آشنایی با دیوار سبز و مزیت‌های آن

جوامع امروزی برای ایجاد شرایط مناسب جهت رشد و پیشرفت پایدار زندگی احتیاج به ایجاد فرصت و انتخاب آگاهانه دارند. طراحی، ساخت و نگهداری ساختمان‌ها تأثیر به‌سزایی در محیط و منابع طبیعی دارد. در سراسر دنیا ساختمان‌های عظیمی ساخته‌شده‌است اما چالش اصلی این است که بتوان با استفاده از کم‌ترین انرژی غیرتجدیدپذیر و ایجاد حداقل آلودگی و هزینه از انرژی‌ها استفاده‌شود. سایر موارد مهم در ساخت و سازها افزایش راحتی، سلامتی و ایمنی افرادی است که در آن‌ها مشغول کار و زندگیند. ساختمان‌ها منابع طبیعی بسیاری مصرف می‌کنند و موجب تخریب محیط‌زیست می‌گردند درنتیجه مشکلات زیادی ایجادمی‌کنند. در حال حاضر مردم به‌آهستگی به ضرورت معماری سبز (لزوم فضای سبز) پی‌می‌برند.

ضرورت ایجاد فضای سبز

راه دست‌یابی به فضای سبز در شهرها ساخت و ایجاد دیوارهای عمودی با پوشش گیاهی در ساختمان‌ها، برج‌های مسکونی و اداری می باشد. در آوریل ۲۰۱۵، نتایج تحقیقی که توسط سازمان بهداشت جهانی انتشاریافت، نشان دهندۀ آن بود که آلودگی هوا و خطرات آن باعث مرگ زودرس و بیماری‌های قلبی و عروقی و دستگاه تنفسی شده‌است که در سال‌های اخیر منجر به اعمال محدودیت‌هایی برای توسعه و صنعتی‌شدن با توجه به بهداشت عمومی شده‌است. درحالی‌که راه حل این مشکل در خاک و طبیعت نهفته است.

جنگل‌ها و پوشش‌های گیاهی که سالیان متمادی بشر را در محاصرۀ خود قرارداده‌بود، آلودگی‌های طبیعی و غیر طبیعی که توسط بشر ایجادشده‌ را تصفیه‌می‌کرد اما امروزه به دلیل تخریب این پوشش‌ها این تصفیۀ طبیعی بسیار کاهش یافته‌، موجب تشدید آلودگی شهری شده‌است. راه حل این مشکل برگرداندن گیاهان و درختان به داخل شهرها می‌باشد.

افزایش ساخت و سازهای مسکونی و اداری در شهرها منجر به کاهش فضای سبز می‌شود. یک روش جدید جبران کاهش فضای سبز ایجاد دیوار سبز یا Green wall است که می‌توان گیاهان را به‌صورت عمودی در ساختمان‌ها پرورش داد. این روش برای اضافه‌کردن ریه‌های سبز به شهرهای سراسر دنیا طراحی شده‌است. علاوه‌براین، این روش موجب حفظ و توسعۀ ذخایر باارزش گیاهی می‌شود. به‌خصوص هنگامی که در برج‌های اداری هزاران نفر در حال خدمت‌کردن هستند باید سرانۀ استاندارد فضای سبز برای آن‌ها ایجادشود.

در این روش به‌جای احداث سنتی و قدیمی باغ‌های کوچک در میان مناطق مسکونی و اداری دیوار سبز به‌طور عمودی بر روی دیوار ساختمان‌ها ایجادمی‌شود. هرچه ساختمان بلندتر یا وسیع‌تر باشد، باغ‌های بیشتری در آن ایجادمی‌شود. این روش برای مناطق خشک نیز بسیار مناسب است زیرا آب در گردش در سیستم‌های عمودی کمتر از باغ‌های افقی تبخیرمی‌شود.

دیوارهای سبز می‌توانند ما را شادتر و باانگیزه‌تر کنند زیرا انسان‌ها به‌صورت ذاتی به فضای سبز نیازدارند. آوردن عناصر طبیعی به مکان‌هایی که انسان به‌طور روزمره در آن‌ها حضوردارد می‌تواند روحیۀ افراد را بالاتر ببرد و موجب خوشحالی بیشتر شود. درحالی‌که نبود عوامل طبیعی می‌تواند رفتارهای منفی مانند پرخاشگری و اضطراب را افزایش دهد. با درک مشکلات آلودگی هوا تأثیر گیاهان بر کیفیت هوا مورد توجه بیشتری قرارمی‌گیرد. تأثیرات مثبت هوای پاکیزه بر سلامتی انسان‌ها به اثبات رسیده‌است.

این فناوری مبتنی بر ایجاد زیرساخت‌های پایدار و غیر فرساینده است به‌طوری‌که گیاهان در خاک‌های ارگانیک رشدکنند. درنتیجه انواع مختلفی از گیاهان، گل‌ها و محصولات زراعی را می‌توان در دیوارهای سبز پرورش داد. این کار در واقع باغبانی نسل جدید می‌باشد. برای این منظور باید سیستم‌هایی برای افزایش راندمان در استفاده از آب ایجادشود به‌صورتی‌که امکان استفاده از گیاهان، با اندازه‌های مختلف، در طولانی مدت با استفاده از ماژول‌هایی که آب، غذا و هوا را برای رشد این نوع کاشت تأمین می‌کنند، فراهم‌گردد.

مزایای استفاده از دیوار سبز

استفاده از دیوار سبز مزایای اکولوژیکی بسیاری دارد. دیوار سبز با کاهش نوسانات دما، اشعۀ ماوراءبنفش، موج‌های الکترومغناطیسی و باران اسیدی از کل ساختمان محافظت می‌کند. دیوارهای سبز عایق صوتی و حرارتی خوبی نیز می‌باشند. دیوار‎‌های سبز به‌نوعی می توانند موجب صرفه‌جویی در مصرف انرژی و افزایش کارایی آن شوند. این فناوری می‌تواند رطوبت طبیعی ایجادکرده، هوا را با باکتری‌های بیوتیک سنتز کند و اکسیژن هوا را غنی کند. دیوارهای سبز مقرون‌به‌صرفه می‌باشند زیرا گیاهان کشت‌شده در این سیستم هنگام قرارگرفتن در معرض آفتاب باعث کاهش دمای کلی ساختمان‌ها شده، در زمستان میزان هدررفت گرما را کاهش می‌دهند. علاوه‌براین، تعریق گیاهان می‌تواند دما را در داخل خانه‌ها اندکی کاهش دهد.

گیاهان قابل کشت برای دیوار سبز

ساخت این دیوارها از نظر آب‌وهوایی (اقلیمی) محدودیت‌هایی دارد زیرا گیاهان باید با شرایط محیطی خود سازگارباشند. همچنین ممکن است بعضی اوقات ساختمان‌ها به ساختار و مورفولوژی گیاه آسیب واردکنند.

برای احداث دیوارهای سبز چندین روش برای رشد گیاهان وجود دارد. از گیاهان کوچک گرفته تا درختان را می‌توان کشت کرد. برای رفاه ساکنین می‌توان دیوارها را با اندازه‌های مختلف بر روی ساختمان و دیوارها نصب کرد. در صورت استفاده از گیاهان بارده مانند توت فرنگی و گوجه فرنگی می‌توان از محصولات آن‌ها استفاده‌کرد. دیوارهای توت فرنگی و گوجه فرنگی هر ۴ ماه یک‌بار محصول تولیدمی‌کنند و در زمان خارج از فاز زایشی (باردهی) سبز و زیبا هستند. بااین‌حال ملاحظات و نکاتی در انتخاب نوع و رقم گیاه باید صورت گیرد که شامل ماهیت گیاه و رفتار کلی گیاهان در این شرایط است. بنابراین، تنها گیاهانی با دوام بالا که نیاز به مراقبت مکرر ندارند در بالای یک ساختمان چند طبقه می‌توانند کاشته‌شوند و گیاهان خزان‌کننده کاشته‌نمی‌شوند. به‌عنوان مثال در داخل بعضی از ساختمان‌های اداری می‌توان از گیاهان بومی مناطق گرمسیری استفاده‌کرد که برگ‌های آن‌ها توانایی جذب آلودگی هوا را داشته‌باشند.

نگهداری از دیوار سبز

مهم‌ترین چالش امروز دیوارهای سبز، نگهداری از آن‌هاست. هرچه دیوارها ارتفاع بیشتری داشته‌باشند، نگهداری از آن‌ها توسط یک باغبان تقریباً غیرممکن می‌شود زیرا برای نگهداری، کاشت و عملیات باغبانی به وسایل و ابزار مناسب نیاز است.

طراحی دیوار سبز

برای ایجاد دیوار سبز به سیستم محوطه‌سازی (شبیه‌سازی) کامپیوتری پیشرفته نیاز است تا نقشۀ کاشت و محل استقرار مناسب گیاه دقیقاً مشخص شود. امروزه، جهان در حال ورود به استفاده از دیوارهای سبز کاربردی و هوشمند است به‌طوری‌که اگر قبلاً برای سرکشی به وضعیت باغ نیاز به حضور فیزیکی افراد در طبقات بالا بود، در این سیستم‌ها همه چیز به‌صورت هوشمند کنترل‌می‌گردد و می‌توان از آبیاری و یا کمبود مواد غذایی توسط پیامک اطلاع حاصل‌کرد. واردکردن طبیعت به برج‌های اداری و مسکونی نیاز به طراحی و ایجاد دیواری با عایق و سیستم آبیاری هوشمند دارد. چنین دیواری وقتی در ارتفاع و عرض یک ساختمان نصب می‌شود در واقع حصار زنده است که اکسیژن تولیدمی‌کند و تأثیر سموم موجود در هوای شهر مانند دود ماشین، گرد و غبار را کاهش می‌دهد.

بستر کشت

گیاهان دیوارهای سبز برای ایجاد ریشه‌ به محیط رشد نیازدارند. محیط رشد معمولاً روی یک سازه مانند کیسه، گلدان و یا جعبه قرارمی‌گیرند که در کنار هم یک سیستم را تشکیل‌می‌دهند. این سیستم‌ها به چهار دسته تقسیم‌می‌شوند:

• سیستم رسانه‌ای
• ورق فلزی
• زیر گلدانی
• سیستم تشک

سیستم معمول رشد دیوارهای سبز بر روی تشک می‌باشد. در این روش خاک را درون یک قفسه یا یک کیسه بسته‌بندی‌کرده سپس روی یک دیوار قرار می‌دهند و همان گونه که از نام آن پیداست معمولاً از الیاف کواری (الیاف پوست نارگیل که به کوکوپیت معروف است) یا نمد استفاده‌می‌شود. گیاهان به‌طور مستقیم داخل کوکوپیت کاشته‌می‌شوند (کوکوپیت رشته‌ای) و نیاز به فضای سست ندارند مانند بستر ورق‌های فلزی از ورق‌های پلی‌اورتان معدنی که دوام آن ها بالاتر از فیبر کوار یا نمد است، استفاده‌می‌شود. سیستم باز و تشک را می‌توان در شکل‌ها و اندازه‌های مختلف ساخت. به‌طور مثال فضای سبز را می‌توان در این بسترها (داخل بسترهای مصنوعی) کشت نمود و در محیط باز نگهداری کرد.

بوم یا سیستم آبیاری هوشمند و داخلی برای این سیستم‌ها تعریف شده‌است. در سیستم دیوار سبز استفاده از کوکوپیت، پشم سنگ، ورمی کولیت که در سیستم هیدروپونیک بستر متداول برای رشد گیاهان می‌باشد، استفاده‌می‌شود. بستر مناسب، گیاه مناسب و آب معمولاً در کیسه‌های نمدی یا گلدان‌های پلاستیکی قرارمی‌گیرند و حصیرها به گیاهان اجازه‌می‌دهد که درون آن‌ها رشدکنند. گیاهان دیوارهای سبز معمولاً در پشم سنگ یا بسترهای مناسب برای رشد کاشته‌می‌شوند، زیرا سیستم هیدروپونیک به کیفیت آب بستگی دارد. گیاهان به جریان هوای کافی، سیستم‌های آبی و تغذیه‌ای پایدار نیازدارند.

انتخاب گیاهان در این سیستم محدود است زیرا باید همیشه سبز باشند و در تمام طول سال برگ‌های خود را حفظ‌کنند. مناسب‌ترین گیاهان برای دیوارهای سبز سرپوشیده، گیاهان آپارتمانی و گرمسیری است که تحمل تغییرات دما را دارند اما در صورت توجه‌نکردن گیاهان دچار مشکلاتی می‌شوند. برخی از گیاهان مانند خزه یا گیاهانی که هوا را تصفیه‌می‌کنند و کیفیت هوا را بهبودمی‌بخشند، نگهداری راحت‌تری دارند.

نکات مهم قبل از احداث فضای سبز

بهتر است قبل از اقدام به احداث، گیاهان مورد آزمایش و مطالعه قرارگیرند تا اطمینان حاصل‌شود که بر روی این دیوارها می‌توانند زنده بمانند یا خیر. قبل از کاشت باید شرایط آب‌وهوایی منطقه از نظر گرمسیری و یا سردسیری بودن، نیاز آبی، نیاز کودی و موارد دیگر مورد بررسی قرارگیرند. آب‌وهوای فضایی که دیوار سبز در آن قرارمی‌گیرد نیز بسیار مهم است. انتخاب محیط رشد و سیستم آبیاری به انتخاب گیاه بستگی‌دارد زیرا تغییرات ناگهانی ممکن است باعث ایجاد استرس در گیاهان و درگیری گیاهان با بیماری‌ها و آفات شود. در انتخاب گیاه باید به مقاومت گیاه، نحوۀ صحیح آبیاری، تغذیه، نور و درجۀ حرارت توجه ویژه داشت. هرس به‌موقع باعث طولانی‌شدن عمر گیاهان می‌شود. نگهداری از گیاهان باید به‌طور منظم انجام‌گیرد.

سیستم آبیاری

 آبیاری می‌تواند مواد مغذی را به گیاه برساند. سیستم آبیاری معمولاً چرخشی یا مستقیم است. در سیستم آبیاری چرخشی، آب را از مخزن داخلی پمپاژ کرده، پخش می‌کنند سپس دوباره آب‌های اضافی از زهکش جمع‌آوری ‌شده، به مخزن برگردانده‌می‌شود. درصورتی‌که در آبیاری مستقیم آب اضافی به سیستم فاضلاب راهنمایی می‌شود. سیستم کنترل از راه دور (هوشمند) باید به‌طور منظم کنترل شود چراکه در صورت بروز خطا مشکلات زیادی ایجاد خواهد کرد.