مگس میوه مدیترانه‌ای و مبارزه با آن

مقدمه

مگس میوه مدیترانه‌ای، Ceratitis capitata، یکی از مخرب‌ترین آفات میوه در جهان است. مگس‌های میوه (خانواده Tephritidae) به طیف وسیعی از میوه‌ها و سبزی‌ها حمله می‌کنند. در استرالیای غربی (WA)، مگس میوه مدیترانه‌ای (Medfly) یک مشکل عمده برای باغداران تجاری و صاحبان خانه است و به طیف وسیعی از میوه‌ها، سبزی‌ها و آجیل‌ها حمله می‌کند. مگس میوه مدیترانه‌ای با موفقیت در بسیاری از نقاط جهان گسترش و استقرار یافته است.

توصیف مگس میوه مدیترانه‌ای

فعالیت مگس میوه مدیترانه‌ای بستگی به دما دارد. چرخه زندگی مگس میوه در تابستان ۲۸-۳۴ روز و در زمستان ۶۰-۱۱۵ روز طول می‌کشد. فعالیت و تعداد مگس‌ها در ماه‌های گرم سال بیشتر است. حشرات بالغ هنگامی فعال می‌شوند که دما بیش از ۱۲ درجه سانتی‌گراد باشد. با افزایش دما در بهار، تعداد بیشتری از حشرات بالغ از زمین خارج می‌شوند و مگس‌ها فعال می‌شوند. اگر کنترل در این زمان آغاز نشود، جمعیت مگس میوه زیاد می‌شود و در اواخر فصل مشکلاتی را ایجاد می‌کند.

هنگامی‌که دما شروع به کاهش می‌کند، مگس میوه می‌تواند به‌صورت تخم یا لارو در میوه یا به‌صورت شفیره در زمین برای مدت طولانی زنده بماند. حشرات بالغ مگس میوه ممکن است دو تا سه ماه زنده بمانند و اغلب در شاخ و برگ درختان میوه، به‌ویژه مرکبات یافت می‌شوند. تا زمانی که میوه وجود داشته باشد، مگس میوه بیش از ۵۰ متر حرکت نخواهد کرد. نرها در زیر برگ‌ها گروه تشکیل می‌دهند و خواستار جفت شدن با ماده‌ها می‌شوند.

پس از جفت‌گیری، ماده‌ها به دنبال یک میوه رسیده مناسب می‌گردند. میوه‌های رسیده مناسب شامل انبه، مرکبات، انگور و میوه‌های هسته‌دار هستند. وقتی تعداد مگس میوه و رقابت زیاد است، یا اگر میوه‌های مناسب در دسترس نباشند، ماده‌ها ممکن است میوه‌های نارس یا میوه‌های کمتر ارجح مانند زیتون و فلفل دلمه‌ای را نیز آلوده کنند.

مگس میوه ماده پس از یافتن میزبان مناسب، از اندام تخم‌گذار برای ایجاد سوراخ در پوست میوه استفاده می‌کند و تا حدود ۳۰۰ تخم در میوه می‌گذارد. تخم‌های گذاشته‌ شده در میوه‌های نارس ممکن است با رسیدن میوه‌ها تفریخ شوند.

گسترش جغرافیایی

مگس میوه از آفریقا سرچشمه گرفته است. مگس میوه در اروپا، خاورمیانه، آمریکای مرکزی و جنوبی، هاوایی و استرالیای غربی گسترش و استقراریافته است.

چرخه زندگی مگس میوه

حشرات ماده‌ مگس میوه، تخم‌های خود را در زیر پوست میوه میزبان که تازه شروع به رسیدن می‌کند، می‌گذارند. تخم‌ها ظرف ۲−۴ روز تفریخ می‌شوند و لاروها برای تغذیه به سمت مرکز میوه تونل ایجاد می‌کنند. لاروهایی که درون میوه قرار دارند در هنگام خروج از میوه برای شفیره شدن یا هنگام باز کردن میوه قابل مشاهده هستند.

لاروها ۶-۱۱ روز پس از تغذیه از میوه، بیرون می‌آیند و برای شفیره شدن به زمین می‌افتند. شفیره سازی معمولاً در زیر سطح خاک اتفاق میافتد و حشرات بالغ پس از ۶−۱۱ روز ظاهر می‌شوند.

بیشتر حشرات ماده‌ ۶−۸ روز پس از ظاهر شدن آماده جفت‌گیری هستند و می‌توانند تا ۲۲ تخم در روز بگذارند. حشرات بالغ می‌توانند تا ۲ ماه زندگی کنند و معمولاً در طول زندگی حدود ۳۰۰ تخم می‌گذارند (البته تا ۸۰۰ عدد تخم نیز گزارش شده است).

شناسایی مگس میوه

حشرات بالغ

حشرات بالغ کمی کوچک‌تر از مگس خانگی هستند و ۳-۵ میلی‌متر طول دارند. مگس‌های میوه به رنگ قهوه‌ای مایل به زرد هستند. بال‌ها با نوارهای قهوه‌ای مشخص است و نوک بال‌ها خالدار هستند. شکم مگس قهوه‌ای است و توسط دو حلقه روشن احاطه شده است. وسط قفسه سینه دارای لکه‌های نامنظم سیاه و نقره‌ای است که به آن شکل موزاییکی می‌بخشد.

حشره ماده دارای یک اندام تخم‌گذار است اما نرها این اندام را ندارند. حشرات نر در زیر برگ‌های همان درخت یا درختان مجاور گروه‌هایی را تشکیل می‌دهند (لک نامیده می‌شوند) و ماده‌ها را فرا می‌خوانند.

تخم

مگس میوه ماده ترجیح می‌دهد در میوه‌های نرم گوشتی مانند زردآلو، هلو، آلو و شلیل تخم بگذارد. پس از یافتن میزبان مناسب، از تخم‌گذار برای سوراخ كردن پوست میوه استفاده می‌کند. دسته‌هایی از حداکثر ۳۰۰ تخم شفاف در این حفره قرار دارند. تخم‌ها به سختی با چشم غیرمسلح قابل مشاهده هستند و تخم‌گذاری آن‌ها در تابستان ۲ تا ۴ روز و در زمستان ۱۹-۲۰ روز طول می‌کشد.

هنگامی‌که تعداد مگس میوه زیاد است و رقابت بیشتر است، ماده‌ها میزبانانی مانند زیتون را که کمتر ترجیح داده می‌شوند آلوده می‌کنند.

لارو (کرم)

تخم‌ها طی دو تا چهار روز تفریخ شده و به لارو تبدیل می‌شوند. لاروها سفیدرنگ با سر صاف و نوک‌تیز هستند و حدوداً ۷-۸ میلی‌متر طول دارند. این مرحله از چرخه زندگی به‌راحتی قابل‌مشاهده است.

سه مرحله یا سن لاروی وجود دارد که در اولین سن، لاروها طول ۱ میلی‌متر دارند و به سرعت در سن سوم به ۸ میلی‌متر می‌رسند. لاروها از میوه تغذیه می‌کنند و باعث تجزیه آن می‌شوند. با رشد کامل (سن سوم)، لاروها تغذیه را متوقف کرده و میوه را ترک می‌کنند و برای شفیره شدن در خاک فرو می‌روند.

مرحله لارو در تابستان حدود ۱۴-۱۶ روز و در زمستان ۲۵-۴۵ روز طول می‌کشد.

شفیره

شفیره‌ها به یک کپسول کوچک قهوه‌ای با طول ۴ میلی‌متر شباهت دارند. در داخل شفیره، مگس میوه به آرامی به یک حشره بالغ تبدیل می‌شود. مرحله شفیرگی در تابستان ۱۲-۱۴ روز و در زمستان ۲۵-۵۰ روز طول می‌کشد.

میزبانان مگس میوه

مگس میوه مدیترانه‌ای به بیش از ۲۶۰ میوه (ازجمله سیب، گلابی، خرمالو، انگور، انبه، مرکبات و میوه‌های هسته‌دار)، گل، سبزی‌ها مختلف حمله می‌کند. میوه‌های شاداب با پوست نازک ترجیح داده می‌شوند. میوه‌ای که موردحمله قرار گرفته است ممکن است برای خوردن نامناسب باشد. لاروها با تغذیه از میوه آن را در معرض پوسیدگی قرار می‌دهند. میوه‌های آلوده اغلب پوسیده و زود ریخته می‌شوند. میوه‌هایی که توسط مگس میوه موردحمله قرار گرفته‌اند معمولاً سوراخ‌هایی دارند که لاروها از آن بیرون می‌روند. میوه‌ها و سبزی‌ها آلوده در اثر مدفوع و تغذیه لارو توسط بیماری‌های ثانویه مانند بیماری پوسیدگی آسیب می‌بینند.

مدیریت مگس میوه

در حال حاضر تعدادی از گزینه‌های مدیریتی، به‌تنهایی یا به‌صورت ترکیبی، برای کنترل مگس میوه انجام می‌شود:

رعایت بهداشت زراعی

رعایت بهداشت مناسب مزرعه و از بین بردن میوه‌های افتاده پای درختان، تعداد مکان‌های تولیدمثل برای مگس میوه و سایر آفات را کاهش می‌دهد. این به نوبه خود می‌تواند باعث افزایش سرعت کنترل جمعیت و حمایت از اقدامات پیشگیرانه شود. این اقدامات بهداشتی اساسی، اصطلاحاً به‌عنوان مبنای اکثر برنامه‌های کنترل آفات است.

طعمه مسموم

طعمه‌ای با منبع پروتئین و حشره‌کش را ترکیب کنید. مگس‌های میوه نر و ماده هر دو جذب منبع پروتئین می‌شوند. طعمه را می‌توان فقط در چند نقطه از یک مزرعه یا باغ قرار داد و مگس‌ها به این نقاط جذب می‌شوند. طعمه مسموم به‌طور انتخابی مگس‌های میوه را هدف قرار داده و بسیاری از حشرات مفید را حفظ می‌کند.

سم‌پاشی

سم‌پاشی پوششی شامل استفاده از حشره‌کش‌ها با قطرات بسیار ریز روی کل قسمت‌های درخت ازجمله میوه‌ها است. اسپری‌های پوششی انتخابی نیستند و معمولاً فقط هنگامی استفاده می‌شوند که تعداد مگس‌های میوه غیرقابل‌کنترل شوند و با استفاده از سم‌پاشی جمعیت را تحت کنترل درآورند. سم‌پاشی پوششی تمام مراحل زندگی مگس میوه را کنترل می‌کند. اکثر سموم پوششی فقط در اثر تماس مگس‌های بالغ را از بین می‌برند و در صورت عدم کنترل، دو تا سه هفته بعد جمعیت آفت دوباره افزایش می‌یابد. توصیه می‌شود درختان با حشره‌کش Spinosad سم‌پاشی شوند.

نکته: خاک زیر درختان میزبان و درختان مجاور که دارای میوه‌های آلوده یا مشکوک به لارو هستند نیز باید سم‌پاشی شود.

استفاده از تله

طیف گسترده‌ای از تله‌ها برای مگس میوه‌ موجود است. تله‌های مخصوص مگس میوه معمولاً از یک ماده فریبنده و عامل از بین برنده تشکیل شده‌اند. متداول‌ترین تله‌های مگس میوه شامل فرمون‌های مصنوعی هستند که فرمون‌های مگس میوه را تقلید می‌کنند. مگس میوه نر به سمت این تله‌ها جذب می‌شود. تله‌های مبتنی بر مواد غذایی نیز موجود هستند که به روش مشابه با طعمه مسموم کار می‌کنند. این‌ها مگس‌های میوه‌ نر و ماده را به سمت خود جلب می‌کنند. جهت کنترل مؤثر تراکم صحیح تله‌ها باید رعایت شود.

استفاده از حشرات عقیم

روش حشرات عقیم (SIT) شامل آزادسازی تعداد زیادی از حشرات نرعقیم در جمعیت مگس‌های میوه است. نرهای عقیم در جمعیت مگس میوه با ماده‌ها جفت‌گیری می‌کنند و درنتیجه تخم‌های نابارور تولید می‌شود. این منجر به کاهش سریع جمعیت مگس میوه می‌شود.

کنترل زراعی

قرار دادن پوشش اطراف میوه یکی از مؤثرترین تکنیک‌های کنترل‌کننده مگس میوه است. این روش بیشتر برای باغ‌های کوچک و خانگی مناسب است. پیچیدن میوه در روزنامه، کیسه کاغذی یا پارچه یک مانع فیزیکی ساده برای تخم‌گذاری ایجاد می‌کند. برای مؤثر بودن این روش، پوشش باید قبل از حمله مگس میوه، اعمال شود.

جمع‌بندی

مگس میوه یکی از آفات مهم اکثر درختان میوه در جهان است که سالانه خسارت زیادی را به کشاورزان و باغداران وارد می‌سازد. لاروهای مگس میوه با تغذیه از میوه باعث غیرقابل‌مصرف شدن و حساسیت میوه به بیماری‌های قارچی مانند پوسیدگی می‌گردد. زیان‌های اقتصادی مگس میوه برای تولیدکنندگان میوه و سبزی‌ها شامل کاهش عملکرد و کیفیت، افزایش هزینه‌های کنترل و از دست دادن بازار است. جهت کنترل مگس میوه از روش‌هایی مانند رعایت بهداشت زراعی، تله‌های فرمونی، طعمه مسموم، سم‌پاشی پوششی و تکنیک آزادسازی حشرات نرعقیم استفاده می‌شود.