استهلاک های موجود در گلخانه داری

مقدمه

گلخانه یک محیط شبیه سازی شده برای انجام کشت و زرع در زمانی خارج از زمان مناسب رشد گیاه و یا در مکانی خارج از مکان مناسب رشد گیاه می باشد. بنابراین گلخانه تنها یک سازه نیست و اجزای گوناگونی را در خود جای داده است. گلخانه به عنوان واحد تولیدی-صنعتی و کشاورزی همزمان با تولید محصولات کشاورزی استهلاک های مختلفی را نیز از خود بروز می دهد که توجه به این استهلاکات از جمله موارد بسیار مهمی است که گلخانه داران را کمک می کند تا حاشیه سود بالاتری را در گلخانه تجربه کنند. اگر گلخانه داران این استهلاک ها را به خوبی شناخته و آنها را مدیریت کنند علاوه بر اینکه طول عمر وسایل و تجهیزات و حتی سازه گلخانه افزایش خواهد یافت، هزینه‌های تعمیر و نگهداری  گلخانه و متعلقات آن نیز مدیریت شده و کاسته خواهد شد. در این مقاله به بررسی مهمترین مواردی که باعث ایجاد استهلاک در سازه های گلخانه ای و تجهیزات مربوط به آن می شود خواهیم پرداخت و آنها را به شما معرفی خواهیم کرد.

چرا توجه به نگهداری گلخانه مهم است؟

 همانطور که در مقدمه اشاره شد گلخانه یک واحد تولیدی صنعتی کشاورزی است که به ما اجازه می دهد تا گیاهان را خارج از زمان و مکان مطلوب خود کشت دهیم و همین امر باعث می شود تا حاشیه سود بسیار مناسبی نصیب بهره‌ برداران آن شود.

گلخانه دارای تاسیسات مختلفی است که هر کدام از آنها مانند چرخ دنده های یک ماشین بخش مهمی از تولید گلخانه ای را به عهده دارد. و از آنجایی که هزینه سرشکن سازه و تاسیسات گلخانه نیز بایستی بر روی قیمت محصول لحاظ شود و با توجه به افزایش قیمت‌های این تأسیسات، منطقی ترین راه برای افزایش حاشیه سود نگهداری از آنها و کاهش استهلاکات موجود بین آنها می باشد.

 اگر یک گلخانه دار سازه و تجهیزات گلخانه ای خود را به خوبی بشناسد و نسبت به عملکرد آنها آگاه باشد می تواند هر عاملی که سبب بروز خسارت و یا نقصان در آن می‌شود را به سرعت شناسایی کرده و قبل از بروز خسارت های مالی بیشتر نسبت به رفع آن اقدام کند. بنابراین در اهمیت نگهداری از گلخانه همین کفایت می کند که بدانیم با نگهداری اصولی و مدیریت استهلاکات در داخل گلخانه می توانیم بین ۱۰ تا ۳۰ درصد حاشیه سود بیشتری نسبت به گلخانه‌های داشته باشیم که این مدیریت در آنها اعمال نمی شود.

آیا استهلاکات گلخانه قابل مدیریت و کاهش است؟

جواب این سوال قطعاً بله است. برخی از تاسیسات گلخانه دارای عمر مشخصی هستند و پس از گذشت این عمر بایستی تعویض شود به طور مثال ممکن است که نایلون گلخانه عمری سه ساله داشته باشد و پس از آن بایستی تعویض شود اما در برخی از گلخانه ها به دلیل عدم مدیریت مناسب و نگهداری بعد از این نایلون ها مجبور به تعویض پوشش گلخانه حتی پس از یک سال هستیم و از آنجایی که هزینه خرید، نصب و زمانی که گلخانه بایستی برای نصب پوشش خالی بماند بسیار زیاد برآورد می‌شود، مدیریت حداقلی بر روی این بخش باعث می شود که میزان هزینه های پوشش گلخانه تا یک سوم کاهش پیدا کند. این موضوع برای سایر تجهیزات و امکاناتی که در گلخانه وجود دارد نیز صادق است و به طور کلی رصد و پایش کلیه اجزای گلخانه باعث کاهش خرابی و افزایش طول عمر آن ها خواهد شد.

 در ادامه شما را با استهلاکاتی که یک گلخانه دار در حین مدیریت گلخانه با آن مواجه خواهد شد آشنا خواهیم کرد. 

۱-پوشش گلخانه

 مهمترین استهلاکی که در هر گلخانه‌ای مشاهده می شود مربوط به پوشش گلخانه است. پوشش گلخانه می تواند به شکل نایلونی، شیشه‌ای و یا کامپوزیتی باشد که هر کدام از این موارد استهلاکات مربوط به خود را دارند.  از این بین پوشش های نایلونی که بیشترین محبوبیت و میزان استفاده را در بین گلخانه داران دارند از استهلاکات بالایی نیز برخوردار است.  پوشش های گلخانه نایلونی می‌تواند تحت تاثیر نور خورشید، سرما و گرما، گرد و خاک، باران های اسیدی، طوفان و سایر موارد محیطی تحت تاثیر قرار بگیرند. پارگی مهمترین عاملی است که در پوشش های نایلونی اتفاق می افتد که بایستی به سرعت توسط مسئولین گلخانه در صورت مشاهده توسط چسب ها و نایلون های تازه ترمیم شود در غیر این صورت این پارگی می تواند گسترش یافته و بخش وسیع تری را شامل شود. معمولاً پس از بارش های شدید باران و برف و یا سرد و گرم شدن محیط با اختلاف دمایی بالا و یا وقوع بادهای شدید نایلون ها دچار آسیب شده و بایستی بلافاصله ترمیم شوند. گل پاشی که جهت کاهش نور ورودی به گلخانه در برخی از مناطق انجام می‌شود نیز باعث کاهش عمر نایلون ها می گردد. پارگی در محل اتصالات و یا خروجی های بخاری و ناودان نیز از جمله استهلاک شایع در نایلون گلخانه می باشد.

 کدر شدن پوشش که بر اثر استفاده مداوم و یا تمیز نکردن طولانی مدت پوششها ایجاد می‌شود نیز از جمله مواردی است که عمر اقتصادی این پوشش ها را کاهش می دهد که معمولاً در خصوص نایلون و کامپوزیت مشاهده شده اما در مورد شیشه موضوعیت ندارد.

۲-سیستم های آبیاری

از دیگر مواردی که در گلخانه ها دچار بیشترین استهلاکات است سیستم آبیاری می باشد. سیستم آبیاری شامل مخازن، پمپ ها، فیلترها، لوله های اصلی و فرعی و قطره چکان ها می باشد. از این بین فیلترها و قطره چکانها بیشترین استهلاک را به خود اختصاص می‌دهند. استفاده از منابع آبی زلال و سبک و همچنین عدم استفاده از مواد نامحلول در مخازن آبیاری باعث افزایش طول عمر فیلترها می‌شود همچنین تعویض به موقع فیلترها باعث می‌شود تا پمپ ها به خوبی کار کرده و قطره چکان ها نیز دچار مشکل نشوند. گرفتگی قطره چکان ها یکی دیگر از  این معضلات است که معمولاً در گلخانه ها با آن مواجه هستیم. به خصوص هنگامی که از کودهای مخلوط در آبیاری استفاده می شود این گرفتگی ممکن است بالاتر نیز برود. رسوب موجود در آب مصرفی سبب گرفتگی قطره چکان ها می شود. برای مدیریت این موضوع بایستی از ترکیبات شستشو دهنده لوله ها و قطره چکان ها مانند انواع اسیدها جهت از بین بردن رسوبات  در دوره های مشخص استفاده کرد که در غیر این صورت نیاز به تعویض لوله ها و یا قطره چکان ها خواهد بود. به خصوص در سیستم های مه باشی یا میست تعویض قطره چکان ها ممکن است هزینه های بالایی داشته باشد.

 مخازن نیز بایستی در جایی تعبیه شوند تا از برخورد آنها جلوگیری شده به صورت دوره‌ای شستشو شوند. مخازن بهتر است در فضای داخلی گلخانه تعبیه شوند تا طول عمر آنها بیشتر گردد. پمپ ها نیز بایستی به صورت دوره‌ای بررسی شده و در صورت نیاز به سرویس شوند. این پمپ ها بایستی از نظر الکترونیکی سالم بوده و از ورود مایعات به بخش الکترونیکی آنها جلوگیری به عمل آید.

در مورد لوله ها شکستگی آنها از ناحیه بست ها در صورتی که زیر پای کارگران رها باشند از جمله مواردی است که طول عمر آنها را کاهش می دهد و هزینه های هنگفتی را بر دوش گلخانه می گذارد.

۳-سیستم گرمایشی و سرمایشی و تهویه

سیستم های سرمایشی در گلخانه ها معمولاً به شکل فن و پد می باشد. پدها معمولا از استهلاک بالایی برخوردار هستند و با توجه به اینکه در اکثر گلخانه ها از سیستم فیلتراسیون برای آب استفاده شده بر روی پرده ها استفاده نمی شود، منافذ آن ها به تدریج دچار گرفتگی و رسوب شده و در نتیجه نیاز به تعویض پیدا می کند. در واقع میزان هوادهی پدها به مرور زمان کم شده و نمی‌ توانند محیط گلخانه را به خوبی خنک کننند. بنابراین استفاده از سیستم های فیلتراسیون و توجه به کیفیت آب مورد استفاده بر روی پد ها می تواند طول عمر آنها را افزایش دهد. همچنین در نظر گرفتن مخزن یا حوضچه مجزا برای آب در گردش سیستم سرمایشی می تواند کمک کند تا این مخازن و یا حوضچه ها به صورت انفرادی شسته شده و باز هم طول عمر پدها را افزایش دهد.  فن ها نیز بخش دیگری از سیستم سرمایشی در گلخانه ها به شمار می آیند که هم در قسمت پره ها، هم در قسمت موتور و هم در قسمت دامپر دچار خرابی های زیادی می شوند. توجه به سلامت تسمه، موتور و روغن کاری دامپر ها از جمله مواردی است که عمر مفید این تجهیزات را بالاتر می برد.

بخاری ها و سیستم های گرمایشی نیز از آنجایی که در یک محیط مرطوب و در تماس دائمی با آب قرار دادند ممکن است دچار پوسیدگی شده و بدنه اصلی و یا کوره آنها دچار نشتی شود. لوله های خروج گازهای حاصل از احتراق نیز از دیگر بخش هایی است که سریعاً مستهلک می شوند و باعث قبل از از شروع پوسیدگی آنها را تعویض نمود. مشعل ها و فن ها نیز در سیستم های گرمایشی باعث دائم نرسد شوند تا در صورت بروز هرگونه مشکل قبل از خرابی عمده نسبت به تعمیر آن اقدام شود.  در مورد مسائل مربوط به تهویه نیز دریچه های سقفی و کناری به مرور زمان با باز و بسته کردن دچار استهلاک می شوند به خصوص در دریچه های کناری که تحت عنوان رولاپ معروف هستند و معمولاً به صورت مکانیکی و توسط دست و به وسیله یک لوله نایلون های کناری را رول کرده و به بالا و یا پایین حرکت می دهند این استهلاک بیشتر نیز هست. در رول آپ ها عمر مفید نایلون بسیار پایین تر است و بیشتر دچار پارگی می شود. همچنین وزن زیاد این بخش ممکن است که دسته رول آپ را دچار شکستگی های متعدد بکند.  در دریچه های سقفی که معمولاً با موتور باز و بسته می شوند این مورد کمتر رخ داده و استهلاک مربوط به آن ها در موتور ها و اهرم ها است که با سرویس دوره ای و روغن کاری به طرز چشمگیری کاهش پیدا می کند.

۴- سکوبندی‌ها

 در گلخانه هایی که دارای سکوبندی هستند و از کشت های غیر خاکی بهره می برند به دلیل مجاورت این سکوها با آب و یا سایر محلول های شیمیایی ممکن است انواع زنگ زدگی، خوردگی، شکستگی و ترکیدگی در سکوها مشاهده شود لازم است پس از پایان هر کشت به صورت دقیق بررسی و نسبت به تعمیر آنها اقدام کرد.  توجه به سلامت سکوها از جهت دیگری نیز مهم است و آن عدم بروز و یا نفوذ آلودگی به داخل گلخانه ها می باشد.

۵- سازه

گرچه سازه گلخانه معمولاً دچار استهلاک خاصی نمی شود و با توجه به مواد مورد استفاده در اسکلت گلخانه میزان زنگ زدگی و خوردگی حداقلی در آنچه مشاهده می شود اما در بخش اتصالات ممکن است این موارد به صورت جزئی دیده شود که لازم است بلافاصله بعد از مشاهده این موارد نسبت به تعویض اتصالات اقدام نمود.  در شرایط خاص مانند وزش باد های بسیار شدید ممکن است که ستون های گلخانه و یا کمان های آن دچار انحرافات جزئی شده که این انحراف با مداومت طوفان در منطقه گسترش یابد و در نهایت منجر به فرو ریختن سازه و یا پارگی نایلون گلخانه شود. این موارد نیز بایستی تحت نظر کارشناس گلخانه بوده و حداقل پس از وقوع طوفان های اینچنینی نسبت به بازرسی سازه اقدام لازم انجام شود.

۶- سمپاش ها و سایر نازل ها

یکی از مواد مصرفی که در گلخانه ها بسیار مورد استفاده قرار می گیرد انواع دستگاه های سمپاش و نازل های مربوط به آن و همچنین نازل های آبیاری است. معمولا این بخش از نظر گلخانه داران خارج مانده و اهمیت زیادی به آن داده نمی شود. در صورتی که شاید یکی از مهمترین استهلاکات موجود در گلخانه ها و یکی از هزینه های مهم مربوط به این موارد باشد.  سمپاش های موتوری و شارژی حتماً بایستی در صورت عدم استفاده در دوره های مشخصی روشن شده تا بتوانند عملکرد مناسبی داشته باشند. اجزای سمپاش ها بایستی روغن کاری شده و دائما سرویس شوند. سلامت باتری سمپاش های شارژی بایستی طی دوره های مشخص بررسی و در صورت بروز خرابی تعمیر شوند. شلنگ ها و نازل ها نیز بایستی به نحوی استفاده شوند که زیر پای کارگران و یا ادوات در حین رفت و آمد نمانده و در نتیجه سوراخ و یا پاره نشوند. مخازن سمپاش ها باید دارای فیلتر بوده تا از ورود مواد درشت تر به شلنگ ها و نازل ها جلوگیری شود. نازل ها پس از هر بار استفاده بایستی به طور کامل شسته شده و قطعات آن مجدداً سر هم بندی شود. با رعایت این نکات طول عمر سمپاش و نازل های آن افزایش یافته و هزینه های اضافه از دوش گلخانه خارج می شود.

۷ -فاضلاب

یکی از بخش‌هایی که در گلخانه متاسفانه کمتر به آن توجه می شود راه آب و یا فاضلابی است که از گلخانه خارج می شود.  این بخش یکی از مواردی است که دچار خرابی های فراوان بوده و معمولاً زمانی ایجاد مشکل می‌کند که گلخانه در اوج کاری خود است. در گلخانه ها باید توجه شود تا موارد درشت مانند پرلیت و کوکوپیت به داخل فاضلاب وارد نشده و همچنین محل ورود حیوانات موذی از آنجا مسدود گردد. عدم تخلیه فاضلاب در گلخانه ها مشکلات عدیده ای را در فصل کشت ایجاد می کنند که باعث قبل از وقوع مورد بررسی قرار گیرد.

۸- سیم کشی‌های برق

 این بخش نیز در گلخانه از خرابی های بالایی برخوردار است و بخصوص در مواردی که مربوط به راه‌اندازی پمپ ها هست از اهمیت بالایی نیز برخوردار است. هرگونه خرابی در سیم کشی ها ممکن است سبب تعویق کارهای روتین در گلخانه شود. بنابراین بازرسی دائمی سیم‌ها و  نواحی اتصال آن به ادوات الکترونیکی و سرهمبندی آنها در تابلو برق همگی از جمله مواردی است که بایستی توسط گلخانه داران به صورت دائمی بررسی و مشکلات آن برطرف شود. باید توجه کرد که شدت جریان مصرفی گلخانه متناسب با سیم کشی موجود بوده تا طول عمر این تجهیزات افزایش یابد.

نتیجه گیری

 در هر سیستم اقتصادی، تراز سود و زیان بیان کننده موفقیت آن بنگاه اقتصادی می باشد. در مورد گلخانه نیز به همین شکل بوده و هر عاملی که سبب شود هزینه‌ های این واحد تولیدی کاهش و از آن طرف میزان سود افزایش پیدا کند سبب موفقیت هر چه بیشتر واحد گلخانه خواهد شد. بنابراین توجه ویژه به استهلاکات موجود در گلخانه و مدیریت آن ها از جمله مواردی که هر گلخانه داری باید در مورد آن اطلاعات داشته باشد و بسته به شرایط خاص گلخانه خود آن را مدیریت کند.