کاشت درخت بادام و نگهداری از آن

مقدمه

درخت بادام از ۴۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح تاکنون روی کره‌ی زمین یافت می‌شود و طبق شواهد به نظر هم نمی‌رسد که در آینده‌ی نزدیک از روی زمین محو شود. این درخت، بومی آسیای مرکزی و جنوب غربی آسیا است.

مغز بادام برای استفاده در غذاها، شکلات، آب‌نبات و شیرینی‌جات، روغن فرآوری شده ، تازه خوری و یا به شکل آجیل کاربرد دارد. میوه های تازه تشکیل شده این درخت (چغاله) نیز در بسیاری از کشورها از جمله ایران به عنوان میوه نوبرانه در بهار مصرف می شود.

بادام به خواص درمانی‌اش برای تعدادی از بیماری‌های جسمانی شهرت دارد و از درمان سرطان گرفته تا میخچه از آن استفاده می‌شود. اما چطور می‌شود در کنار منزل خود بادام را پرورش داد؟ این گیاه که نسبت نزدیکی با هلو، گیلاس، آلو و زردآلو دارد، مانند سایر اعضای این خانواده، به‌عنوان میوه‌ای خوشمزه و مغذی قابلیت کاشت در باغ‌های مختلف را دارد.

درخت بادام هنگام گلدهی، قابلیت‌های یک گیاه زینتی را به نمایش می‌گذارد که حدود ۲ تا ۳ متر ارتفاع دارد و در اوایل بهار با گل‌های معطر صورتی و سفید پر می‌شود.

در این مقاله اطلاعاتی دررابطه ‌با نحوه‌ی کاشت و نگهداری درخت بادام و نکاتی با اهمیت در این زمینه آورده شده است که به کشاورزانی که قصد کاشت این درخت را در باغ یا باغچه خود دارند، کمک بسیاری می‌کند.

نحوه‌ی کاشت درخت بادام

هنگام پرورش درختان بادام، بهتر است بدانید که این درختان، خاک بیش از حد مرطوب را تحمل نمی‌کنند و به شدت به سرمازدگی در بهار حساس هستند. بادام در زمستان‌های معتدل و مرطوب و تابستان‌های گرم و خشک در آفتاب کامل رشد می‌کنند. اگر منطقه‌ی شما این پارامترها را نداشته باشد، بعید است که درخت بادام به شما میوه‌ای بدهد.

علاوه بر این، تعداد کمی از درختان بادام، خودبارور هستند و بنابراین برای تولید میوه به گرده‌افشانی بین گلهای نر و ماده نیاز دارند؛ پس شما باید حداقل دو درخت بکارید. اگر محل کاشت درخت در سطح بالایی قرار داشته باشد، حتی می‌توانید دو درخت بادام را در یک نقطه‌ی واحد بکارید؛ در این حالت درختان با هم رشد می‌کنند و بهم می‌پیوندند و به گل‌ها اجازه داده می‌شود تا گرده‌افشانی کنند.

درختان بادام ریشه‌ی عمیق دارند و باید آن‌ها را در محیط‌های شنی عمیق، حاصلخیز و با زهکشی مناسب کاشت. درختان بادام باید با فاصله‌ی ۶ تا ۹ متر مربع از هم کاشته شوند و علی‌رغم اینکه درختان به خشکی مقاوم هستند، باید آبیاری شوند. استفاده از نیتروژن و کود آلی، به رشد آن‌ها کمک می‌کند. این درختان نیاز زیادی به پتاسیم و فسفر دارند. 

برای کاشت درخت بادام، حفره‌ای بیشتر از عمق لازم حفر کنید و مطمئن شوید که ریشه‌ها به‌راحتی در عمق حفره قرار می‌گیرند، ریشه های نهال را قبل از کاشت صاف کرده و ناحیه پیوند شده را ۱۰ تا ۲۰ سانتی متر بالای خاک قرار دهید. پس از عملیات کاشت، نهال ها را به‌ صورت عمیق آب دهید. درصورتی‌که محیط زندگی شما بادخیز است، می‌توانید نهال بادام را به یک ستون یا تکیه‌گاه (قیم) ببندید اما پس از گذشت حدود یک سال، تکیه‌گاه آن را بردارید تا درخت رشد مناسبی داشته باشد.

دقت کنید که قبل از کاشت، باید به ریشه‌ها به اندازه‌ی کافی آب داده شود. اطمینان حاصل کنید که ریشه‌ها قبل از قرارگرفتن در زمین، کاملاً مرطوب هستند تا منجر به شروعی خوب برای رشد آن‌ها شود. حفره‌ای که برای ریشه ایجاد می‌کنید باید برای جای گرفتن کل ریشه گسترده و عمیق باشد، به‌طوری‌که ریشه خم نشود. مانند بسیاری از درختان خشکباری، بادام نیز نسبت به دست‌کاری ریشه حساس است؛ بنابراین هرگز نباید آن‌ها را کوتاه کرد و یا آن‌ها را مجبور کرد داخل سوراخی جای‌داده شوند که به اندازه‌ی کافی بزرگ نیست. تا همان اندازه‌ای که هنگام شکل‌گیری نهال در خاک قرار داشته را باید در خاک قرار دهید. باید تفاوت رنگ قابل‌توجه بین ریشه‌ها و بقیه‌ی گیاه را ببینید که نشان می‌دهد کدام قسمت باید در خاک مدفون باشد. این موضوع برای گیاهان ریشه‌ای برهنه و درختان گلدانی یکسان است.

هنگام پرکردن حفره، خاک باید کاملاً در اطراف ریشه فشرده شود. پس از دوباره پرشدن حفره، باید به نهال خود حدود ۳ لیتر آب بدهید تا در خانه‌ی جدید خود قرار بگیرد. در این مرحله می‌توانید با افزودن مقداری کود حاوی فسفر بالا، به ریشه های درخت خود کمی نیرو بدهید. اگرچه بهتر است در صورت کاشت در پاییز، تا بهار صبر کنید و سپس کوددهی را انجام دهید.

نیازهای اکولوژیک درخت بادام

درخت بادام گیاه حساسی است، به همین علت شرایط رشد خاصی داردکه در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

آب‌وهوای مناسب

این درخت به شرایط گرم و خشک احتیاج دارد و به‌ویژه از مناطقی که تابستان‌های طولانی با هوای گرم، خشک و آفتابی دارند و بنابراین از یک‌فصل رشد طولانی برخوردار هستند، لذت می‌برد. همچنین این گیاه به مقدار مشخصی از سرما (حدود ۲۰۰ تا ۴۰۰ ساعت در سال در دمای کمتر از ۷ درجه‌ی سانتیگراد) نیاز دارد تا خواب جوانه‌های خود را با موفقیت بشکند. به همین دلیل است که آن‌ها کاملاً با آب‌وهوای گرمسیری سازگار نیستند. آن‌ها به‌خصوص در برابر خاک‌های مرطوب و یخ‌بندان و یا سرمازدگی های بهاره به دلیل باز شدن گلها طاقت نمی‌آورند.

مشکل بادام زود گل این است که در برابر سرما آسیب‌پذیر است. درخت بادام نور خورشید را دوست دارد؛ اگرچه سایه‌ی جزئی را تحمل می‌کند، اما در این صورت نسبت به حالتی که زیر نور کامل آفتاب رشد کرده باشد، گل و میوه‌ی کمتری می‌دهد.

خاک

اگرچه درخت بادام خاک‌های لومی با زهکشی خوب و عمیق را ترجیح می‌دهد اما انواع دیگر خاک، از جمله خاک‌های ضعیف را نیز تحمل می‌کند، البته به شرطی که خاک خیلی مرطوب نباشند یا زهکشی ضعیفی نداشته باشند؛ زیرا در آن صورت کاملاً نمی‌تواند مقاومت و رشد نماید و ممکن است به آلودگی های قارچی ریشه مبتلا شود.

آبیاری

برای تولید محصول خوب و برداشت آجیل زیاد، گیاه بادام به بارندگی فراوان (حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلی‌متر سالانه) یا آبیاری نیاز دارد، اگرچه با آب کمتر نیز زنده می‌ماند. به طور سنتی، درخت بادام را آبیاری نمی‌کردند تا زمانی که کشاورزان به تجربه متوجه شدند که این گیاه به میزان مناسب آبدهی در زمان مناسب، پاسخ خوبی می‌دهد. اگرچه درخت بادام در آب‌وهوای نیمه‌خشک شکوفا می‌شود اما بااین‌حال، کمی آب اضافی را که در زمان مناسب استفاده شود دوست دارد. آبیاری قطره‌ای بهترین روش آبیاری برای این گیاه است. بااین‌حال، مهم نیست اگر آن‌ها را در حوالی زمان برداشت آبیاری نکنید؛ زیرا تولیدکنندگان تجاری، آبیاری را در حدود ۳ یا ۴ روز قبل از برداشت قطع می‌کنند. این بدان معناست که برای رسیدن به یک محصول خوب باید تعادل مناسب را پیدا کنید.

آبیاری قطره‌ای باید روزانه برای درختانی که تازه کاشته شده‌اند صورت گیرد و در این حالت، درختان حداقل به ۵ تا ۸ سانتی‌متر آب نیاز دارند. درختان مستقر در صورت عدم بارندگی می‌توانند هفته‌ای ۵ تا ۸ سانتی‌متر آبیاری داشته باشند و ممکن است در زمان خشکسالی به آبیاری اضافی نیز نیاز داشته باشند. همچنین اگر درخت در خاک کم‌عمق یا ماسه‌ای کاشته شود، به آب بیشتری احتیاج دارد.

هرس

در زمستان یا فصل‌های خواب درخت، درختان بادام درحال‌رشد باید هرس شوند (آذرماه و بهمن ماه) تا رشد آن‌ها تقویت شود. می‌بایست جذب نور درخت افزایش یابد و بدین منظور، باید شاخه های داخلی درخت، شاخه های خشک شده، شاخه های بیمار و یا شکسته شده و نرک ها به طور کامل حذف و اندکی سر زنی شاخه ها نیز انجام گیرد.

تکثیر درخت بادام

تکثیر با پیوند بر روی پایه

مانند اکثر درختان میوه و آجیل، بادام به طور معمول با پیوند زدن جوانه تکثیر می‌شود. این روش آسان‌ترین و مؤثرترین روش برای رشد آن‌ها و اطمینان از رشد واقعی آن‌ها نسبت به گیاه اصلی است. به عبارت دیگر در این روش کیفیت نهال تولیدی کاملا شبیه به والد خود خواهد بود.

این کار به این صورت انجام می‌شود که از یک پایه مقاوم نسبت به شرایط محیطی نا مناسب نظیر خاک رسی و یا شور و یا مقاوم به آفات و بیماری ها استفاده شده و رقمی که دارای میوه دهی و صفات مناسب است روی آن پیوند می شود. به طور کلی دو نوع پایه بذری مانند بادام تلخ و رویشی مانند GF و GN برای بادام وجود دارد. بادام های پیوندی از کیفیت بسیار بالاتری نسبت به بادام های بذری برخوردار هستند.

تکثیر با استفاده از دانه

قبل از اقدام به این کار باید آگاه باشید که باردهی گیاه در این حالت بسیار زمان‌بر است و میوه های تولید شده ممکن است به کیفیت میوه اصلی نباشد. برای این کار، مغزهای تازه (برشته نشده) را برای ۴۸ ساعت در آب بگذارید تا خیس بخورد. سپس آن‌ها را روی یک حوله‌ی کاغذی مرطوب در یک کیسه‌ی پلاستیکی قرار دهید و در یخچال بگذارید. حدود ۳ تا ۴ هفته باید در یخچال بماند تا بادام جوانه بزند. در این مرحله، آن‌ها آماده هستند تا در یک گلدان مناسب حاوی مخلوط خوبی از خاک (چیزی مانند مخلوط شن و کمپوست) با زهکشی مناسب کاشته شوند و در معرض تابش مستقیم آفتاب قرار گیرند.

ایده‌آل این است که آن را کنار پنجره بگذارید که محیطی خوب و گرم است. نکته‌ی مهم این است که آن‌ها را مرطوب نگه دارید. سپس، بعد از رسیدن به ارتفاع حدود ۱۰ سانتی متر، آماده‌ی انتقال به گلدان بزرگ‌تر هستند.

بهتر است از این روش برای تولید پایه نهال استفاده گردد و بعد از سال اول کاشت، رقم مناسبی روی آن پیوند شود.

نگهداری از درخت بادام

مراقبت از درخت بادام باتوجه ‌به فصل، روش‌های متفاوتی دارد. در فصل زمستان بهتر است ناحیه‌ی اطراف درخت را تمیز کنید و با سم‌پاشی زمستانه حاوی روغن امولسیون شونده و اتیون سبب کاهش جمعیت انواع حشرات آفت روی آن شوید. استفاده از ترکیبات مسی مانند بردو در سمپاشی زمستانه نیز کمک می کند تا میزان بیماری های قارچی به حداقل خود برسد. در هنگام شکوفه دهی در بهار، مراقبت از درختان بادام باید شامل کوددهی درختان طبق برنامه غذایی مناسب باغ شما باشد. این برنامه را می توانید از کارشناسان ما تهیه کنید. اما به طور کلی استفاده از ترکیب فروت ست در قبل از گلدهی درخت، کود های فسفربالا در اوایل فصل، کودهای ازت بالا در میانه و پتاس بالا در اواخر فصل کمک می کند تا کیفیت میوه های شما بسیار بهتر شود و ضمنا سلامت گیاه حفظ گردد.. پیشنهاد می‌کنیم مقاله آموزش جامع نگهداری از باغ را بخوانید.

در طول تابستان، آبیاری و کوددهی را با همان سرعت مصرف بهار تا زمان برداشت ادامه دهید. به‌منظور مراقبت از درختان بادام، درختان را در حین یا بعد از ریزش برگ‌ها در پاییز، قبل از باران سمپاشی کنید. این کار باعث می‌شود که آسیب ناشی از قارچ‌ها در هنگام بهار کاهش یابد.

برداشت بادام

برداشت میوه‌ی درخت بادام پس از ایجاد شکاف در پوست میوه و خشک شدن پوسته و رنگ آن صورت می‌گیرد. میوه‌ی بادام برای رسیده شدن و تبدیل آن به خشکبار به شکلی که به اندازه‌ی کافی خشک شده باشد و به حداقل میزان رطوبت رسیده باشد، به ۱۸۰ تا ۲۴۰ روز زمان نیاز دارد. برای برداشت بادام، درخت را تکان دهید تا میوه‌ها بر زمین بریزند و بتوانید آن‌ها را جمع‌آوری نمایید.

بهتر است قبل از این کار زیرانداز، پارچه یا کیسه‌ای زیر درخت پهن کنید تا بادام‌ها روی آن بریزند و جمع‌آوری آن‌ها آسان‌تر و تمیزتر صورت گیرد. سپس پوسته‌ها را از مغز جدا کنید. مغزهای بادام خود را به مدت یک تا دوهفته فریز کنید تا کرم‌های باقیمانده در آن از بین بروند و سپس آن‌ها را در کیسه‌های پلاستیکی نگهداری کنید. خوب است بدانید که یک درخت بادام سالم و بالغ به طور متوسط می‌تواند ۲۳ تا ۳۰ کیلوگرم مغز بادام تولید کند.

جمع‌بندی و نتیجه‌گیری

درخت بادام که یکی از انواع درختان آجیلی است، پس از بلوغ تا حدی نسبت به خشکی مقاوم است و به حدوداً ۲۰۰ ساعت سرما در سال نیاز دارد. این گیاه بومی منطقه‌ی آسیا است و به نگهداری و مراقبت زیادی نیاز ندارد. همچنین در مناطق معتدل و نیمه‌گرمسیری، به‌خوبی رشد می‌کند. نوع خاک موردنیاز درخت بادام، سست و شنی تا لومی است؛ در خاک رس خوب به عمل نمی‌آید. فصل رشد آن بهار و تابستان است.

pH خاک آن باید بین ۵.۵ تا ۸.۵ باشد و باید در معرض کامل آفتاب قرار گیرد. ضمناً باید زهکشی آن به‌گونه‌ای باشد که تخلیه‌ی آب آن به‌خوبی صورت گیرد. بسته به نوع درخت بادام کاشته شده، بین ۱۸۰ تا ۲۴۰ روز زمان لازم است تا این درخت به بلوغ و باروری برسد.

از لحاظ نیاز به آب، این گیاه در رده‌ی نیاز به آب کم تا متوسط قرار دارد. بهترین روش برای آبیاری آن آبیاری قطره‌ای است که برای درخت تازه کاشته شده ۵ تا ۸ سانتی‌متر در روز و برای گیاه مستقر، همین میزان در هفته کافی است.

از طریق روش‌هایی همچون پیوند زدن ریشه و کاشت دانه‌ی جوانه زده‌ی بادام می‌توان این گیاه را تکثیر نمود. هنگام کاشت این درخت توجه به ریشه از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا به دلیل حساسیت این گیاه به دست‌کاری ریشه، نباید ریشه‌ی آن خم یا شکسته شود و یا تحت ‌فشار قرار گیرد.

همچنین بهتر است در فصل زمستان درخت بادام به شکل مناسبی هرس شود تا شاخه‌های مرده از آن جدا شود و نور و آب به مقدار مناسب‌تری به گیاه برسد. برداشت بادام نیز به ‌آسانی و با تکان دادن درخت پس از رسیدن میوه‌ها صورت می‌گیرد و کافی است میوه‌ های ریخته شده بر روی زمین را جمع‌آوری نمایید.