جمع می‌شوند و این خود یکی از راه‌های بسیار آسان تشخیص وجود پروانه فری است. به تدریج که لاروها رشد می‌کنند، محل خود را عوض کرده و داخل شاخه های ضخیم تر درختان می‌شوند. بدین ترتیب شاخه های قطور و تنه اصلی را مورد حمله قرار می‌دهند و می‌توانند درخت را به کلی از بین ببرند.

جابجایی لاروها به وسیله تارهای بسیار نازکی است که از طریق غدد دهانی خود می‌سازند تا از شاخه ای به شاخه دیگر منتقل شوند. هر لارو جهت تکمیل نمودن دوره تغذیه و زندگی خود ۲ تا ۳ بار جابجا می‌شود. کانال‌هایی که در داخل چوب درختان میزبان به وسیله لارو پروانه فری بوجود می آید مستقیم بوده و حدود ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر طول دارد و بسته به گونه میزبان تا یک متر هم دیده شده است.

خسارت کرم خراط (پروانه فری)

کرم خراط یا پروانه چوبخوار فری از جمله آفاتی است که در سالهای اخیر به دلایل مختلف، جمعیت آن بشدت افزایش یافته و به صورت طغیانی در حال خسارت زدن است. این حشره چوبخوار که خسارت خود را در مرحله لاروی (کرم) با تغذیه از چوب درختان، به میزبان وارد می کند باعث پوک شدن شاخه ها شده و موجب شکسته شدن شاخه در اثر وزن خود آنها یا وزن میوه می‌شود و گاهاً صدمات جبران ناپذیری شدیدی را برای برداشت کنندگان محصول که از درخت بالا رفته اند ایجاد می‌کند.
دلایلی که برای افزایش جمعیت این آفت و همچنین افزایش خسارت آن بیان شده متعدد است که عمده ترین آنها به شرح زیر بیان می‌شود:

• تغییر نسبی شرایط آب و هوایی و نداشتن زمستان های سرد و یخبندان
• کاهش فعالیت دشمنان طبیعی آفت
• عدم رعایت بهداشت باغ و هرس مناسب درختان
• عدم رعایت اصول قرنطینه گیاهی و وارد کردن نهال آلوده به مناطق عاری از آلودگی
• ضعف عمومی درختان در باغات

خسارات کرم خراط (پروانه فری) به درختان ضعیف

آنچه بدیهی بوده و نه تنها برای دانشمندان علوم کشاورزی حتی برای کشاورزان و باغداران ثابت شده است این است که درختان قوی و برخوردار از آب و تغذیه مناسب و به موقع، سالم تر هستند و کمتر به امراض گیاهی دچار شده و در معرض حمله آفات گیاهی قرار می‌گیرند.
همچنین ثابت شده است که درختان ضعیف مواد شیمیایی تحریک کننده در محیط اطراف خود پخش می‌کنند که این مواد، جلب کننده آفات بوده و حشرات مضر را به سمت خود می‌کشانند و باعث ایجاد خسارت می‌شوند.
در مقابل درختان برخوردار از تغذیه مناسب و آبیاری به موقع، نه تنها جلب کننده حشرات نیستند بلکه قادرند به واسطه جریان شیره گیاهی، جوانه زنی مجدد و… در مقابل حمله آفات از خود واکنش نشان داده و به نوعی مبارزه نمایند.
کم آبی ناشی از دوره طولانی آبیاری باغات، عدم تغذیه مناسب درختان، کاشت نهال در زمین‌ های آهکی و سنگلاخی و… معمولا باعث شده است که باغات در مناطق مرکزی ایران که اقلیم گرم و خشک دارند از ضعف عمومی برخوردار باشند. درختان بیشتر فصول سال را در استرس کم آبی و گرمای شدید روز و نوسانات زیاد درجه حرارت حداقل و حداکثر روزانه سپری کرده و در مجموع به سرعت ضربه پذیرند.

عوامل موثر در کنترل آفت

1. سرمای زمستان
2. دشمنان طبیعی
3. آبیاری
4. تقویت درختان
5. رعایت اصول باغبانی در احداث باغات جدید

مبارزه با آفت

• ۱- هرس شاخه هایی با آلودگی بسیار بالا
• ۲- مسدود کردن دالان های لاروی فعال
• ۳- استفاده از تله های فرمونی
• ۴- سمپاشی علیه لاروهای جوان
• ۵- نصب تله نوری