خاک سالم و طرز تهیه آن

مقدمه

چه در حال پرورش گل و گیاهان و سبزیجات و چه در حال پرورش درخت و درختچه و چمنزار باشید، داشتن خاک سالم یک امر ضروری است. با وجود خاک سالم گیاهان شما کمتر مستعد مشکلات و آفات و بیماری‌ها هستند، همچنین رشد و ظاهر بهتری خواهند داشت. با کمی دانش، کمی کار و کمی صبر، می‌توانید خاک سالمی داشته باشید، مهم نیست که از چه خاکی شروع می‌کنید.

خصوصیات خاک سالم

اگر می‌شد با خرید یک کیسه کود از فروشگاه‌های کشاورزی و اضافه کردن آن به خاک، یک خاک خوب به دست آورد، اکثر زمین‌ها از خاک کاملی برخوردار بودند درحالی‌که واضح است حاصلخیزی بالای خاک فقط یکی از جنبه‌های سلامت خاک است و به جز حاصلخیزی موارد بسیار بیشتری در سلامت خاک دخیل هستند. خاک خوب باید دارای:

بافت خوب: اغلب می‌شنوید که کشاورزان در مورد “خرد شدن” خاک خود صحبت می‌کنند. این به بافت خاک اشاره دارد. خاک خوب به‌راحتی خرد می‌شود، مانند خرده‌های بیسکویت که در بالای بستنی پراکنده شده‌اند. خاک‌هایی که پس از خشک شدن سخت می‌شوند (مانند خاک‌های رسی) و یا به هم پیوستگی مناسبی ندارند (مانند خاک‌های شنی) به تنهایی و بدون اصلاح جهت کشاورزی مناسب نیستند.

مقدار زیادی مواد آلی: مواد آلی شامل بافت­های گیاهی و جانوری مرده است که در خاک تجزیه می‌شود و خاک را غنی می‌کند و ما به‌عنوان هوموس آن رامی شناسیم. هوموس یک ترکیب فوق‌العاده است زیرا با اتصال برخی از ذرات کوچک‌تر خاک به یکدیگر باعث بهبود بافت خاک شما و در نتیجه باعث افزایش هوادهی خاک می‌شود. هوموس همچنین باعث افزایش توانایی خاک شما در جذب و تخلیه رطوبت می‌شود. در نهایت، هوموس به تأمین مواد مغذی گیاهان شما کمک می‌کند. میکروارگانیسم‌های موجود در خاک با تجزیه مواد آلی به عناصر اصلی گیاهان را قادر به جذب و استفاده از آن می‌کنند.

PH مناسب: pH خاک اندازه گیری میزان اسیدی و قلیایی بودن خاک شماست. اسیدیته خاک بر مواد معدنی موجود در خاک باغ و در دسترس بودن آن‌ها برای گیاهان شما تأثیر می‌گذارد. به‌طورکلی، هرچه خاک شما به حالت خنثی نزدیک‌تر باشد، گیاهان شما بهتر قادر به جذب این مواد معدنی خواهند بود. البته، برخی از گیاهان خاک اسیدی‌تر و برخی خاک قلیایی را ترجیح می‌دهند، اما برای اکثر گل‌ها، گیاهان و سبزیجات، pH خنثی بهینه‌تر است.

سه نوع اصلی خاک

نکته بعدی که باید مورد توجه قرار گیرد ساختار خاک است. سه نوع اصلی خاک وجود دارد:

خاک رسی: خاک رسی دارای ذرات کوچکی است که به هم می‌چسبند و توده‌های بزرگی را تشکیل می‌دهند درحالی‌که خاک رس نسبت به سایر انواع خاک دارای باروری بالاتری است، اما برای کشاورزی مطلوب نیست زیرا بافت سخت آن باعث می‌شود که ریشه گیاهان نتواند به‌راحتی در آن نفوذ کند و همچنین به دلیل نداشتن زهکشی کافی باعث خفگی و پوسیدگی ریشه گیاهان می‌شود. اصلاح خاک رس کمی کار می‌برد، اما پس از بهبود رشد را برای گیاهان شما بسیار آسان می‌کند.

خاک شنی: خاک شنی قطعاً سبک‌تر از خاک رسی است – اما مشکلات معکوس دارد: اغلب خیلی سریع تخلیه می‌شود و زهکشی بالایی دارد اما نسبت به خاک رسی کمتر قادر به حفظ مواد مغذی است.

خاک لومی: خاک لومی یک خاک ایده آل برای کشاورزی است. یک بافت خوب جهت رشد ریشه گیاهان که پر از مواد آلی است و رطوبت را به خوبی حفظ می‌کند اما همچنان به خوبی نیز تخلیه می‌شود و زهکشی مناسبی دارد. این یک همان چیزی است که ما برای کشاورزی به‌عنوان خاک سالم به آن نیاز داریم.

نکاتی برای اصلاح خاک

چندین کار را می‌توانید برای اصلاح خاک خود انجام دهید. خوشبختانه، انجام همه آن‌ها نسبتاً آسان است.

خاک خود را آزمایش کنید: اولین کاری که جهت اصلاح خاک باید انجام دهید این است که خاک خود را آزمایش کنید. نوع خاک خود و بافت آن را بهتر بشناسید. گرفتن نمونه خاک و انجام آزمایش خاک در یک آزمایشگاه خاک معتبر ایده خوبی خواهد بود. آزمایش خاک به شما در مورد کمبودها و بیش‌بودها، مشکلات شوری خاک و pH خاک هشدار می‌دهد.

افزودن مواد آلی: افزودن مواد آلی بدون شک، راه شماره یک برای بهبود خاک شما است. این که خاک شما خاکی شنی و دارای کمبود مواد مغذی، رسی، فشرده و دارای زهکشی ضعیف باشد و… افزودن مواد آلی می‌تواند این مشکلات را برطرف می‌کند.

بنابراین جهت اصلاح خاک چه چیزی را باید به خاک خود اضافه کنید؟ کمپوست اولین ماده‌ای است که خاک شما را بلافاصله بهبود می‌بخشد و میکروارگانیسم‌هایی را به خاک اضافه می‌کند و با تجزیه بیشتر مواد آلی به بهبود خاک شما کمک می‌کند. تا جایی که می‌توانید به خاک خود کمپوست اضافه کنید؛ در واقع تقریباً غیرممکن است که شما در مصرف کمپوست زیاده‌روی کنید. مقداری از کمپوست را در بهار و قبل از کاشت به خاک اضافه کنید. گیاهان خود را در طول فصل رشد با آن بپوشانید و در فصل پاییز هنگامی‌که گیاهان به خواب می‌روند مقدار بیشتری کمپوست به خاک خود اضافه کنید – در کوتاه‌ترین زمان شاهد بهبود خاک خود خواهید بود.

علاوه بر کمپوست، چندین مورد دیگر نیز وجود دارد که می‌توانید برای افزایش میزان مواد آلی (و در نتیجه حاصلخیزی کلی) به خاک خود اضافه کنید. جهت افزایش حاصلخیزی خاک می‌توانید تکه‌های چمن، برگ‌های پاییزی خرد شده، کودهای حیوانی کاملاً پوسیده شده، کود سبز، تفاله قهوه و… را به خاک خود اضافه کنید. همه این‌ها به افزایش حاصلخیزی، ظرفیت نگهداری آب و بهبود بافت خاک شما کمک می‌کنند.

pH خاک خود را تنظیم کنید: هنگامی‌که خاک خود را آزمایش کردید، می‌دانید که آیا عدم تعادل pH دارید یا خیر. اگر خاک شما اسیدی است، چندین کار را می‌توانید برای بالا بردن سطح pH انجام دهید. معمولاً گزارشی که از آزمایشگاه خاک خود دریافت می‌کنید توصیه‌هایی کلی برای بهبود pH خاک به شما می‌دهد. افزودن مقدار زیادی مواد آلی اغلب به این امر نیز کمک می‌کند. باربارا دامروش به‌عنوان یک مربی باغ می‌گوید، اگر خاکی دارید که به خوبی از نظر مواد مغذی و مواد آلی تأمین شده باشد، pH اهمیت کمتری نسبت به زمانی دارد که خاک شما با این مسائل دست‌وپنجه نرم می‌کند.

خاک را فشرده نکنید: یکی از دلایلی که بسیاری از باغداران بسترهای کشت بلند (کشت روی پشته) را دوست دارند این است که یکی از عوامل اصلی تراکم خاک یعنی راه رفتن افراد روی بستر کشت را از بین می‌برند. راه رفتن مداوم یا کشیدن چرخ‌دستی روی بستر خاک، خاک را فشرده می‌کند و رشد ریشه‌های گیاه را دشوارتر می‌کند؛ بنابراین تا جایی که ممکن است از راه رفتن روی بستر خاک خودداری کنید.

تا آنجا که ممکن است از برهم زدن خاک خودداری کنید: به تازگی کشاورزی بدون شخم (no tillage) یا کاهش شخم محبوبیت بیشتری در بین کشاورزان پیدا کرده است به این دلیل که علاوه بر اینکه میزان کار کشاورزان را کاهش می‌دهد همچنین از به هم خوردن بیش‌ازحد اکوسیستم خاک جلوگیری می‌کند. همه ما می‌دانیم که هرچه بیشتر خاک را بر هم بزنیم (شخم بیش‌ازحد) اکوسیستم موجود در خاک خود را بیشتر مختل می‌کنیم. این اکوسیستم چیزی است که ایجاد خاک سالم، ترد و غنی از مواد مغذی را ممکن می‌سازد؛ بنابراین تا آنجا که ممکن است شخم زدن را کاهش دهید. مواد آلی را به یک یا دو اینچ بالای خاک اضافه کنید، یا فقط آن را درست در بالای خاک خود قرار دهید و اجازه دهید کرم‌های خاکی برای شما روی آن کار کنند.

با رعایت این نکات، بهبود چشمگیری در کیفیت خاک خود و در نتیجه سلامت و زیبایی گیاهان خود مشاهده خواهید کرد. بهبود خاک کمی طول می‌کشد، اما شما با صبر کردن پاداش خوبی خواهد گرفت.

جمع‌بندی

در کشاورزی داشتن خاک سالم یک امر ضروری است. حاصلخیزی بالای خاک فقط یکی از جنبه‌های سلامت خاک است و به جز حاصلخیزی موارد بسیار بیشتری در سلامت خاک دخیل هستند. خاک خوب باید دارای: بافت خوب، مقدار زیادی مواد آلی، PH مناسب باشد. چندین کار را می‌توانید برای اصلاح خاک خود انجام دهید ابتدا خاک خود را آزمایش کنید، آزمایش خاک به شما در مورد کمبودها و بیش‌بودها، مشکلات شوری خاک و pH خاک هشدار می‌دهد. افزودن مواد آلی نیز بدون شک یکی از روش‌ها برای بهبود خاک است. تا جایی که ممکن است از راه رفتن روی بستر خاک و فشرده‌سازی خاک خودداری کنید. تا آنجا که ممکن است از برهم زدن خاک خودداری کنید. هرچه بیشتر خاک را بر هم بزنیم (شخم بیش‌ازحد) اکوسیستم موجود در خاک خود را بیشتر مختل می‌کنیم. این اکوسیستم چیزی است که ایجاد خاک سالم، ترد و غنی از مواد مغذی را ممکن می‌سازد؛ بنابراین تا آنجا که ممکن است شخم زدن را کاهش دهید.