آفات مهم انگور

مقدمه

اکثر نقاط باغی ایران مستعد کشت انگور است. اصولا انگور یکی از میوه جات پرطرفدار و پرسود بین باغداران است. مصرف انگور در ایران نیز بالا است و علاوه بر مصارف تازه خوری، در صنایع غذایی، دارویی و بهداشتی نیز کاربرد دارد. انگور گیاهی است که نسبت به شرایط کم آبی و تا حدودی شوری خاک از خود مقاومت نشان داده و در نتیجه ایده آل برای کشت دیم نیز هست. اهمیت انگور در صنعت باغداری ایران بسیار حائز اهمیت است و اقتصاد روستایی بر مبنای این محصول در بسیاری از مناطق از جمله استان های قزوین و زنجان از دیر باز شکل یافته است . همانند تمامی گیاهان دیگر، انگور نیز مورد تهاجم طیفی از آفات و حشرات قرار می گیرد که گاهاً شدت خسارت آنها روی این گیاه بسیار بالا است. شناسایی به هنگام این آفات و آشنایی کلی با آن به باغداران کمک می کند تا مدیریت خود را قبل از بروز خسارت اعمال کرده و سبب حفظ کیفیت و کمیت محصول شوند. در این مقاله به معرفی مهمترین و شایع ترین آفات مستقر در تاکستان های ایران خواهیم پرداخت.

1. شب پره خوشه خوار انگور

این آفت با نام علمی Lobesia botrana مهمترین و خسارت بار ترین آفت انگور در تمامی دنیا به شمار می رود. این حشره در واقع یک شب پره کوچک به رنگ قهوه ای روشن است که در مراحل لاروی خود از جوانه های گل، خوشه انگور و نیز سرشاخه های جوان تغذیه کرده و آنها را از بین میبرند. بسته به اینکه تغذیه این لاروها از کدام نقطه خوشه باشد،میزان خسارت وارده متغییر خواهد بود و معمولا پایین نقطه ای که تغذیه خوشه در آن آغاز شده، شروع به خشکیدگی خواهد نمود.

این آفت بسته به منطقه ای که در آن است میتواند تا ۴ نسل در سال هم داشته باشد. لاروهای این آفت پس از تغذیه از خوشه برای تبدیل شدن به شفیره، ایجاد تارهایی در اطراف خود کرده و ظاهر تار عنکبوتی به خوشه ها می دهد. همچنین در اثر تغذیه این آفت، بیماری های قارچی و باکتریایی شدت بیشتری یافته و طغیانی تر عمل می کنند.

این آفت در ارقامی که خوشه های متراکم تر دارند بیشتر دیده می شودو خسارت آن نیز بیشتر است. همچنین در باغاتی که دچار تنش آبی شدید هستند نیز میزان آفت افزایش می یابد.

زمستان گذرانی این آفت به شکل شفیره در پیله های سفید رنگ کوچک در بقایای گیاهی و یا زیر پوسته تنه درختان است بنابراین شخم و یخ آب زمستانه و همچنین کندن پوست خشک شده تنه مو بهترین و عملی ترین راهکار کاهش جمعیت این آفت در سال آتی است. سمپاشی دوره این با سموم کلرپیرفوس، دیازینون و فن والریت نیز سبب کاهش نسل های بعدی این حشره می شود. این آفت در تاکستان های دارای سیستم پرورش داربستی با جمعیت بسیار کمتر دیده می شود که نشان دهنده اهمیت هوادهی بوته ها برای جلوگیری از بروز این حشره است. استفاده از تله های نوری و فرومونی نیز در کاهش جمعیت های این حشره بسیار موثر گزارش شده است.

• زنجره مو

این آفت یکی از آفات تقریبا نوظهور در باغات است اما طی سالیان گذشته خسارات سنگین و فراوانی را به تاکستان های ایران وارد نموده است. در واقع عدم شناخت این آفت سبب شده تا باغداران زمانی متوجه حضور آفت در باغ شوند که بسیار دیر شده است. این آفت با نام علمی Psalmocharias alhageos می تواند به طرق مختلف از اندام های هوایی و زیر زمینی به مو حمله وایجاد خسارت کنند.حشرات بالغ این آفت که نزد باغداران به جیرجیرک نیز مشهور هستند می توانند از شیره گیاهی تغذیه و سبب ایجاد ضعف عمومی در آن شوند. اما خسارات اصلی این آفت پس از تخم گذاری ماده های بارور روی سرشاخه ها و خوشه ها انجام می شود. این حشرات تخم های خود را به تعداد بالا در عمق چند میلیمتری پوست سرشاخه و یا خوشه گذاشته و خسارت اولیه که خشک شدن این اندام ها است را ایجاد می کنند. پس از تفریخ تخم ها، پوره ها به زمین افتاده و تلاش می کنند تا داخل خاک شوند. این پوره ها به سرعت از ریشه های مو تغذیه و بوته ها را دچار خسارت و کاهش راندمان می کنند. در واقع اصلی ترین خسارت زنجره مو در داخل خاک و روی ریشه ها است. این پوره ها می توانند تا چهار سال متمادی نیز در خاک حضور داشته و خسارت خود را وارد کنند.

• 

• 

• 

با توجه به بیولوژی این حشره مبارزه بایستی طی چند مرحله صورت گیرد. اول اینکه سمپاشی بر علیه حشرات بالغ بلافاصله پس از مشاهده آنها با سموم مالاتیون، دیازینون و دلتا مترین انجام شود. در اواسط تابستان نیز بایستی سمپاشی سطحی خاک و در اواخر تابستان سم آبیاری با سموم دیازینون یا سایپر مترین صورت گیرد. استفاده از شخم زمستانه به همراه استفاده از یخ آب نیز کمک بسیاری در کاهش جمعیت پوره های این آفت در خاک می کند.

• کنه نمدی مو

Colomerus vitis نام علمی این آفت است. این آفت کنه هایی هستند که به چشم غیر مسلح به سختی دیده می شوند. در اثر تغذیه این کنه ها از سلولهای اپیدرم برگ، سطوح زیرین برگ به شکل کرکی و نمدی در آمده و سطح رویی برگ نیز به تدریج حالت گال مانند به خود گرفته و برجسته می شوند. این گال ها ممکن است به شکل رنگ پریده و یا قرمز رنگ باشند. در اثر تغذیه و در آلودگی های شدید، برگ ها به هم پیچیده و حالت فنجانی به خود می گیرند. با اینکه عمده تغذیه این آفت از برگ ها است اما ممکن است حمله کنه به جوانه ها نیز اتفاق افتاده و سبب عقیم سازی جوانه ها شوند . اوج پراکنش این آفت در اواخر بهار تا اوایل تابستان بوده و باستی روش های مدیریتی قبل از استقرار آفت روی درختان انجام گردد.سش

• 

• 

• 

مدیریت و حذف بقایای گیاهی در زمستان نقش اساسی در کاهش میزان جمعیت آفت در باغات دارد. سموم اسپیدو دیکلوفن، آبامکتین و پروپارژیت نیز از سموم بسیار موثر در کنترل این آفت است.

• آفات برگخوار

گونه های مختلفی از سوسک ها و شب پره ها می توانند روی برگ های مو مستقر و از آن تغذیه کنند . مراحل لاروی این حشرات از فضای بین رگبرگ های مو تغذیه و حالت توری مانند به برگ ها می دهند. ممکن است این تغذیه به حدی باشد که تنها رگبرگ های اصلی برگ باقی بماند. خسارت این آفات به طور مستقیم باعث کاهش سطح فتوسنتز کننده گیاه شده و سبب اختلال در خوشه بندی و پر شدن حبه ها می گردد. این آفات همچنین ممکن است به جوانه ها صدمه زده و رشد طبیعی بوته را مختل کنند. زمستان گذرانی این آفات بسته به گونه آنها متفاوت بوده ولی غالبا به شکل شفیره در بقایای گیاهی، زیر پوستک ها و یا در عمق خاک است. بنابراین روش های بهداشت باغی و مراقبت های زمستانه از قبیل سمپاشی با روغن، شخم و یخ آب تاثیر بسیار مثبتی در کاهش جمعیت این آفات دارد. در خصوص مبارزه شیمیایی نیز آفت کش هایی نظیر دیازینون، فن والریت، سایپرمترین و کلرپیرفوس می تواند بسیار موثر واقع شود.

• 

• 

• 

• 

• شته ها و شپشک ها

این دسته از آفات مکنده، باتغذیه از شیره سلولی از سه جهت ایجاد خسارت می کنند. اول اینکه تغذیه از شیره سلولی به طور مستقیم سبب کاهش راندمان تولیدی درختان شده، ضعف عمومی ایجاد کرده و از پتانسیل تولید میوه آنها می کاهد. دوم اینکه در بسیاری از مولرد این دسته حشرات به دلیل تولید ماده دفعی شیرین سبب جلب زنبورهای وحشی و مورچه ها به درختان شده و همین امر باعث خسارت ناشی از تغذیه این حشران از حبه های انگور رسیده و کاهش بازار پسندی آنها می شود. و سومین مورد نیز میتواند حمل ویروس های بیماری زای گیاهی و انتقال آن به درختان سالم در باغات باشد. مجموعه این دلایل اهمیت مدیریت این دسته از آفات را مشخص می نماید. معمولا کنترل این آفات بسیار ساده است و با استفاده از سمومی مانند ایمیداکلوپراید، کلرپیرفوس، مالاتیون و متاسیستوکس به راحتی مدیریت می شوند. انجام سمپاشی زمستانه و هرس شاخه های آلوده نیز در کاهش جمعیت اولیه این آفات در فصل آتی موثر گزارش شده است.

• مینوز برگ انگور

این آفت شب پره ای کوچک با نام علمی Holocacista rivillei است که در مراحل لاروی و پس از تفریخ از تخم ها وارد لایه میانی برگها شده و باتغذیه از پارانشیم سبب می شود تا کوتیکول دو طرف برگ باقی مانده و داخل برگ پوک شود. فرم تغذیه این آفت می تواند به شکل نواری نامنظم و یا به شکل متمرکز و  دایره مانند باشد. در هر صورت کاهش میزان فتوسنتز نتیجه تغذیه این آفت از درختان هست. همچنین در ارقامی که برداشت برگ برای مصارف تازه خوری انجام می شود، کاهش بازارپسندی نیز از خسارات این آفت است.

• 

• 

• 

با توجه به اینکه عمده مراحل زندگی این آفت در داخل بافت برگ است، استفاده از سموم شیمیایی برای آن چندان کارساز نیست. مدیریت بقایای گیاهی و شخم آنها، هرس اصولی و هرس سبز شاخه های آلوده و همچنین سمپاشی زمستانه با روغن می توان در کاهش جمعیت موثر باشد. حشره کش اسپینوساد و یا سموم سیستمیک مانند ایمیداکلوپراید و آبامکتین می تواند اندکی در کاهش جمعیت آفت موثر باشد. استفاده از تله های فرمونی و نوری جزء بهترین راهکارهای مدیریتی این آفت به شمار می آید.

• کرم سفید ریشه

این آفت یک آفت پلی فاژ و همه چیز خوار بوده که می تواند به ریشه گیاهان مختلف از جمله انگور نیز حمله کند، انگور ذاتا دارای ریشه زایی فراوان و متعدد است و معمولا برای جبران ریشه های قطع شده مشکل خاصی ندارد. بنابراین جمعیت های پایین این آفت را نسیت به سایر درختان میوه به راحتی تحمل می کند. اما در جمعیت های بالاتر، پژمردگی ، ضعف عمومی و کاهش تولید محصول بر روی درختان مشاهده می گردد. این آفت در دو مرحله لاروی و حشره بالغ می تواند کنترل و مدیریت شود. در مراحل لاروی استفاده از شخم عمیق، یخ آب زمستانه و سمومس نظیر دیازینون و سایپرمترین می تاند کارساز باشد. حشرات بالغ نیز می توانند توسط تله های نوری و یا فرومونی جلب و یا با سموم عمومی نظیر دیازینون و یا دلتا مترین کنترل شوند.

• تریپس انگور

این آفت با نام علمی Drepanothrips reuteri در اوایل فصل و هنگام تشکیل گل خسارت خود را باتغذیه از جوانه ها، گل ها و برگها به جای می گذارد. این آفت بر اثر تغذیه باعث پیچ خوردگی و بد فرم شدن برگها می شود. در صورت تغذیه از گلها، عقیم شدن آنها اتفاق افتاده و یا میوه چه ها ریزش پیدا می کنندو در واقع یکی از دلایل عمده ریزش میوه های ارزنی شکل انگور، حضور جمعیت های بالای تریپس روی خوشه ها است. سموم مالاتیون، دی کلرووس، دیازینون و دلتا مترین روی این حشره اثر مطلوبی دارند.

• 

• 

• 

جمع بندی

آفات انگور می توانند در برخی مواقع، حتی در جمعیت های اندک بسیار خسارت زا بوده و باعث کاهش چشمگیر تناژ برداشتی در هکتار شوند. علاوه بر این ضعف عمومی و حتی خشکاندن درختان چندین ساله می تواند در اثر حضور جمعیت های بالای این آفات به وقوع بپیوندد. این آفات در بسیاری از موارد از دید باغدار پنهان مانده و زمانی خود را نمایان می کند که خسارت اصلی به باغ وارد شده است. استفاده از روش های پیش آگاهی و نیز رصد دائمی باغ توسط باغدار کمک شایانی می کند تا این آفات به هنگام و موثر شناسایی و مدیریت برای آنها اعمال گردد. بدون شک آشنایی جزئی با این آفات به باغداران کمک می کند تا در اسرع وقت با شناسایی اولیه آفات از راهنمایی های گیاهپزشک برای کنترل آن کمک بگیرند. مصرف خودسرانه سموم بدون نظر و کارشناسی گیاهپزشک در بسیاری از موارد شدت و خسارتزایی آفات را بیشتر کرده و پیشنهاد بر این است که استفاده از سموم شیمیایی حتما تحت نظر کارشناس گیاه پزشکی انجام شود.