بیماری‌ها و آفات مهم بادام درختی + نحوه درمان

بادام یکی از گیاهان مهم در باغبانی کشور است. ارقام مختلف بادام در مناطق مختلفی ایران به‌خصوص در دشت‌ها به‌صورت دیمی و آبی کشت می‌شود و محصول آن به‌صورت خشکبار و یا تازه‌خوری مورداستفاده قرار می‌گیرد.

بادام همچنین در صنایع روغن‌کشی و غذایی نیز کاربرد فراوان داشته و بنابراین یکی از درختان محبوب در کشت و باغبانی به شمار می‌رود. آفات و بیماری‌های گوناگونی درختان بادام ایران را تهدید می‌کنند که ممکن است علاوه بر کاهش محصول آنها روی کیفیت محصول نیز اثر سو داشته‌باشند. استفاده به‌موقع از راهکارهای مدیریتی آفات و بیماری‌ها کمک خواهد کرد که میزان خسارت این موارد به باغات به حداقل ممکن برسد. در این مقاله شما را با مهم‌ترین بیماری‌ها و آفات درخت بادام آشنا خواهیم کرد:

بیماری‌های مهم بادام درختی

لکه آجری بادام

این بیماری قارچی با عامل Polystigma ochraceum شایع‌ترین و تهاجمی‌ترین بیماری برگی بادام است.

هرساله بخش وسیعی از باغات بادام به‌خصوص باغاتی که در مناطق با رطوبت نسبی بالاتر احداث شده‌اند درگیر این بیماری قارچی می‌شوند. دلیل نام‌گذاری این بیماری وجه تسمیه آن با لکه‌های نارنجی مایل به قرمز رنگی است که در سطح برگ ایجاد می‌نماید.

لکه در ابتدا سبز روشن بوده و به‌تدریج آجری رنگ می‌شوند. اندازه لکه‌ها متفاوت است و غالباً الگوی یکسانی ندارند. این بیماری با کاهش سطح فتوسنتزکننده برگ می‌تواند تا ۳۰ درصد نیز باعث کاهش برداشت محصول شود.

لکه‌های ایجاد شده غالباً روی برگ ایجاد می‌شود و فقط در موارد بسیار نادر روی شاخه و میوه‌ها آلودگی ایجاد می‌کنند.

کنترل لکه آجری بادام

نکته مهم در کنترل این بیماری ازبین‌بردن بقایای آلوده از فصل زراعی گذشته است. زمستان‌گذرانی این قارچ در داخل این بقایا بوده و ازبین‌بردن آنها سبب کاهش مایه اولیه تلقیح این بیماری در باغ می‌شود.

سموم بردو، کاپتان و مانکوزب نیز قبل از بروز و یا شیوع علائم برگی کمک بزرگی به مدیریت بیماری می‌کند. باید توجه داشت که سم‌پاشی علیه این بیماری تنها پس از ریزش گلبرگ‌ها مقدور است.

لکه غربالی بادام درختی

این بیماری دومین بیماری برگی شایع در درختان بادام است. عامل بیماری قارچی با نام علمی Stigmina Carpophila بوده که در ابتدا روی برگ‌ها لکه‌ها رنگ‌پریده مایل به زرد ایجاد می‌کنند.

این لکه‌ها که غالباً مدور هستند پس از گذشت زمان در ناحیه مرکزی دچار نکروز و ریزش می‌شوند و بعد از مدتی سطح برگ به شکل مشبک درمی‌آید. کاهش فتوسنتز نتیجه این بیماری است که همانند لکه آجری بادام در نهایت سبب کاهش برداشت محصول می‌شود.

لکه‌های این بیماری می‌تواند روی میوه‌ها نیز به‌صورت جوش‌های قرمزرنگ پدیدار شوند که در صورت مصرف تازه‌خوری چغاله می‌تواند از بازار پسندی آن بکاهد.

این بیماری زمستان‌گذرانی خود را در سرشاخه‌ها و جوانه‌ها انجام می‌دهد و در دمای مناسب با استفاده از باد، حشرات و باران پراکنده می‌شوند. در مناطق مرطوب شدت بیماری بالاتر است.

کنترل لکه غربالی بادام درختی

کنترل این بیماری با استفاده از سم‌پاشی زمستانه حاوی مخلوط بردو و روغن زمستانه موفقیت بیشتری دارد، گرچه توصیه می‌شود تا از سموم مانکوزب یا کاپتان نیز در طول فصل استفاده شود.

گال طوقه

این بیماری باکتریایی و با عامل Agrobacterium tumefaciens است.

این باکتری با ایجاد اختلال در ژنوم گیاه، اختیار فرماندهی سلول‌ها را در دست گرفته و با تکثیر سرطانی آنها سبب ایجاد برجستگی‌هایی غده مانند در ناحیه طوقه می‌شوند. این اختلال در نهایت سبب به‌هم‌زدن سیستم آوندی گیاه و تضعیف یا خشک شدن گیاه می‌شود.

معمولاً سطح غده سرطانی (گال) دارای ناهمواری و گاهاً دارای ترشح صمغ است. این گال ها همچنین به انواع پاتوژن‌های ثانویه حساس بوده و به‌راحتی پذیرای قارچ‌های مختلف هستند.

خوشبختانه میزان این بیماری با پیشرفت پایه‌های تولیدی نهال بادام تا حد زیادی کاسته شده است، اما در باغات قدیمی همچنان به‌عنوان یک مشکل محسوب می‌شوند.

کنترل گال طوقه

پیشگیری تنها راه کنترل این بیماری است، جلوگیری از زخمی شدن ناحیه طوقه و تنه و رعایت بهداشت زراعی مهم‌ترین روش پیشگیری از این بیماری است. برخی جدایه‌های باکتری Agrobacterium radiobacter نیز می‌تواند از افزایش جمعیت این باکتری جلوگیری کند.

انواع پوسیدگی‌های ریشه

قارچ‌های مختلفی می‌تواند سبب پوسیدگی ریشه درختان بادام شوند. گاهاً این قارچ‌ها به ناحیه طوقه نیز حمله‌ور شده و این منطقه را نیز درگیر می‌کنند. مهم‌ترین علامت آلودگی و پوسیدگی ریشه، ضعف عمومی و پژمردگی درختان در کنار ریزش برگ‌ها است. قارچ‌های خاکزی با نابود کردن سیستم آوندی ریشه اجازه جذب آب را به آنها نداده به‌تدریج باعث خشک شدن درختان می‌شوند.

در برخی موارد مانند پوسیدگی فایتوفتورایی بادام، طوقه بیشتر از ریشه درگیر می‌شود و در مورد پوسیدگی رزلینیایی بار سفیدرنگ قارچ روی ریشه مشاهده می‌شود. در مورد پوسیدگی آرملاریایی ممکن است کلاهک قارچ به رنگ عسلی در اطراف درخت رویش کند که یکی از علائم شدت این بیماری در باغ است.

معمولاً منبع پوسیدگی‌های ریشه در زمین‌های غیرآلوده، نهالستان‌ها است؛ بنابراین خرید نهال مناسب و معتبر و همچنین دقت به‌سلامت آن و استفاده از عملیات پرالیناژ (ضدعفونی ریشه قبل از کاشت) از اهمیت بالایی برخوردار است.

تصحیح آبیاری، شیب و زهکشی زمین نیز در میزان بیماری بسیار تعیین‌کننده است. ماندن آب در پای درختان و یا برخورد آب با تنه درخت و نیز آبیاری غرقابی می‌تواند میزان بیماری را تشدید کند.

روش شیمیایی درمان پوسیدگی‌های ریشه

استفاده دوره‌ای از قارچ‌کش‌هایی نظیر تیوفانات متیل، ایپرودیون و کاربندازیم در کنترل این بیماری بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

سفیدک سطحی بادام

این بیماری قارچی با عامل Phyllactinia guttata از اهمیت کمتری در ایران برخوردار است ولی می‌تواند در شرایطی به شدت خسارت‌زا باشد. قارچ عامل این بیماری در قسمت پشتی برگ شروع به رشد کرده و یک‌لایه سفید تا خاکستری‌رنگ که در واقع ریسه‌های قارچ است ایجاد می‌کند.

این قارچ سبب ایجاد لکه‌های نارنجی تا قهوه‌ای نامنظم (تقریباً شبیه به لکه آجری) روی سطح برگ‌ها شده و سبب خزان زودرس (تابستانه) درخت می‌شود. استفاده بیش از حد از کودهای حاوی ازت سبب حادتر شدن بیماری می‌شود.

کنترل و مبارزه با سفیدک سطحی بادام

ازآنجاکه این بیماری با افزایش رطوبت و کاهش نور افزایش می‌یابد، لذا استفاده از هرس مناسب می‌تواند از شدت آن بکاهد. استفاده از سموم کرزوکسیم متیل و پنکونازول در کاهش میزان خسارت مفید است.

صمغ زدگی تنه

صمغ زدگی به‌تنهایی یک بیماری نیست و ممکن است عوامل مختلف از جمله خسارت حشرات و یا زمستان‌های سخت عامل ایجاد آن باشد. انواع قارچ‌ها و باکتری‌ها (ازجمله شانکر باکتریایی) نیز می‌تواند سبب ایجاد صمغ شود.

مسائل تغذیه‌ای و نحوه آبیاری نیز سبب ایجاد صمغ بر روی تنه درختان می‌شود. در نتیجه تقویت عمومی درخت و مبارزه به‌موقع با آفت و بیماری‌های دخیل در صمغ زدگی می‌تواند از ایجاد خسارت بر درخت جلوگیری نماید.

درمان صمغ روی درخت بادام

اگر این صمغ‌ها روی تنه مشاهده می‌شود، کندن صمغ‌ها، تراشیدن تنه آلوده و پانسمان با مخلوط بردو کمک مناسبی به کاهش خسارات می‌کند.

انواع پژمردگی‌های آوندی

قارچ‌های مختلفی از جمله ورتیسیلیوم ها می‌توانند با مسدودکردن و یا تغییر ساختار آوندهای گیاه مانع از نقل‌وانتقال صحیح شیره گیاهی و تضعیف گیاه شوند. علائم این بیماری مشابه با پوسیدگی‌های ریشه است اما خشکیدگی سرشاخه‌ها نیز در این بیماری شایع است.

ریزش نابه‌هنگام میوه‌ها نیز یکی دیگر از علائم این بیماری است. در اثر این بیماری ممکن است شیره گیاهی از تنه بیرون‌زده و ظاهر صمغ مانند روی تنه ایجاد گردد.

بهترین راه تشخیص این بیماری انجام برش عرضی در شاخه‌ها و مشاهده وضعیت آوندهاست. در صورت ابتلای بادام به این بیماری می‌توان از انواع سموم قارچ‌کش نظیر تیوفانات متیل و ترکیب ایپرودیون و کاربندازیم استفاده کرد. تغذیه مناسب گیاه با کودهای شیمیایی حاوی پتاسیم نیز سبب بهبود شرایط موجود خواهد شد.

آفات مهم بادام درختی

زنبور مغز خوار بادام

این آفت مهم‌ترین و شایع‌ترین آفت بادام کاری‌های کشور است. این حشره با نام علمی Eurytoma amygdali طولی به‌اندازه نهایتاً یک سانتی‌متر دارد.

حشره زنبوری سیاه‌رنگ است که قسمت تحتانی شکم اندکی به قهوه‌ای مایل شده است. پاها نیز ممکن است دارای یک یا دورگه زردرنگ باشد. این حشره در بهار و در زمان چقاله بودن میوه‌ها، به درختان حمله‌ور شده و با استفاده از اندام تخم‌ریزی خود اقدام به تخم‌گذاری در داخل میوه و در مجاورت مغز در حال تشکیل آن می‌کنند. لاروها پس از خروج از تخم و حرکت به سمت مغز تا حدود یک سال در داخل بادام باقی‌مانده و از آن تغذیه می‌کنند. در این مدت تعداد زیادی از بادام‌های آلوده ریزش می‌کنند اما لارو همچنان در داخل بادام باقی‌مانده و پس از طی مراحل شفیرگی در پاییز و زمستان، مجدد در بهار به‌صورت حشره بالغ خسارت خود را در فصل جدید آغاز می‌کند.

از بین بردن زنبور مغز خوار بادام

 این آفت تنها یک نسل در سال داشته و مبارزه با آن تنها در زمان کوتاهی از سال امکان‌پذیر است. بهترین راهکار کنترل این آفت استفاده از بهداشت زراعی و ازبین‌بردن بقایای آلوده از باغ است. حتما ۶ نکته مهم درباره آماده سازی باغ پس از برداشت را بخوانید.

استفاده از سموم حشره‌کشی مانند اتیون، دیازینون و دلتامترین به هنگام مشاهده حشرات بالغ کمک فراوانی به مدیریت بیماری می‌نماید.

انواع شته

شته‌ها به‌عنوان یکی از آفات معمول درختان بادام محسوب می‌شوند که علاوه بر تغذیه از شیره گیاهی با ایجاد فضولات چسبنده تحت عنوان عسلک باعث رشد سایر عوامل قارچی بر روی درخت می‌شوند.

شته‌های درخت بادام معمولاً مشابه با گونه‌هایی هستند که به هسته دارانی مانند هلو و شلیل حمله‌ور می‌شوند و لذا بایستی در مباحث مدیریتی این درختان را نیز به‌عنوان منبع آلودگی در نظر داشت.

شته‌ها همچنین باعث پیچ خوردن برگ‌های درختان شده و از این طریق نیز می‌توانند ایجاد خسارت بکنند. استفاده از سموم سیستمیک نظیر ایمیداکلوپراید و سم پریمیکارب می‌تواند به‌خوبی این آفات را در باغات کنترل نماید.

سوسک‌ها و پروانه‌های پوست خوار

این حشرات به‌عنوان آفت شایع درختان بادام به‌خصوص در نواحی کم آب و کشت‌های دیمی هستند. به طور عمده هرچه درخت تحت شرایط تغذیه‌ای دشوارتری باشد میزان خسارت این آفات نیز بیشتر است.

این آفات با تخم‌گذاری بر روی تنه درختان و یا در سرشاخه‌ها و ایجاد لاروها در فصل مناسب وارد تنه‌های درخت شده و با تغذیه از پوست زنده درخت سبب اختلال در رفت‌وآمد شیره گیاهی و تضعیف عمومی درختان می‌شوند. علامت مشخص آلودگی به این آفت وجود دالان‌های به‌هم‌پیوسته در زیر بافت چوب‌پنبه‌ای درختان است.

این آفات همچنین سبب ترشح شیرابه و یا صمغ از درختان نیز می‌شوند. در مورد سوسک‌های پوستخوار، حشرات بالغ نیز از پوست تغذیه کرده و خسارت ایجاد می‌کنند.

بهترین راه مدیریت این بیماری تقویت عمومی گیاه با استفاده از برنامه تغذیه‌ای مناسب است. مبارزه با حشرات بالغ در هنگام ظهور با سموم دیازینون و مالاتیون و دلتامترین نیز مؤثر واقع خواهد شد.

کرم‌های طوقه و ریشه بادام

این آفات در واقع لاروهای سوسک‌هایی هستند که پس از تفریخ از تخم‌ها شروع به تغذیه از ناحیه طوقه و ریشه می‌کنند. در این مورد معمولاً هرچه سن درخت کمتر باشد میزان خسارت آفت بیشتر ارزیابی می‌شود.

قطع ریشه‌های اصلی و همچنین تغذیه از طوقه سبب می‌شود تا تعادل مواد غذایی در گیاه به‌هم‌خورده و همچنین مسیری برای ورود پاتوژن های قارچی به داخل گیاه باز شود. علائم حمله این حشرات به درخت شامل ضعف عمومی، زردی و پژمردگی است.

لاروها معمولاً بزرگ و با بدن قوسی شکل هستند و بسته به گونه حشره می‌توانند تا سه سال نیز در خاک حضور داشته‌باشند. جمعیت این لاروها در عمق ۶۰ سانتی‌متری خاک به بیشترین میزان خود می‌رسد.

کنترل و از بین بردن کرم‌های طوقه و ریشه بادام

استفاده از یخ آب زمستانه، شخم عمیق و سموم دیازینون، سایپرمترین و تیودیکارب در کنترل این آفت مؤثر است، گرچه تقویت عمومی گیاه نیز کمک‌کننده خواهد بود.

سرشاخه خوار بادام

این آفت با نام علمی Anarsia lineatella در واقع آفت شایع باغات هلو و شلیل است که در برخی موارد به‌خصوص ضعف عمومی گیاه می‌تواند به درختان بادام حمله‌ور شده و از آنها تغذیه نماید.

این حشره در واقع شب‌پره‌ای است که پس از تفریخ تخم‌های گذاشته شده در روی سرشاخه، لاروهای خود را وارد شاخه‌های تازه تشکیل‌شده کرده و با تغذیه از مرکز آنها سبب خشکی سرشاخه‌ها می‌شوند.

در آلودگی‌های شدیدتر و در شرایط مناسب لاروها می‌توانند وارد میوه‌ها نیز بشوند. در نهایت این حشره داخل میوه‌ها و یا در سرشاخه‌ها تبدیل به شفیره شده و سیکل زندگی خود را ادامه می‌دهد.

کنترل سرشاخه خوار بادام

حذف سرشاخه‌های آلوده و امحای آنها مناسب‌ترین روش کنترلی محسوب می‌شود. سم‌پاشی زمستانه با روغن ولک و اتیون و همچنین سم‌پاشی دوره‌ای با دیازینون نیز از روش‌های مدیریت این آفت است.

انواع شپشک

شپشک‌ها همانند شته‌ها با تغذیه از شیره گیاه، درختان را تضعیف کرده و عملکرد آنها را کاهش می‌دهند. قدرت تکثیر شپشک‌ها بسیار بالاست و برای کنترل آنها بایستی به‌موقع و سریع عمل نمود.

برخی از انواع شپشک می‌توانند روی میوه‌ها نیز تغذیه کنند. اما شپشک نخودی بادام منحصراً از شاخه‌ها تغذیه می‌نماید.

کنترل شپشک

استفاده از روغن پاشی زمستانه بهترین روش رهایی از این آفت است. سموم اتیون، دیازینون و دورسبان نیز در کاهش جمعیت آفت مؤثر هستند.

انواع کنه‌ها

کنه‌ها دارای قدرت تکثیر بالایی هستند و علی‌رغم جثه کوچک می‌توانند سبب خسارت فراوان به بادام بشوند. یکی از علائم آلودگی بادام به کنه می‌تواند وجود تارهای نازک شبیه به تار عنکبوت در روی برگ‌ها باشد. علاوه بر این حالت رنگ‌پریدگی سوزنی شکل در روی برگ‌ها نیز از جمله علائم حمله کنه به برگ است.

ازآنجایی‌که غالباً کنه‌ها پلی فاژ هستند و به‌سرعت نیز به سموم استفاده شده مقاومت نشان می‌دهند استفاده از مبارزه تلفیقی بهترین نتیجه را در برخواهد داشت. جمع‌آوری بقایای آلوده از باغ، سم‌پاشی زمستانه، مبارزه با علف‌های هرز و استفاده از سموم نئورون، نیسورون، پروپارژیت و آبامکتین در کنترل این آفات مؤثر است.

مقاله مرتبط: مبارزه با کنه تارتن دولکه ای و کنه قرمز اروپایی + معرفی سموم کنه کش

نتیجه‌گیری

بادام همانند سایر گیاهان به آفات و بیماری‌های متفاوتی حساسیت نشان می‌دهد. کاهش محصول در بادام می‌تواند به حدی باشد که سبب سر به سر شدن هزینه ها نشود و عایدی برای باغدار نداشته باشد. بنابراین همانند تمامی گیاهان دیگر، توجه و رصد دائمی عوامل بیماری زا و آفات کمک می‌کند تا با کمترین هزینه و بیشترین راندمان، باغ بادامی شاداب و عاری از بیماری و آفت و البته پربار داشته باشید. در این خصوص همانطور که ذکر شد تغذیه و تقویت دائمی بادام از اهمیت ویژه برخوردار است. بنابراین در کنار دفع آفت باید نیم نگاهی به تغذیه گیاهی بادام نیز داشت.

مقالات مرتبط

• کاشت درخت بادام و نگهداری از آن
• آموزش جامع نگهداری از باغ و باغچه
• یخ آب زمستانه چیست؟ مزایا و اهمیت آن
• معرفی انواع سموم حشره‌کش در کشاورزی
• مبارزه با کنه تارتن دولکه ای و کنه قرمز اروپایی + معرفی سموم کنه کش
• https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%85