نشاء پیوندی و مزایای آن چیست؟

نشاء پیوندی چیست؟

پیوند یا پیوند زدن به طور کلی روشی است که نمو بخشی از یک گیاه بر روی گیاهی دیگر است.

در این روش گیاه اول به عنوان “پایه” که اصولا در بستر قرار دارد و گیاهی دوم “پیوندک” که از گیاه خود جدا شده و به روش های مختلفی بر روی پایه قرار داده می شود که بعد از تقسیمات سلولی محل اتصال جوش خورده و یک گیاه واحد باقی می ماند.

تاریخچه

اشاره به فنون پیوند و استفاده از آن در نوشته های ارسطو از یونان همینطور تئوفراستوسی در۳۷۰ ق.م و پیش تر از آن ها چینیان در قبل از میلاد مسیح قابل استناد می باشد، اما بنیان امروزی تولید گیاهان پیوندی در صیفی جات ازدهه اخر ۱۹۲۰-۱۹۵۰ با پیوند هندوانه بر روی کدو قلیانی و بادمجان اسکارلت پایه گذاری شد.

مزایای نشاء پیوندی

از سال ۱۹۷۵ به بعد نزدیک به ۷۰% شکست در کشت سبزی های میوه ای به علت بیماریی های خاکزاد و نماتد ها بوده که عمل پیوند به تنهایی سهم بسزای در حل این مشکل داشته، جدا از آن، یک راهکار تمام کننده برای کشت هایی که مصرف آب بالایی دارند می باشد.

یک مثال واضح برای مزایای کلیدی

در کشت معمولی، هندوانه محصولی محبوب و پرفروش برای مصرف داخلی و صادرات به جهت مصرف بالای آبی که دارد جزو صیفی های خطرناک اما سود آور محسوب می شود.

اما در کشت نشاء پیوندی، هندوانه علاوه بر کاهش مصرف آب و افزایش توان تولید در همان حجم از سموم کشاورزی بی نیاز و امکان کشت در زمین های آلوده را به سبب پایه قوی خود به وجود آورده است.

مزایای استفاده از پایه کدو در نشاء پیوندی

•  باردهی هندوانه نسبت به روش عادی ۲۵ روز جلو می افتد.
• مصرف آب تا ۳۵% نسبت به روش عادی کاهش می یابد.
• درکشت هرهکتار هندوانه میزان برداشت ۶۰ تن می باشد، اما در نشاء پیوندی بیش از دوبرابرکه نزدیک به ۱۴۰ تن قابل برداشت است همچنین با اصلاح روش کاشت از پایه کدو حتی دوبار هم می توان برداشت داشت که حجم برداشت به نزدیک ۲۰۰ تن هم می تواند برسد.
• در کشت نشاء پیوندی به ازای هر هکتار ۱۰۰ شغل اما در کشت معمولی هر هکتار۷ -۳ شغل ایجاد می شود که اگر با سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی مقایسه شود، به ازای هر ۱ میلیارد تومان ۱ شغل در این صنعت و در تولید نشاء پیوندی نزدیک به ۱۰۰ شغل می توان ایجاد کرد.

• مقاومت به نماتد Meloidoyyne spp
• مقاومت پایه دربرابر بیماری های قارچی و نماتد های خاکزاد ازقبیل:

1. پژمردگی فوزاریومی Fusarium qxysporum در هندوانه
2. اختلالات فیزیولوژیکی ناشی از پژمردگی و خشکی خصوصا در خیار
3. بیماری قارچی Phytophthora melonis در خربزه
4. پژمردگی باکتریایی Pseudomonas solanacearum و Fusarium axysporum و Pyrenocheata lycopersici در گوجه فرنگی
5. عامل قارچی ticillirm dahlice
6. مقاومت به پژمردگی باکتریایی Pseudomonas solanaceurum در بادمجان همینطور Fusarium oxysporum و Verticillirm albo

• افزایش راندمان تولید: در خربزه شرقی وزن میوه حاصل از نشاء پیوندی نسبت به نشاء معمولی حدود ۵۵ % افزایش داشته همچنین شرایط مشابه در گوجه فرنگی با ۵۴% افزایش عملکرد در پیوند روی پایه Kayemusia و ۵۱% در پایه Helper گزارش شده است.

• کاهش تعداد میوه های بد شکل و بد فرم: عمل نشاء پیوندی سبب کاهش اختلالات فیزیولوزیکی سبزی های میوه ای همچون تغییر شکل میوه نسبت به نشاء معمولی (گزارش شده در گوجه فرنگی Seokwany) شده است.

• مقاومت به تنش های محیطی: ریشه کدو قابلیت جذب آب و مواد معدنی در دمای پایین را دارد لذا خطر آسیب به نشاء در ماه های اول کاشت خصوصا در مورد هندوانه – خربزه – خیار – کدو که در دما های بالاتر رشد میکنند در کشت های زمستان درگلخانه مرتفع می شود در این خصوص می توان ازپایه هیبریدی مثل (cucurbita muxima) و (cucurbita moschata) که به سرما مقاوم تر اند استفاده کرد یا مثال دیگر استفاده از کدوی برگ انجیری به عنوان پایه برای خیار در زمستان که رشد چشمگیری نسبت به نشاء معمولی دارد.

• کاهش استفاده از کود های شیمیایی: اکثر پایه ها برای گیاهان خانواده کدوییان دارای سیستم قوی ریشه ای می باشند که حتی در مواردی گیاهانی پیروز در رقابت با گیاهان مجاور حتی علف هرز محسوب می شوند لذا این قدرت در جذب با استفاده روتین از کود های شیمیایی سبب تولید میوه هایی بی کیفیت یا گیاهانی با ساقه و برگ های علفی شود راهکار مناسب برای مهار این قدرت، کاهش به نصف استفاده از کود های شیمیایی به نسبت گیاه غیر پیوندی می باشد.

• کاهش دوره اقتصادی برداشت میوه: در نشاء پیوندی زمان برداشت محصول جلو می افتد که بسته به نوع محصول و پایه و پیوندک انتخابی متفاوت است.

معایب استفاده از نشاء پیوندی

1. دشوار بودن پیوند زدن
2. نیاز به کارگر و فضا و ادوات
3. تولید بذر اضافی برای پایه
   (معمولا این بذور قیمت بالایی ندارد که حتی اگر داشته باشد قیمت تمام شده نشاء پیوندی بالاتر از نشاء معمولی است و این هزینه ها را پوشش می دهد)

موارد اول و دوم در شرایطی است که پیوند بصورت دستی انجام شود.

ارقام مورد استفاده در پیوند

پیوند بین جنسی

• پیوندک خیار (Cucumi sativus) بر روی پایه کدو (spp Cucurbita)
•  پیوندک هندوانه (citrulus lanatus) بر روی پایه کدوی قلیانی( Lagenaria Siceraria)
• پیوندک خربزه (Cucumis meloL.) بر روی پایه کدو به نام White gourd (Benicasa hipida)

پیوند بین گونه ای

برای پیوند بین گونه ای میتوان گوجه فرنگی و بادمجان را نام برد که برای مثال در بادمجان:

پیوندک بادمجان (Solanum melongenal) برروی پایه بادمجان اسکارلت (S.integrifolum) و(S.torvum)

روش‌های پیوند زدن انواع نشاء

برای پیوند گیاهان علفی از روش های زیر استفاده می شود.

پیوند اتصالی

در این روش قطر پایه و پیوندک باید یکسان باشد لذا در بیشتر سبزی ها قابل استفاده است. روش کار به این صورت است که پس از انتخاب پایه و پیوندک مناسب، پایه از زیر برگ های لپه ای برش می خورد به صورت مورب با زاویه ۶۰ بطوری که چیزی روی آن باقی نمی ماند آنگاه پیوندک از بالای برگ های لپه ای برش درهمان جهت می خورد سپس پایه و پیوندک روی هم قرار داده شده و با گیره سفت می شوند.

پیوند اسکنه

در این پیوند که مناسب برای گوجه فرنگی می باشد باید قطر پایه بیشتر از پیوندک باشد لذا پایه از زیر برگ های لپه ای برشی عرضی و صاف می خورد آنگاه در جهت عمود برساقه یک برش در طول به اندازه ۱-۱٫۵ سانت ایجاد می شود سپس بعد از قرار دادن گیره پلاستیکی در زیر محل برش پیوندک را به مانند کوه برش زده و داخل شکاف ایجاد شده در پایه می گذاریم و گیره را به محل اتصال انتقال میدهیم.

پیوند مجاورتی

درپیوند مجاورتی زبانه ای باید قطر پایه و پیوندک برابر باشد سپس یک برش مورب از بالا به پایین زیر برگ های لپه ای پایه می زنیم و در پیوندک همین برش را از پایین به بالا میزنیم و پس از قرار دادن در محل شکاف با گیره محکم می کنیم سپس بعد از اطمینان جوش خوردن پایه از بالای محل پیوند وپیوندک از زیر محل پیوند بریده می شوند.

پیوند نیمانیم

در پیوند نیما نیم برگ و جوانه رویشی از پایه که سمت راست است برش خورده و پیوندک نیز از بالای برگ های لپه ای و به اندازه جای گرفتن روی ساقه انتهایی پایه برش خورده در محل قرار می گیرد بعد از جوش خوردن برگ دیگر پایه حذف می شوند.

پیوند لوله ای یا پیوند حفره ای

 از دیگر روش های پیوند می توان به پیوند لوله ای یا پیوند حفر ه ای اشاره کرد که برای قرار دادن پیوندک در پایه باید با مته ای ریز داخل ساقه پایه را سوراخ کرد یا در روش پیوند پین یک پین از جنس سرامیک استفاده شده که پس از برش سطحی صاف در پایه و پیوندک نیمی از آن در پایه فرو کرده آنگاه مابقی پیوندک روی آن قرار می گیرد. که از جمله روش های کمتر کاربردی هستند.

ترمیم و مقاوم سازی

برای اتصال هرچه بهتر پایه و پیوندک و تشکیل کالوس قوی در محل اتصال نشاء تازه پیوند شده ۲۰ روز زمان نیاز است که به دو قسمت ۱۵ و ۵ روزه تقسیم میشود و رعایت موارد زیر درتولید نشایی سالم وقوی بسیار موثر است.

نیاز به نگهداری در محیطی کمتر در معرض آفات و آلودگی و امراض که خاص نگهداری از نشاء پیوندی در این مرحله باشد که می توان نام آنرا اتاقک ترمیم گذاشت.

الف) مرحله اول “ترمیم” برای ۱۵ روز

1. دمای ۳۰ درجه سانتی گراد
2. رطوبت ۹۵%
3. نور ۳-۵ لوکس (درشرایط تاریکی جوش خوردن بهتر اتفاق می افتد )

ب) مرحله دوم “مقاوم سازی” برای ۵ روز

1.  روز اول: هوادهی نشاهای پیوندی و رساندن رطوبت به ۸۵%
2. روز سوم: برداشتن نیمی از پوشش و رساندن رطوبت به ۷۵%
3. روز پنجم: برداشتن تمام پوشش و قرار دادن نشاها در شرایط نرمال گلخانه

سفارش تولید نشاء پیوندی: ۰۹۱۲۱۴۴۸۰۴۷

منابع

• جوکار، محمد مهدی. ۱۳۸۵. شیوه جدید پیوند زدن برای سبزی های میوه ای در ژاپن. مجله زیتون. شماره ۱۵۹. (ترجمه)
• صالحی، رضا و جوانپور، رقیه. ۱۳۸۳. پیوند سبزی ها گامی نوین در صنعت کشاورزی. مجله زیتون. شماره ۱۷۱.
• صالحی محمدی، رضا و کاشانی، ع. ۱۳۸۳. اثرهای پایه های مختلف کدو بر رشد و عملکرد خیار گلخانه ای رقم سلطان. مجله علوم و فنون باغبانی ایران. جلد ۵. شماره ۱.
• کاشانی، عبدالکریم. ۱۳۸۲. اثر پیوند بر رشد و عملکرد دو رقم خیار گلخانه ای Royal 24189,Vilmorin با پایه کدوی برگ انجیری. نهال و بذر. جلد ۱۹. شماره ۴
• جعفری، پ. ۱۹۹۹٫ استفاده از پیوند در سبزی و صیفی برای بهبود تولیدات گلخانه ای (۱). (ترجمه)
• پیوست، غلامعلی. ۱۳۸۴. سبزی کاری.
• پوستچی، ایرج. ۱۳۵۰. جالیز و جالیزکاری.
• دانشنامه علمی خبری گلخانه
• HORT 201.Plant propuation. 4067-492.Graftiny. tomato and potuto
• Grubinjer,vern.GRAFIING GREENHouSE TOMATOES