آفات مهم گردو

از میان درختانی که به جهت برداشت میوه کشت می شوند، همواره میوه های خشکباری از اقبال و همه پسندی بیشتری برخوردار بوده اند. خاصیت انبار داری بالای این درختان یکی از عوامل این محبوبیت است. از این میان گردو به عنوان یک درخت بومی جایگاه ویژه ای در باغداری ایرانیان دارد تا جایی که حتی در باغات غیر مرتبط همواره چند اصله درخت گردو نیز کاشته و نگه داری می شود. گردو آنچنان در ذات ایرانیان رخنه کرده که در ادبیات فارسی و مثل های گوناگون از آن یاد شده است. گردو درختی بزرگ، پر شاخ و برگ و دارای باردهی مناسب است که هم از مغز آن به صورت خشکبار و هم از سایر اندام های گیاهی آن در صنایع داروئی و رنگرزی استفاده می شود. ایران بعد از چین و امریکا، سومین تولید کننده بزرگ گردو در دنیا است و همین امر نشان دهنده اهمیت و جایگاه این میوه در کشور است.

گردو دارای آفات و بیماری های گوناگون نیز هست که در این مقاله به بررسی مهمترین آفات این درخت محبوب و روش های مبارزه با آن خواهیم پرداخت.

1. پروانه فری

این آفت با نام عمومی کرم خراط یک شب پره کوچک با بال های سفید دارای نقاط سیاه رنگ کوچک متعدد است، اما خسارت این آفت مربوط به لاروهای این حشره است. تخم های این آفت با نام علمی Zeuzera pyrina در شکاف های تنه و زخم های موجود در آن گذاشته می شود و پس از تفریخ، لاروهای جوان از طریف همین زخم ها و یا از نواحی سالم تنه و شاخسار وارد اندام چوبی درخت می شوند. تغذیه لاروهای این آفت به صورت مستقیم از آوند ها و بافت خشبی درخت گردو بوده و همین امر باعث می شود تا انسجام دسته جات آوندی در تنه قطع شود. با از بین رفتن این انسجام، حمل و نقل مواد از ریشه به برگ ها و بالعکس قطع شده و درخت به تدریج دچار نوعی ضعف و زوال عمومی می گردد. درختان آلوده به این آفت به دلیل این ضعف، بیشتر از سایر درختان دچار آلودگی های قارچی و باکتریایی نیز می شوند. قطع شدن آوند ها نمود دیگری نیز داشته و آن خشک شدن یک طرفه و محدود برخی شاخه ها است. در اثر تغذیه لاروها، فضولات حشره همراه با صمغ گیاهی از سوراخ های حاصل به بیرون نفوذ کرده و ممکن است تنه درخت و یا پای درخت حالت خیس و چسبناک به خود بگیرد.

برای مبارزه با این آفت از آنجا که عمده مرحله زندگی آنها در درون بافت چوبی گیاه است بایستی از روش های مکتنیکی استفاده نموده. مفتول زنی سوراخ ها یکی از از این روش ها است که در برخی موارد بسیار دشوار و غیر عملی است. استفاده از خمیرهای سمی پوشاننده حفرات نیز در کنترل آفت بسیار موثر است. سمپاشی بر علیه حشرات بالغ به محض مشاهده در باغات (در اواسط تا اواخر فصل بهار) با سمومی نظیر مالاتیون، کلرپیرفوس و دیازینون نیز با کاهش نسل های آتی بسیار کمک می کند. استفاده از تله های فرومونی که باعث اختلال در جفت گیری حشرات می شود نیز بسیار موثر گزارش شده است.

نکته بسیار مهم در بروز این آفت در باغات، نقش و اهمیت تغذیه و شرایط نگه داری گردو ها است. به تجربه ثابت شده است که درختانی که دارای برناه منظم آبیاری بدون تنش آبی و تغذیه کافی و مناسب بوده اند، با احتمال بالاتری از گزند این آفت مصون مانده اند.

• کرم های میوه گردو

گونه های مختلفی از شب پره ها می توانند به صورت اختصاصی در مرحله لاروی خود به میوه های گردو و مغز آن حمله ور و از آنها تغذیه نمایند که یکی از مهمترین آنها کرم نارنجی گردو با نام علمی Paramyelois transitella است. این حشرات می توانند در مراحل اولیه لاروی خود وارد میوه های در حال تشکیل شده و تغذیه خود را از این میوه ها شروع کنند. در اثر تغذیه ممکن است دانه به صورت ناقص تشکیل شده و یا ایجاد نشود و در نتیجه ها میوه های گردو روی درخت به صورت مومیایی شده باقی بمانند. در صورت عدم تشکیل مغز به خصوص در مراحل اولیه آلودگی، ریزش میوه ها نیز مشاهده می شود. این آفات گهگاه تا ۳۰ درصد خسارت نیز به باغات تحمیل می کنند.

دوره طلائی مبارزهبا این آفت، قبل از ورود لاروها به داخل بافت میوه است. با رصد دائمی باغ می توان این زمان طلائی را مشخص نمود. در غالب مناطق اواسط اردیبهشت ماه بهترین زمان مبارزه با این آفات است و سمپاشی با سمومی نظیر فن والریت، مالاتیون و کلرپیرفوس می تواند تا حد زیادی از نفوذ این حشرات به میوه ها جلوگیری نماید. استفاده از تله های نوری و فرمونی نیز در این خصوص بسیار موثر است. برداشت زود تر از موعد گردوها یعنی زمانی که هنوز پوسته سبز شکاف برنداشته است نیز می تواند سبب کاهش خسارت این نوع از کرم ها شود.

• کرم سفید ریشه

این آفت پلی فاژ با نام علمی Polyphylla olivieri می تواند به ریشه درختان گردو نیز حمله کند و همانند سایر گیاهان خسارت خود را به این درخت نیز وارد کند. علی رغم تصور بسیاری از باغداران که درختان گردو به دلیل داشتن مواد سمی دچار آفت های اینچنینی نمی شوند، اما درختان گردو نسبت به این آفت بسیار حساس بوده و این آفت در مراحل لاروی خود می تواند خسارات سنگینی به درختان وارد نماید. علائم اولیه این آفت به صورت ضعف عمومی، پژمردگی و خشکیدگی شاخه ها در درخت بروز می یابد که با پیشرفت جمعیتی این آفت در اطراف ریشه می تواند سبب خشک شدن کامل درختان نیز بشود.

رصد آفت در باغات می تواند همزمان با شخم زمستانه و یا چالکود انجام شود . همچنین مشاهده حشرات بالغ نیز می تواند در این مورد کمک کننده باشد. استفاده از تکنیک یخ آب زمستانه کمک بسیار زیادی در کاهش جمعیت این آفت در خاک دارد. همچنین تیمار خاک اطراف ریشه با سموم دیازینون و سایپرمترین هم در این خصوص بسیار موثر است.

• انواع کنه ها

کنه های مختلفی می توانند به گردو حمله و از آنها تغذیه کنند. خسارت کنه ها گاهاً به حدی است که ممکن است سبب کاهش ۳۰ تا۵۰ درصدی برداشت محصول در باغات شود و از آنجا که این حشرات دارای نرخ زاد و ولد بالایی هستند بنابراین به راحتی به سموم مقاومت نشان داده و مبارزه با آنها در باغات دشوار است. علائم اولیه این آفت به شکل نقاط ریز نکروزه و رنگ پریده دیده شده که بعد از مدتی و با شدت گرفتن میزان جمعیت آفت ممکن است به برگ حالت نقره ای رنگ یا سوخته بدهد. برگهای آلوده ممکن است دچار ریزش زودتر از موعد در تابستان شوند. به طور مثال در آلودگی به کنه قرمز، برگهای گردو در مرداد ماه ریزش پیدا میکند. علائم حتی ممکن است روی میوه ها نیز ظاهر شده ولی این خسارت برای میوه ها اقتصادی نیست. برخی از گونه های کنه نیز می توانند روی برگ های گردو ایجاد اندام های گالی شکل کرده و یا فرم طبیعی برگ را دچار تغییر کنند.

کنه ها زمستانگذرانی خود را در لابه لای شکاف های تنه به صورت تخم انجام می دهند. بنابراین انجام سمپاشی های زمستانه بسیار کمک کننده در کاهش جمعیت ابتدایی و خسارت زای کنه ها است. این حشرات همچنین با کاهش صرف کودهای ازته تا حدی کاهش می یابند. سموم آبامکتین، برموپروپیلات، ایمیداکلوپراید و پروپارژیت می تواند در صورت مصرف تناوبی سبب کاهش جمعیت و کنترل این دسته از آفات گردو شوند.

• مگس پوستخوار گردو

لاروهای این آفت با نام علمی Rhagoletis cingulata با نفوذ جزئی به پوست سبز گردوهای در حال تشکیل، از بافت این پوست تغذیه کرده و ممکن است لکه هایی روی پوست سبز گردو نیز ایجاد کنند. این آفت از دو جهت اهمیت دارد و باعث می شود تا از نظر اقتصادی، عل رغم خسارت به ظاهر اندک مهم باشند. اول اینکه این آفت سبب عدم ترک برداشتن پوست گردو هنگام برداشت می شود و همین موضوع در بسیاری از ارقام، برداشت و بازار پسندی را به شدت کاهش می دهد.. علاوه بر این در اثر حمله این آفت، راه برای سایر حشرات خسارت آفرین مانند کرم میوه گردو، تسهیل شده و خسارت آن آفات بیشتر نمایان می شود. سمپاشی با سموم دیمیتوات، مالاتیون و دلتا مترین به محض مشاهده مگس های بالغ می تواند باعث کاهش خسارت وارده به باغات شود.

• انواع شته و شپشک

این حشرات مکنده گرچه کمتر از سایر درختان میوه می توانند به گردو نیز حمله ور و از آن تغذیه کنند. برخی از انواع شپشک حتی می توانند به دانه ها حمله کرده و باعث ناقص تشکیل شدن آنها بشوند. تغذیه این حشرات از شیره گیاهی سبب ایجاد ضعف عمومی و عسلک و در نتیجه جذب گرد و غبار شوند. تغذیه بیش از حد این حشرات به خصوص از شاخه های جوان سبب بروز اختلالات رشدی، کاهش دانه بندی و یا تشکیل ناقص دانه های میوه می گردد. استفاده از سموم زمستانه همچنان یکی از بهترین استراتژی های کنترل این آفات است. اما می توان با کاهش مصرف کودهای ازته و تقویت عمومی گیاه از خسارت این حشرات کاست. در هر صورت در مورد مراقبتهای شیمیایی، استفاده از سموم کنفیدر، مالاتیون و دی کلرووس می تواند موثر و اثر بخش باشد.

جمع بندی

همانطور که در این مقاله اشاره شد، گردو می تواند توسط عوامل مختلفی از جمله آفات مورد حمله قرار گرفته و دچار آسیب یا خسارت شود. همانند تمامی درختان دیگر اجرای یک برنامه مدون و منسجم برای باغات گردو می تواند از بروز شدیدتر علائم ناشی از آفات بکاهد. این برنامه شامل اصول تغذیه ای، رعایت بهداشت باغات و نیز رصد دائمی آفات در باغات است. از همین رو نحوه مدیریت باغ ارتباط مستقیمی با میزان خسارت وارده به محصول دارد. علاوه بر آفاتی که به عنوان آفات مهم و همه گیر در این مقاله ذکر شد، درختان گردو می توانند مورد حمله تعدادی آفات دیگر نیز قرار گرفته و صدمه ببینند که به دلیل پراکنش کمتر و یا اهمیت اقتصادی اندک به آنها پرداخته نشد. فراموش نکنید که شناسایی و درمان خودسرانه مشکلات باغ می تواند خسارت های بسیار شدید تری از خود آفات ایجاد کند و بنابراین با در نظر گرفتن توضیحات این مقاله حتما از گیاهپزشک باغ خود درخواست مشورت و کمک داشته باشید.