مدیریت و تولید گوجه‌ فرنگی گلخانه‌ ای

مقدمه گلخانه به‌عنوان یک سیستم مناسب برای افزایش بهره‌وری عوامل مؤثر در تولید شناخته می‌شود. سیستم کشت گلخانه‌ای گوجه‌فرنگی به شما این امکان را می‌دهد تا گیاهان را به شکلی هدایت و تربیت نمایید که بتوانند بهترین استفاده را از منابع موجود نموده و به بالاترین عملکردهای ممکن دست یابند، با افزایش بهره‌وری در این […]

گلخانه گوجه فرنگی

مقدمه

گلخانه به‌عنوان یک سیستم مناسب برای افزایش بهره‌وری عوامل مؤثر در تولید شناخته می‌شود. سیستم کشت گلخانه‌ای گوجه‌فرنگی به شما این امکان را می‌دهد تا گیاهان را به شکلی هدایت و تربیت نمایید که بتوانند بهترین استفاده را از منابع موجود نموده و به بالاترین عملکردهای ممکن دست یابند، با افزایش بهره‌وری در این سیستم می‌توانید هزینه‌های تولید را کاهش داده و در مدت کوتاهی، هزینه‌های اولیه را جبران کنید.

هدف از ساخت گلخانه، انجام کاری است که حداقل در منطقه شما در فضای باز، امکان انجام آن وجود ندارد مثل تولید در خارج از فصل، تولید در زمین‌های غیر قابل کشت (مثل استفاده از بستر کشت هیدروپونیک در خاک‌های شور) و غیره، بر همین اساس لازم است که شما تجهیزات و سیستم‌های مختلف گلخانه‌ای را به خوبی بشناسید و بتوانید با برنامه‌ریزی درست محصولات با کیفیت و کمیت برتر را در زمان مناسب روانه بازار کنید، در غیر این صورت هزینه‌های شما برای تأسیس گلخانه بی‌فایده بوده است و نمی­توانید انتظار سود مناسب و قابل قبول داشته باشید.

اگرچه میزان ریسک در کار کشاورزی به ­طور کلی بالاست و شما نمی­توانید پیش­بینی دقیقی از شرایط محیطی یا شرایط بازار داشته باشید ولی باید تا حد امکان با بررسی شرایط مشابه در سال­ های گذشته و مشاوره با کارشناسان خبره کشاورزی، میزان ریسک را کاهش دهید و تخمینی از وضعیت آینده داشته باشید تا بتوانید از موقعیت ­های پیش­ رو حداکثر استفاده را ببرید، مثلا اگر شما بدانید که امسال تولید کنندگان نشاء دو برابر سال قبل، نشاء گوجه فرنگی در تاریخ کشت مورد نظر شما فروخته­ اند، شاید با بررسی دیگر عوامل به این نتیجه برسید که محصول دیگری را کشت کنید و یا تاریخ کشت خود را تغییر دهید. به­ هر­حال هرچه اطلاعات بیشتری داشته باشید و بتوانید از دستاوردهای جدید علمی استفاده کنید، نتایج بهتری بدست خواهید آورد.

تا به حال دو بخش از این مقاله در سایت قرار گرفته است که در بخش اول پس از معرفی صنعت گوجه‌فرنگی، در مورد تولید و بازار جهانی گوجه فرنگی، شرایط مورد نیاز برای جوانه‌زنی بذر و چگونگی کشت گوجه‌ فرنگی و در بخش دوم شرایط موردنیاز برای تولید مناسب گوجه ­فرنگی در گلخانه (ساختمان و تجهیزات داخلی) و همچنین چگونگی پرورش این گیاه شرح داده شد، در این بخش از مقاله (بخش سوم) به مدیریت آبیاری و تغذیه، کنترل بر چگونگی رشد گیاه (رشد رویشی یا زایشی)، سیستم های کنترل محیطی و گلخانه­ ای، گرمایش و سرمایش، استفاده از شید (سایه‌بان)، استفاده از نور تکمیلی، غنی‌سازی co۲ و مدیریت رطوبت نسبی در گلخانه خواهیم پرداخت و درنهایت با معرفی یک سیستم جدید (سیستم بسته)، مقاله را به پایان می‌بریم.

مدیریت تغذیه و آبیاری

در سیستم‌هایی که دارای آبیاری قطره‌ای هستند، معمولاً مواد غذایی از محلول‌های غلیظ که در مخازن استوک از قبل آماده شده‌اند، به آب آبیاری (کود دهی) تزریق می‌شوند.

محلول‌های کود باید حداقل در دو مخزن جدا از هم تهیه شوند تا از رسوب فسفات کلسیم و سولفات کلسیم جلوگیری شود، غالباً یک مخزن سوم هم برای تصحیح pH با استفاده از اسیدها مورد استفاده قرار می­گیرد. در بعضی از گلخانه‌های بزرگ تجاری، ممکن است از شش مخزن یا حتی بیشتر از آن به‌صورت مجزا استفاده شود تا کنترل بهتری بر روی محلول مواد غذایی صورت گیرد.

برخی گلخانه‌ها از مخازن تکراری استفاده می‌کنند و به این ترتیب در هنگام اصلاح محلول، آبیاری را قطع نمی‌کنند. گلخانه‌هایی که در آن‌ها، در میان بوته‌های قدیمی، اقدام به کشت هم‌زمان بوته‌های جدید می‌شود، باید به دو خط آبیاری برای هر ردیف کشت مجهز شوند تا بتوانند مواد غذایی متفاوت را بر اساس نیاز غذایی گیاهان جوان و مسن به‌طور جداگانه در اختیار آن‌ها قرار دهند.

در سیستم باز (غیر چرخشی)، تقریباً ۳۰ درصد از آبیاری اضافی که به‌صورت زهکش از بستر خارج می‌شود، عملاً دور ریخته می‌شود. مشکل اصلی در سیستم‌های باز این است که در اوج تولید که مواد غذایی زیادی در محلول غذایی وجود دارد، مقدار زیادی از این مواد وارد محیط‌زیست می‌شود و باعث آسیب‌های زیادی به محیط‌زیست می‌شود، البته هدر رفتن مواد غذایی از نظر اقتصادی هم قابل‌توجه است و نقش زیادی در کاهش سودآوری خواهد داشت.

طی یک دهه گذشته علاقه زیادی به سیستم‌های بسته (چرخشی) مواد مغذی با ضدعفونی آب و یا افزودن مواد غذایی قبل از استفاده مجدد وجود داشته است. سیستم بسته می‌تواند هزینه‌های کود را ۳۰ تا ۴۰ درصد و میزان مصرف آب را ۵۰ تا ۶۰ درصد کاهش دهد.

مقررات استفاده مجدد از محلول غذایی و یا به حداقل رساندن زهکش خروجی از گلخانه، همان‌طور که تا به حال در بسیاری از کشورها لازم‌الاجرا بود، باید در گلخانه‌های جدید مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا ایجاد تغییر مجدد در سیستم‌های باز به‌آسانی امکان‌پذیر نیست. در سیستم‌های مدرن، محلول غذایی پس از یک دور چرخش از نظر میزان نمک‌ها کنترل می‌شود و مواد مغذی خاص ممکن است دوباره به محلول اضافه شوند.

سیستم آبیاری گلخانه گوجه فرنگی

ضدعفونی محلول پیش از تزریق مجدد به سیستم

مشکل اصلی سیستم‌های بسته، خطر ابتلا به عوامل بیماری‌زا و گسترش آن‌ها در کل گلخانه از طریق محلول غذایی است، برای جلوگیری از این امر، آب برگشتی قبل از پمپ شدن دوباره، در مخزن مواد غذایی به‌طور کامل ضدعفونی می‌شود.

روش‌های مختلف ضدعفونی محلول غذایی به شرح زیر است

  • روش‌های فیزیکی مثل حرارت، اشعه ماوراءبنفش (UV) و تصفیه با استفاده از فیلتر
  • روش‌های شیمیایی مثل استفاده از ازن، کلر، ید، پراکسید هیدروژن و یون‌های فلزی
  • روش‌های بیولوژیکی مثل باکتری‌های ریزوسفر و قارچ ­های آنتاگونیست، قارچ‌های مایکوپارازیستیک و …

متداول‌ترین روش برای ضدعفونی، ترکیبی از روش تصفیه با فیلترها و استفاده از اشعه ماوراءبنفش است.

گیاهان برای تعرق مناسب به مقادیر زیادی آب با کیفیت بالا نیاز دارند، این آب هم برای خنک کردن برگ‌ها و هم برای انتقال مواد غذایی از ریشه به برگ­ ها و میوه ­ها مفید است.

اطمینان از دسترسی به آب کافی و با کیفیت یکی از مهم‌ترین مسائل قبل از ساخت گلخانه است. همچنین اگر قرار باشد که در گلخانه از سیستم‌های خنک‌کننده مبتنی بر تبخیر آب (به‌عنوان‌مثال فن و پد، مه پاش و غیره) استفاده شود، لازم است علاوه بر آب موردنیاز برای آبیاری، میزان آب موردنیاز برای سیستم‌های خنک‌کننده نیز تخمین زده شده و تأمین گردد.

در برخی مناطق به خاطر شدت گرما، میزان مصرف آب توسط سیستم‌های خنک‌کننده مبتنی بر تبخیر بیشتر از میزان مصرف آب آبیاری است.

در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۱ انجام شد، در یک گلخانه تولید گوجه‌ فرنگی واقع در یک منطقه نیمه‌خشک (واقع در آریزونا)، میزان مصرف آب برای آبیاری طی یک دوره ۷ ماهه (اسفند تا مهرماه)، بین ۰٫۴۰ تا ۰٫۷۸ مترمکعب در هر مترمربع بوده است، این در حالی است که مصرف آب توسط سیستم خنک‌کننده (پد و فن) در همین مدت معادل ۱٫۴۵ مترمکعب در هر مترمربع از سطح گلخانه بوده است.

آب مورد استفاده برای آبیاری در کشت بدون خاک، باید دارای هدایت الکتریکی (EC) زیر ۰٫۵ دسی زیمنس بر متر (dS/m) باشد و pH آن نیز باید بین ۵٫۴ تا ۶٫۳ باشد.

استفاده از آب شیرین کن برای کاهش شوری و تنظیم pH معمولاً امکان‌پذیر است، اما کاهش هدایت الکتریکی (EC) آب در اغلب موارد از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیست و اگر هدایت الکتریکی (EC) آب خیلی بالا باشد، علاوه بر اینکه از نظر اقتصادی شیرین کردن آن به صرفه نیست، به خاطر حجم زیاد پساب و افزایش شدید مصرف آب و آلودگی محیط زیست، از نظر سازمان محیط زیست نیز غیر قابل قبول است.

دفعات بهینه آبیاری

دفعات بهینه آبیاری، بر اساس حجم ریشه‌زایی بستر و ظرفیت نگهداری آب متفاوت است. در صفحات پشم سنگ، حجم ریشه زدن بسیار محدود است و ممکن است در ساعات اوج تابش در روزهای گرم تابستان به حداکثر ۶ بار در ساعت و در کل ۳۰ بار در طول روز آبیاری نیاز باشد. با ایجاد تغییر در میزان تقاضای آب، لازم است زمان‌بندی روزانه چرخه‌های آبیاری اصلاح شود.

در سیستم‌های پشم سنگ، محلول دهی باید چند ساعت پس از طلوع آفتاب شروع شود و ۱ تا ۲ ساعت قبل از غروب آفتاب پایان یابد تا بیماری‌ها و همچنین ترک‌خوردگی میوه کاهش یابد.

در تابستان و شرایط گرم و خشک ممکن است به آبیاری شبانه نیز نیاز باشد. محتوای آب موجود در قالب‌های پشم سنگ را می‌توان به‌صورت مستقیم با استفاده از سنسور اندازه‌گیری کرد.

بستر کشت راک وول برای کشت گوجه فرنگی

کنترل بر چگونگی رشد گیاهان (رشد رویشی در مقابل رشد زایشی)

تعادل بین رشد رویشی و زایشی در محصول گوجه‌فرنگی از اهمیت زیادی برخوردار است و باید به‌خوبی کنترل شود.

یک گیاه با رشد متعادل باید دارای یک ساقه با ضخامتی در حدود ۱ سانتی‌متر، تقریباً در فاصله ۱۵ سانتی‌متری از نوک ساقه اصلی باشد، همچنین برگ‌های آن باید سبز تیره و دارای خوشه‌های بزرگ گل باشد.

درصورتی‌که ساقه‌ها بیش‌ازحد ضخیم شده باشند، می‌توان نتیجه گرفت که گیاه بیشتر به سمت رشد رویشی رفته است و درنتیجه تولید میوه ضعیف و بهره‌وری کم خواهد بود. این در حالی است که اگر ساقه‌ها نازک‌تر از حد معمول باشند به معنای کمبود کربوهیدرات است، در این حالت رشد آهسته و درنهایت بهره‌وری کلی کاهش می‌یابد. روش‌های متعددی برای حفظ این تعادل وجود دارد، ازجمله کنترل‌های محیطی که به‌طور خلاصه در جدول پایین آورده شده‌اند.

مقدار EC، تأمین آب و نسبت نیتروژن به پتاسیم موجود در مواد غذایی نیز در برقراری تعادل در گیاه تأثیرگذار هستند. در صورت وجود شرایطی مثل بالا بودن شوری در محیط ریشه، دفعات کم آبیاری و یا حجم کم آب آبیاری، میزان آبی که در دسترس ریشه گیاه قرار می‌گیرد کاهش می‌یابد، درنتیجه جذب آب و به دنبال آن جذب مواد غذایی کاهش یافته و سرعت رشد گیاه نیز کم می‌شود و این عوامل گیاه را به سمت رشد زایشی و تولید هرچه سریع‌تر نسل، هدایت می‌نماید.

درجه حرارت بالا و رطوبت نسبی کم نیز می‌توانند از طریق کاهش دسترسی گیاه به آب، باعث کاهش رشد گیاه و درنتیجه افزایش تمایل گیاه به رشد زایشی شوند.

کاهش نیتروژن یا استفاده از نسبت زیاد پتاسیم به نیتروژن در تغذیه کودی می‌تواند به‌عنوان یک تکنیک برای کاهش سرعت رشد رویشی و هدایت گیاهان به سمت رشد زایشی مورد استفاده قرار گیرد.

در مراحل طولانی‌مدت برداشت گوجه‌فرنگی در گلخانه، گوجه‌فرنگی به‌طورمعمول در مراحل ابتدایی برداشت بیشتر تمایل دارد که به رشد رویشی بپردازد و میوه کم‌تری تولید کند و برعکس در مراحل بعدی رشد، بیشتر به سمت رشد زایشی و تولید فراوان میوه سوق می‌یابد. از آنجاکه تولید یکنواخت برای کشاورزان مطلوب بوده و دارای اهمیت است، باید تلاش شود تا با استفاده از راهکارهای مختلف، گیاه را در حالت متعادل حفظ کرده و از نوسانات احتمالی جلوگیری نمود.

از آنجاکه دما مهم‌ترین عامل مؤثر بر رشد گیاه محسوب می‌شود، می‌تواند به‌عنوان ابزاری مهم برای کنترل گلدهی و رسیدن میوه مورد استفاده قرار گیرد.

در جدول زیر تنظیم رشد بوته‌ها با کنترل شرایط محیطی و تغذیه مناسب به‌طور خلاصه و کاربردی شرح داده شده است.

بخش گیاهی مشاهده توصیه ها
قسمت انتهایی گیاه
(بالاترین قسمت های گیاه)
ضخامت زیاد ساقه در قسمت انتهاییاین افزایش قطر در ساقه به معنای به هم خوردن تعادل گیاه به سمت رشد رویشی است.
شما می‌توانید درجه حرارت روزانه را ۱-۲ درجه سانتی‌گراد به‌ویژه در زمان اوج نور دریافتی، افزایش دهید، همچنین می‌توانید اختلاف دمای شب و روز را بین ۱ تا ۸ درجه سانتی گراد افزایش دهید. هر چه اختلاف دمای شب و روز بیشتر باشد، سیگنال قوی‌تری برای رفتن به سمت مرحله زایشی به گیاه داده می‌شود.
قسمت انتهایی گیاه
(بالاترین قسمت های گیاه)
باریک شدن ساقه در قسمت انتهاییاین حالت نشان دهنده رشد زایشی بیش از اندازه است که باید مهار شود.
شما می‌توانید اختلاف دمای روز و شب را کاهش دهید، در شرایطی مثل اوایل بهار یا اواخر پاییز که تابش کم است می‌توانید، میانگین دما را در طول ۲۴ ساعت شبانه‌روز کاهش دهید.
هدف شما باید رساندن قطر ساقه در فاصله ۱۵ سانتیمتری نوک بوته یا در محل اولین برگ کاملاً باز شده قبل از خوشه گل، به حدود ۱۰ تا ۱۲ میلی‌متر باشد.
قسمت انتهایی گیاه
(بالاترین قسمت های گیاه)
متوقف شدن رشد مریستم انتهایی گیاه و عدم برگدهی در روزهای بعدعلت این اتفاق عدم تعادل گیاهی است. با افزایش دمای شبانه تا طلوع آفتاب، میانگین ۲۴ ساعته دمای هوا را افزایش دهید.
نخ پیچی باید بین ساعت ۱۱ صبح و ۴ عصر انجام شود.
بعدازظهر می‌توانید دما را کمی بالاتر ببرید (۱ تا ۲ درجه سانتی‌گراد)
قسمت انتهایی گیاه
(بالاترین قسمت های گیاه)
بنفش شدن (کبودی) قسمت انتهایی گیاهعلت این اتفاق را می‌توان عدم تعادل گیاهی دانست. تمایل اندک به رنگ ارغوانی قابل قبول است. برای درمان این عارضه می‌توانید دمای شب را افزایش دهید.
قسمت انتهایی گیاه
(بالاترین قسمت های گیاه)
سفید مایل به خاکستری شدن قسمت انتهایی گیاهدرجه حرارت بالای محیط همراه با میزان بالای co2 علت ایجاد این مشکل است. این شرایط ممکن است در اوایل بهار که تهویه محدود است در گلخانه‌هایی که در آن‌ها تزریق دی‌اکسید کربن انجام می‌شود، به وجود آید.
برای درمان باید سطح co2 را کاهش داده و در اوایل روز تزریق co2 را متوقف کنید.
قسمت انتهایی گیاه
(بالاترین قسمت های گیاه)
ایجاد کلروز در قسمت‌های انتهایی گیاهدرصورتی‌که نسبت آب به هوا در محیط نامتعادل باشد، کلروز در انتهای گیاه ایجاد می‌شود.
اگر (پشم سنگ) یا (کیسه رشد) خشک است، EC را افزایش دهید. اگر (پشم سنگ) یا (کیسه رشد) رطوبت بالایی دارد، فقط ۱۰ درصد عناصر ریزمغذی را افزایش دهید.
اختلاف درجه حرارت را بین بخش بالایی بوته و ریشه‌ها در حد ۵ درجه سانتی‌گراد حفظ نمایید.
گل / خوشهرنگ گل به‌خصوص در ابتدای صبح زرد کمرنگ است.رنگ گل باید مثل زرده تخم‌مرغ زرد روشن باشد.
اگر آب‌وهوا مرطوب باشد، کسری فشار بخار آب (VPD)، در سطح پایینی (<2 گرم در مترمکعب) قرار می‌گیرد، این شرایط اغلب در صبح رخ می‌دهد.
شما باید با باز کردن دریچه‌ها برای مدت زمان کوتاه، به‌ویژه در اوایل صبح، مقداری از رطوبت را خارج کنید و VPD را از ۳ تا ۷ گرم بر مترمکعب افزایش دهید، البته به دنبال این کار لازم است دما را نیز با کمک سیستم گرمایشی کنترل نمایید.
توجه داشته باشید که میزان گلدهی در هر هفته باید بین ۰٫۸ تا ۱٫۰ خوشه باشد.
گل / خوشه تولید خوشه‌های عمودی (پیچیدگی خوشه ها)خوشه‌ها با کمی پیچیدگی و به شکل تقریباً عمودی از ساقه اصلی جدا می‌شوند، این وضعیت هنگامی که نور کم و یا دما زیاد باشد، تشدید می‌شود.
باید با کاهش دمای روز، میانگین دمای ۲۴ ساعت را کاهش دهید.
کاهش رطوبت و افزایش VPD (کسری فشار بخار آب)، به میزان ۳ گرم در مترمکعب می‌تواند مؤثر باشد.
از افزایش تراکم بوته در اوایل فصل، هنگامی که سطح نور هنوز به اندازه لازم نرسیده است (کمتر از ۶ مگا ژول در مترمربع در روز)، خودداری کنید.
گل هاگل های چسبنده، که در آن ها کاسبرگ به خوبی باز نمی‌شود.این اتفاق (رطوبت بیش‌ازحد) به‌ طور ویژه در صبحگاه رخ می‌دهد.
در ابتدای صبح به گل ها با نی ضربه بزنید تا غنچه ها باز شوند.
در صورت عدم کنترل، این گل‌ها در آینده تبدیل به میوه‌های ضعیف می‌شوند.
دمای بالاتر روز = VPD بالاتر = چسبندگی کمتر
گل ها گل ها با فاصله بسیار کم از رأس بوته تشکیل می‌شوند.این حالت که فاصله گل‌ها از انتهای بوته بسیار کم است (کمتر از ۱۰ سانتیمتر)، نشان دهنده تمایل بیش از اندازه گیاه به رشد زایشی است که باید مهار شود.
اختلاف دمای شب و روز را کاهش دهید و آن‌ها را به هم نزدیک کنید.
شرایط اردیبهشت برای دستیابی به مقدار کافی میوه بر روی گیاه به جهت تولید محصول مناسب در تابستان مطلوب است.
برگ هابرگه‌ای انتهایی کوتاه هستند.این وضعیت که برگه‌ای انتهایی کوتاه می‌شوند (به‌عنوان‌مثال طول کمتر از ۳۵ سانتی‌متر)، ممکن است در اواخر بهار مشاهده شود و علت آن عدم تعادل رویشی در گیاه است.
در این حالت، بار میوه کم است (کمتر از ۸۵ میوه در هر مترمربع).
برای برطرف نمودن این مشکل باید اختلاف دمای بین روز و شب را افزایش دهید.

کنترل محیطی و سیستم‌های فعال در گلخانه

امروزه از رایانه‌ها برای کنترل بهینه عوامل محیطی مثل دما، رطوبت نسبی، غلظت co۲ و شدت نور استفاده می‌شود، علت افزایش استفاده از رایانه در گلخانه‌ها را می‌توان به عواملی چون افزایش روزافزون پیچیدگی کارها، سهولت استفاده از کامپیوتر و هزینه مناسب در مقایسه با نیروی کارگری، نسبت داد.

این سیستم‌ها همچنین می‌توانند اطلاعات را در طول زمان ثبت کنند تا بر اساس این اطلاعات بتوان بهره ­وری را روزبه­ روز افزایش داد، همچنین می‌توانند در صورت ایجاد مشکل در عملکرد دستگاه‌ها، با اخطار به‌موقع، شدت آسیب‌های وارده را کاهش دهند.

رایانه‌ها قادرند بسیاری از دستگاه‌های مکانیکی درون گلخانه از قبیل دریچه‌ها (کناری و سقفی)، بخاری‌ها، فن‌ها، مه پاش‌ها، سیستم غنی‌سازی co۲، سیستم‌های آبیاری، سایه‌بان‌ها، پرده‌های ذخیره‌سازی انرژی و… را بر اساس معیارهای مورد نظر ما کنترل کنند.

مهم‌ترین کاری که رایانه‌ها در گلخانه انجام می‌دهند، جمع ­آوری داده‌ها از سنسورهای مختلف و ادغام و پردازش این داده‌ها و درنهایت هدایت دستگاه‌ها برای دستیابی بهینه به شرایط موردنظر (دما، رطوبت و …) است، کنترل مناسب شرایط محیطی می‌تواند به تولیدکنندگان کمک کند تا بتوانند رشد متعادل را در گیاهان کنترل کنند.

سیستم کنترل گلخانه هوشمند

گرمایش و سرمایش گلخانه

در محدوده زیادی از دوران رشد گیاه که به‌اصطلاح محدوده خطی گفته می‌شود، دما دارای یک رابطه خطی با رشد و توسعه است، بنابراین در این محدوده خطی، میانگین دمای ۲۴ ساعت شبانه‌روز، تأثیر معنی‌داری بر میزان رشد گیاه دارد.

ازنظر تئوریکی، اگر درجه حرارت در طول روز بالا باشد، می‌توان دمای شب را تا جایی که هیچ اثر فیزیولوژیکی منفی برای گیاه ایجاد نکند، کاهش داد و از این طریق در مصرف انرژی صرفه‌جویی نمود. این موضوع در مناطق گرم که هزینه‌های خنک کردن گلخانه زیاد است و از طرفی دمای شب به‌طور طبیعی پایین است، می‌تواند کمک زیادی در کاهش هزینه‌ها باشد.

در عرض‌های شمالی اقدامات مؤثر در کاهش مصرف انرژی در گلخانه‌ها به‌طور گسترده‌ای مورد توجه قرار می‌گیرد تا هزینه‌های سنگین گرمایش را کاهش دهد. کشیدن پرده‌های حرارتی برای ذخیره انرژی در طول شب بر روی گیاهان، انتقال حرارت تابشی را کاهش داده و باعث کاهش هدر روی حرارت کل تا ۷۰ درصد می‌شود، همچنین ممکن است از این پوشش‌ها به‌صورت دومنظوره برای حفظ انرژی در شب و سایه‌اندازی در روز استفاده شود.

گرمایش گلخانه‌های معمولی و کوچک‌ مقیاس، مبتنی بر سیستم‌های گرمایش هوا است اما در گلخانه‌های بزرگ معمولاً از یک بویلر (دیگ بخار) مرکزی که با گاز طبیعی یا دیگر سوخت‌های فسیلی کار می‌کند استفاده می‌شود، در این سیستم معمولاً با گرم کردن آب و گاهی اوقات بخار آب و سپس انتقال حرارت از طریق لوله ­ها به محیط گلخانه، گرمای مورد نظر را تأمین می‌کنند، در این سیستم‌ها لوله‌های گرمایش (آب گرم یا داغ، بخار آب و …)، اغلب در فاصله کمی (مثلاً ۱۰ سانتی‌متر) بالاتر از سطح زمین، بین ردیف‌های زراعی قرار می‌گیرند و علاوه بر انتقال گرما، به‌عنوان یک مسیر برای حرکت چرخ‌دستی‌ها استفاده می‌شوند و حمل‌ونقل داخلی محصولات و همچنین کارهایی که باید بر روی بوته‌ها انجام شود (هرس، پایین‌کشی بوته و …)، به کمک چرخ‌ها انجام می‌شود.

گاهی اوقات ممکن است از لوله‌های گرمایشی اضافی در داخل سایبان گیاه استفاده شود، این لوله‌ها (لوله‌های رشد) در ابتدا و انتها به لوله‌های انعطاف‌پذیر وصل می‌شوند تا در مواقع لزوم بتوان آن‌ها را در جهت عمودی بالا و پایین نمود و دمای مورد نیاز را برای رشد گیاه یا رسیدن میوه‌ها در مناطق مختلف گیاه تأمین نمود.

در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر به خاطر درجه حرارت بسیار بالا در تابستان، تولید گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای با محدودیت مواجه است، این محدودیت به‌طور ویژه در گلخانه‌هایی که از سیستم‌های خنک‌کننده تبخیری استفاده می‌کنند، به خاطر رطوبت بالای هوا در محیط، بسیار بیشتر است.

روش های خنک کردن گلخانه ها

  • تهویه طبیعی
  • خنک‌کننده مکانیکی
  • سیستم سرمایش مبتنی بر تبخیر

در هلند، به‌ تازگی سیستمی به نام گلخانه بسته مورد استفاده قرار گرفته است، در این گلخانه­ ها از ذخیره گرما، پمپ‌های حرارتی، مبدل‌های حرارتی و صفحه‌های خنک‌کننده برای کنترل دمای گلخانه استفاده می‌شود که در انتهای این مقاله بیشتر توضیح داده شده است.

در مناطقی که روزهای نسبتاً کمی با درجه حرارت بالا دارند، تهویه طبیعی از محبوبیت بیشتری برخوردار است.

برای تهویه طبیعی، معمولاً دریچه‌های سقفی، باز می‌شوند و حرکت هوا در اثر فشار باد یا شیب ایجاد شده در اثر اختلاف دما ایجاد می‌شود. در گلخانه‌های تکی (دارای یک دهانه)، اغلب از طریق دریچه‌های واقع در دیواره‌های کناری که قابل باز شدن هستند تهویه انجام می‌شود.

در گلخانه‌هایی که دارای ارتفاع بیشتری هستند، عموماً با افزایش اختلاف ارتفاع بین دریچه‌های سقفی و جانبی (به‌اصطلاح اثر دودکش)، تبادل هوا که در اثر شیب دما در گلخانه‌ها صورت می‌گیرد، افزایش می‌یابد. در گلخانه‌های چند دهانه‌ای تهویه هوا از طریق دریچه‌های سقفی صورت می‌گیرد و دریچه‌های کناری کارایی چندانی ندارند.

باید توجه داشت که در صورت استفاده از هر کدام از سیستم‌های تهویه طبیعی، برای بستن دریچه‌ها با توری‌های مخصوص به جهت جلوگیری از ورود آفات و یا خروج حشرات مفید (مثل گرده‌افشان‌ها و حشرات شکارگر آفات)، به‌ناچار حدود ۲۰ درصد از ظرفیت تهویه کاسته می‌شود.

در آب‌ وهوای خشک و نیمه‌خشک می‌توان از خنک‌ کننده‌های مبتنی بر تبخیر آب مثل فن و پد به‌طور مؤثر استفاده کرد. این در حالی است که در مناطق گرم و مرطوب معمولاً از تهویه طبیعی استفاده می‌شود، اما گرمای محیط بیرون و کمبود باد می‌تواند باعث کاهش اثربخشی این روش گردد. در جنوب شرقی ایالات‌متحده آمریکا، وجود آفات، رطوبت زیاد و درجه حرارت بالا، بیشتر تولید کنندگان را مجبور کرده است تا از خنک‌کننده‌های مکانیکی استفاده کنند.

قدرت فن‌های تهویه به‌طور معمول باید به اندازه‌ای باشد که بتوانند در عرض ۱ دقیقه هوای گلخانه را عوض کنند، اگرچه محققان در کارولینای شمالی و اسرائیل با افزایش سرعت توانسته‌اند میزان خنک‌کنندگی را (به‌خصوص زمانی که از سیستم خنک‌کننده تبخیری استفاده می‌شود) افزایش دهند.

طراحی سیستم‌های خنک‌کننده به تلاش‌های مهندسی بهتر و بیشتری نیاز دارد، هرچند تاکنون تلاش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته است، این نیاز در مورد گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای، برای تولید در تمام سال در آب‌وهوای معتدل و یا در مناطق خشک و نیمه‌خشک که در آن به‌طور سنتی گلخانه‌ها در تابستان (به خاطر شرایط نامساعد حرارتی برای رشد گیاه) بلااستفاده باقی می‌مانند، به‌شدت احساس می‌شود.

سیستم‌های مه پاش با فشار بالا در موارد محدود، به‌عنوان سیستم خنک‌کننده گلخانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند، اما برای کاهش نوسانات دما و همچنین مرطوب کردن مناسب گیاهان، باید کنترل و توزیع نازل‌های مه پاش، بهینه‌سازی شوند، به‌ویژه هنگامی که استفاده از این سیستم با تهویه طبیعی همراه باشد.

استفاده از صفحات سایه‌بان (شید) و نور تکمیلی در گلخانه

بسته به پوشش و ساختار گلخانه و جهت قرارگیری ساختمان گلخانه، میانگین انتقال نور روزانه گلخانه به‌طور متوسط در حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد است.

تقریباً در تمام مناطق، میزان co۲ و تابش (شدت نور)، فاکتورهای اصلی در عدم دستیابی به حداکثر عملکرد هستند. استفاده از نور تکمیلی یک روش مشترک برای ارتقاء رشد در کلیه مناطقی است که روزهای کوتاهی در زمستان دارند.

یکی از مشکلات نور مصنوعی این است که نصب لامپ‌ها و تجهیزات آن‌ها خود می‌توانند با سایه‌اندازی بر روی بوته‌ها، دریافت نور طبیعی توسط محصول را کاهش دهند.

در حال حاضر استفاده از نور مصنوعی با موفقیت در هلند مورد استفاده قرار می‌گیرد و استفاده از نور اضافی برای محصول گوجه‌فرنگی در حال افزایش است. امروزه همچنین فن‌آوری‌های جدید مانند استفاده از نور مصنوعی در داخل سایه‌انداز بوته‌ها مورد استفاده قرار گرفته است تا نور فتوسنتزیک کارآمد را به برگ‌های تحتانی که نور طبیعی مناسبی دریافت نمی‌کنند، تحویل دهند.

باوجود مطالب فوق، هنوز اقتصادی بودن استفاده از نور مصنوعی به اثبات نرسیده است و به ارزیابی‌های بیشتر در مناطق مختلف نیاز است.

عوامل متعددی می‌توانند بر روی سودآوری نور تکمیلی برای محصول گوجه‌فرنگی تأثیرگذار باشند که از آن جمله می‌توان راندمان فوتون لامپ، قیمت برق، راندمان استفاده از نور تولید شده و هزینه جبران گرمای تولید شده توسط لامپ‌ها و … را نام برد؛ بنابراین انتظار می‌رود روش‌های کارآمد تحویل نور به گیاه مانند ایجاد روشنایی داخل سایه‌انداز بتواند هزینه‌ها را کاهش داده و باعث افزایش سود نهایی شود.

در مناطق گرم برای محافظت از میوه‌هایی که در بالای بوته‌ها قرار دارند در برابر تابش شدید نور و ترک‌خوردگی میوه‌ها و … از شیدها و لایه‌های بازتاب‌دهنده نور استفاده می‌شود، این کار همچنین به کاهش دمای داخل گلخانه هم کمک می‌کند. البته لازم به توجه است که کاهش تابش فعال فتوسنتزی (PAR) باعث کاهش رشد و عملکرد گیاه نیز می‌شود.

سایه اندازی توسط شید بر روی سقف گلخانه

غنی‌سازی co۲

دی‌اکسید کربن را از چند طریق می‌توان به گلخانه اضافه نمود. از گاز طبیعی یا مشعل‌های پروپان که به حسگرها وصل شده‌اند می‌توان برای تولید co۲ استفاده کرد.

منابع سوخت مختلف دارای مقادیر متفاوتی از co۲ هستند، به‌عنوان‌مثال سوزاندن ۱ مترمکعب گاز طبیعی، ۱ لیتر نفت سفید یا ۱ لیتر پروپان به ترتیب ۱٫۸ کیلوگرم، ۲٫۴ کیلوگرم و ۵٫۲ کیلوگرم co۲ را تولید می‌کند.

همچنین می‌توان co۲ را از طریق گازهای خروجی از دیگ بخار آب داغ که با سوخت گاز طبیعی کار می‌کنند، تأمین نمود.

اتیلن باعث ایجاد اختلالات فیزیولوژیکی برای بوته‌های گوجه‌فرنگی حتی در غلظت بسیار کم (کمتر از ۱/۰ میکرو مول در مول) می‌شود، این گاز ممکن است از طریق احتراق ناقص در بخاری‌هایی که به‌منظور تولید و غنی‌سازی co۲ در گلخانه به کار گرفته می‌شوند وارد گلخانه شود.

استفاده از co۲ فشرده یا مایع اگرچه نسبت به روش‌های دیگر گران‌تر است ولی در عوض خطرات استفاده از آن در مقایسه با سایر روش‌ها کمتر است. در برخی از مناطق هلند، شبکه توزیع co۲ مایع (co۲ آلی برای جذب توسط گیاهان) وجود دارد که گاز آن از ضایعات co۲ منابع صنعتی تهیه می‌شود.

برای کنترل co۲، باید سنسورهای غلظت co۲ به‌صورت منظم و دوره‌ای کالیبره شوند، این سنسورها باید در نزدیکی بالای گیاه نصب شوند و تا حد امکان باید تلاش شود تا توزیع co۲ در گلخانه به‌صورت یکنواخت باشد تا بتوان به شکل بهینه از آن استفاده نمود.

غنی‌سازی co۲ به میزان ۷۵۰ تا ۸۰۰ میکرو مول در مول باعث افزایش بازده در مقایسه با شرایط معمول (حدود ۳۹۰ میکرو مول در مول) می‌شود.

یک روش استاندارد برای غنی‌سازی تزریق co۲ و رساندن سطح آن به ۸۰۰ میکرو مول در مول است.

در هنگامی که تهویه پایین است (کمتر از ۱۰ درصد دریچه‌ها باز است)، با توجه به هزینه بالای co۲ می‌توان این سطح را تا ۵۰۰ میکرو مول در مول کاهش داد، هدف کلی حفظ سطح پایه ۴۵۰ میکرو مول در مول است، البته این کار همیشه ممکن نیست.

در یک سیستم گرما و برق ترکیبی (CHP: Combined Heat and Power)، علاوه بر تولید برق برای گلخانه، می‌توان گرمای حاصل از سوزاندن گاز را ذخیره کرد و در طول شب استفاده نمود، از طرف دیگر دی‌اکسید کربن تولید شده در این سیستم در طول روز مورد استفاده قرار می‌گیرد، البته گاز خروجی از این سیستم قبل از ورود به گلخانه باید تصفیه شود و قبل از اجرای این سیستم باید هزینه و فایده آن مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.

در عرض‌های جغرافیایی پایین به خاطر تهویه بیشتر در گلخانه‌ها، غنی‌سازی co۲ عملی نیست.

در رالی کارولینای شمالی، گلخانه‌های گوجه‌فرنگی در بیشتر دوران رشد، فقط برای ۲ تا ۳ ساعت در طول روز قابل غنی‌سازی با دی‌اکسید کربن هستند.

همچنین، هنگامی که درجه حرارت بالاتر از ۲۵ درجه سانتی‌گراد است، ممکن است غنی‌سازی co۲ مقرون‌به‌صرفه نباشد؛ زیرا می‌تواند باعث افزایش مقاومت سطحی در برگ‌ها شود و باز نشدن روزنه‌ها باعث کاهش تعرق و درنتیجه افزایش دمای برگ می‌شود.

مدیریت رطوبت نسبی و یا کمبود فشار بخار

عوامل زیادی در رطوبت نسبی گلخانه اثرگذارند، برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

  • تعرق گیاه
  • تبخیر و تعرق خاک
  • تراکم در پوشش گلخانه
  • تخلیه بخار در هنگام تهویه
  • دمای هوا در داخل
  • و …

بنابراین تغییرات روزانه و فصلی در تعیین رطوبت نسبی داخل گلخانه مؤثرند. روش‌هایی که برای ذخیره انرژی در گلخانه انجام می‌شوند مثل دوپوش (استفاده از دو لایه پلی‌اتیلن)، باعث افزایش رطوبت نسبی در گلخانه می‌شوند.

باوجود سیستم‌ها و برنامه‌های پیشرفته کامپیوتری، کنترل رطوبت با مشکلات زیادی همراه است، به‌عنوان‌مثال، هنگامی که دریچه‌ها برای کنترل دما باز و بسته می‌شوند، رطوبت نسبی و میزان co۲ نیز تغییر می‌کند.

اگر رطوبت نسبی بیش‌ازحد زیاد شود، درحالی‌که درجه حرارت در حد قابل قبولی قرار دارد، ممکن است برای حفظ رطوبت نسبی و درجه حرارت مناسب، مجبور شویم هم سیستم‌های تهویه را فعال کنیم و هم سیستم‌های گرمایشی را روشن کنیم تا کاهش دما را جبران کنند.

کسری فشار بخار (VPD) هوا، نشان دهنده تفاوت بین فشار بخار اشباع در یک دمای مشخص با فشار بخار فعلی در همان دما است، میزان (VPD) نقش زیادی در تعیین پاسخ گیاه (میزان تعرق و دمای برگ) دارد، زیرا این شاخص نشان می‌دهد که هوا برای نگه داشتن بخار به چه میزان ظرفیت دارد و به‌طور مستقیم بر میزان تبخیر و تعرق گیاه تأثیر می‌گذارد.

در یک مطالعه که در هلند انجام شده است نشان داده شد که رطوبت نسبی بالا (VPD پایین) باعث کمبود کلسیم و درنتیجه کاهش سطح برگ می‌شود و همچنین باعث کاهش کارایی و تبادل گازی روزنه­ ها می شود و در نتیجه، کاهش عملکرد نهایی و کاهش میانگین وزن میوه­ ها را در پی خواهد داشت.

هنوز کاملاً مشخص نیست که اگر آب کافی در دسترس باشد، رطوبت کم (VPD بالا) تا چه اندازه ممکن است برای گیاه مضر باشد، اما به‌طورکلی اگر مقدار VPD بیشتر از ۱ کیلو پاسکال باشد، به‌طور بالقوه استرس‌زا محسوب می‌شود.

در شمال اروپا، VPD بیشتر از ۱ کیلو پاسکال به‌ندرت دیده می‌شود، اما در قسمت‌های نیمه‌خشک آمریکای شمالی، VPD بدون ایجاد رطوبت مناسب در داخل گلخانه از این محدوده فراتر می‌رود.

به‌عنوان‌مثال دمای گلخانه ۲۶ درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی ۶۰ درصد، منجر به کسری فشار بخاری (VPD) معادل، ۱٫۳۵ کیلو پاسکال یا ۹٫۷ گرم بر مترمکعب می‌شود.

اگر گیاهان بیشتر از مقداری که توسط ریشه‌ها آب جذب می‌کنند، به‌صورت تبخیر آب از دست بدهند، ممکن است گیاهان دچار پوسیدگی شکوفه (لکه‌های تیره در انتهای گل‌های گوجه‌فرنگی که به دلیل کمبود کلسیم در میوه‌ها ایجاد می‌شود) شوند و از طرفی روزنه‌ها بسته شده و گیاه رشد ضعیفی خواهد داشت.

مهم‌ترین دلیل برای کاهش دادن رطوبت و خشک نگه‌داشتن سطوح برگ‌ها، پیشگیری از بیماری است، اگر برای یک مدت طولانی VPD برابر با ۰٫۲ کیلو پاسکال یا کمتر باشد، بیماری‌ها به‌سرعت گسترش می‌یابند و جوانه‌زنی اسپورهای پاتوژن قارچی به‌سرعت در سطح برگ‌های مرطوب افزایش می‌یابد.

معمولاً هنگامی که روزهای گرم و آفتابی باعث افزایش تبخیر و تعرق برگ می‌شود اما رطوبت در محیط باقی می‌ماند، در هنگام شب با خنک شدن هوا، بخار آب بر روی سطوح خنک متراکم می‌شود و ممکن است قطرات آب روی برگ‌ها بیفتند.

مواد مرطوب‌کننده، در برخی از پلاستیک‌ها قرار دارند و یا روی قسمت داخلی اسپری می‌شوند و از چکه کردن آب بر روی برگ‌ها جلوگیری می‌کنند. مشکل چکه کردن میعانات روی برگ‌ها در گلخانه‌های دوجداره Quonset بیشتر از انواع دیگر گلخانه است، زیرا قوس گرد باعث جمع‌آوری و حذف میعانات می‌شود. رطوبت روی برگ­ ها را می­توان با افزایش سرعت حرکت هوا تا ۱ متر بر ثانیه در گلخانه ­ها کاهش داد.

حرکت هوا را می‌توان با نصب فن‌هایی بر روی مشعل (برای تولید هوای گرم) یا فن‌های جریان هوای افقی (HAF: فن­های سیرکوله) افزایش داد.

این فن ­های کوچک در بالای بوته ­ها و در امتداد یکدیگر در طول گلخانه قرار می­گیرند تا هوا را در یک جهت از یک طرف گلخانه و در جهت مخالف آن در طرف دیگر گلخانه هدایت کنند و از این طریق باعث جریان مداوم هوا در گلخانه می­شوند.

نکته: هنگامی که فن­ های اصلی برای تهویه گلخانه روشن هستند، فن­های سیرکوله (HAF) کار نمی‌کنند. فن‌های (HAF) باعث یک حرکت افقی و آهسته می‌شوند و به یکنواختی دما در تمام نقاط گلخانه نیز کمک می‌کنند.

با طلوع آفتاب ممکن است بر روی میوه ­ها قطرات شبنم شکل بگیرد زیرا در این زمان هوا خیلی سریع‌تر از میوه گرم می­شود و تعرق گیاه باعث افزایش نقطه شبنم هوا در داخل گلخانه می‌شود، درحالی‌که سطح میوه هنوز سرد است، ازآنجاکه میوه ­ها آهسته ­تر از برگ ­ها گرم می‌شوند، درصورتی‌که بر روی میوه‌ها شبنم ایجاد نشود، قاعدتاً بر روی برگ‌ها نیز نباید ایجاد شود، ازاین‌رو کنترل دمای میوه در گلخانه در زمان وقوع شبنم می­تواند کمک خوبی برای جلوگیری از آسیب احتمالی باشد.

سیستم کنترل و کنترل آب‌وهوا رایانه­ ای

سطح کنترل آب­ وهوا با سیستم‌های رایانه‌ای بر اساس تجهیزات فنی موجود در گلخانه تعیین می‌شود. برای دستیابی به شرایط مطلوب آب و هوایی، نیاز به یک گلخانه با فناوری پیشرفته و سنسورهای متعددی است که توسط سیستم ­های رایانه‌های سطح بالا کنترل شوند.

برای تونل‌های بلند و گلخانه‌های دارای تکنولوژی سطح پایین، تجهیزات ارزان‌تر برای تنظیم دما کافی هستند، اما در ابزار دقیق سطح بالا، سنسورها می‌توانند اطلاعاتی در مورد دمای گیاه، فتوسنتز، تعرق و… را در الگوریتم‌های طراحی شده برای کنترل بهتر و بهینه ­تر عوامل در اختیار شما قرار دهند.

صرف‌نظر از سطح فناوری که در گلخانه استفاده می‌شود، با توجه به حساسیت سنسورها، لازم است کالیبراسیون سنسورها به‌صورت دوره‌ای انجام شود تا بتوان از دقت کار آن‌ها اطمینان حاصل کرد. به‌عنوان‌مثال، سنسورهای دما و رطوبت هوا باید در محفظه مناسب و به‌دور از تابش مستقیم خورشید قرار گیرند.

فناوری جدید کنترل محیط‌زیست

گلخانه بسته یک فن­اوری جدید است که در هلند برای صرفه ­جویی در مصرف انرژی و همچنین افزایش بازدهی مورداستفاده قرار گرفته است.

اجزای اصلی تشکیل دهنده این گلخانه­ ها (بسته) عبارت‌اند از:

  • خنک‌کننده مکانیکی
  • فناوری پمپ حرارتی برای تولید آب گرم برای سیستم­ های گرمایشی و آب سرد برای سیستم­ های خنک‌کننده
  • ذخیره فصلی انرژی (سرما و گرما) در مخازن آب

این سیستم پتانسیل کنترل کامل آب­ وهوا را برای رشد بهینه گیاه دارد زیرا در این سیستم دما، رطوبت و میزان co۲ به‌طور مستقل قابل کنترل هستند، البته در حال حاضر این سیستم توجیه اقتصادی ندارد.

در جنوب غربی ایالات‌متحده آمریکا، فرانسه و هلند، طرح­ های گلخانه ­ای نیمه بسته با تهویه محدود، به‌صورت تجاری مورد استفاده قرار گرفته ­اند زیرا در صورت اعمال محدودیت در تهویه می­توان غنی‌سازی co۲ را انجام داد و همچنین در این سیستم به دلیل کاهش دریچه‌های سقفی و توری‌های ضد حشرات، سایه‌اندازی کاهش یافته و مقدار بیشتری نور به داخل گلخانه نفوذ می‌کند.

در گلخانه­ های نیمه بسته و یا گلخانه ­های بسته، معمولاً یک اختلاف درجه حرارت عمودی قابل توجه (به دلیل وجود سیستم خنک‌کننده در قسمت پایین گلخانه) وجود دارد، البته بررسی‌ها نشان داده است که این اختلاف دما (بیش از ۵ درجه سانتی‌گراد در طول روز در تابستان) بر رشد، توسعه و عملکرد نهایی گیاه گوجه ­فرنگی تأثیر منفی نمی­گذارد.

به لطف سیستم گلخانه‌ای بسته در هلند، درجه حرارت را می‌توان زیر ۲۶ درجه سانتی‌گراد نگه داشت که می­تواند تأثیر چشمگیری در بهبود کیفیت و کمیت محصولات داشته باشد.

اطلاعات بازار محصولات کشاورزی

تقویم زمانی تولید و عرضه محصول گوجه ­فرنگی در مزرعه (فضای باز)

یکی از بزرگ‌ترین مزیت‌های تولید در گلخانه، توانایی تولید در زمان‌های مختلف سال است و کشاورزان برای دستیابی به سود بالاتر باید قادر باشند، اطلاعات دقیقی از وضعیت بازار کسب نمایند تا بر اساس آن بتوانند، در زمان مناسب محصول خود را روانه بازار نمایند.

عرضه‌کنندگان محصولات گلخانه‌ای با مراجعه به این تقویم می‌توانند از زمان تولید و عرضه محصول در فضای باز آگاهی پیدا نموده و بر اساس آن، برنامه کشت و زمان مناسب برای ارائه محصول خود به بازار را تنظیم نمایند.

سطح زیر کشت گوجه ­فرنگی در فضای باز، ۱۲۶ هزار هکتار و میزان تولید در فضای باز پنج میلیون و سیصد و پنجاه و یک هزار تن است. میزان تولید و مقدار عرضه در هر یک از فصول مختلف سال به­ صورت زیر است و بر اساس آن­ها می‌توانید برای تولید و عرضه محصول خود برنامه‌ریزی کنید.

بر همین اساس، بیشترین میزان تولید گوجه‌فرنگی در فضای باز در هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ (مرداد و شهریورماه) و کمترین میزان تولید نیز در هفته‌های ۲۹ تا ۳۶ (آبان و آذرماه) اتفاق می‌افتد.

فصل بهار

در فصل بهار میزان عرضه محصول در هفته‌های اول تا سوم و همچنین هفته­ های یازدهم و دوازدهم، حدوداً بین ۵۵ تا ۶۰ هزار تن و در سایر هفته‌ها نیز تقریباً روند ثابتی (حدوداً ۱۲۰ هزار تن) دارد.

فصل تابستان

در فصل تابستان، مقدار عرضه محصول با ۱۰۰ هزار تن در هفته اول شروع و در هفته نهم به حداکثر میزان خود (۴۰۰ هزار تن) رسیده و دوباره روند نزولی پیدا می‌کند.

فصل پاییز

در فصل پاییز، بیشترین مقدار عرضه محصول در هفته‌های اول و دوم (حدوداً ۱۸۰ هزار تن) و کمترین مقدار عرضه نیز در هفته‌های پنجم تا دوازدهم (متوسط ۱۰ هزار تن در هفته) صورت می‌گیرد.

فصل زمستان

در زمستان، عرضه محصول در هفته‌های اول تا سوم و همچنین هفته‌های یازدهم و دوازدهم، حدوداً بین ۵۵ تا ۶۰ هزار تن و در سایر هفته‌های فصل نیز تقریباً روند ثابتی (حدوداً ۱۲۰ هزار تن) دارد.

مناسب‌ترین زمان‌های عرضه گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای

بر اساس دانسته‌های فوق، مناسب‌ترین زمان‌های عرضه گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای به شرح زیر است:

  • هفته اول فروردین
  • ۲ هفته آخر خرداد
  • تیرماه
  • آبان ماه
  • آذرماه
  • هفته اول دی‌ماه
  • ۲ هفته آخر اسفندماه

جمع­ بندی

در ابتدای این فصل گفتیم که گلخانه به‌عنوان یک سیستم مناسب برای افزایش بهره ­وری عوامل مؤثر در تولید، به شما این امکان را می‌دهد تا گیاهان را به شکلی هدایت و تربیت نمایید که بیشترین بهره­ وری را داشته باشند به‌گونه‌ای که از این طریق بتوانید هزینه­ های تولید را کاهش داده و به سوددهی مناسب دست پیدا کنید.

اگر گلخانه شما دارای سطح مناسبی از تکنولوژی باشد و بتوانید تولید خارج از فصل مناسبی داشته باشید، می‌توانید محصول تولیدی خود را با قیمت بهتری بفروش برسانید، پس لازم است قبل از کشت نسبت به توانایی تولید خود و همچنین وضعیت بازار در طول سال آگاهی کامل داشته باشید و بتوانید بر اساس عوامل مؤثر در تولید (وضعیت آب‌وهوا، کیفیت و کمیت نور در دسترس، قیمت نهاده‌ها و …)، رقم مناسب برای کشت خود را انتخاب کنید و طبق یک برنامه زمان‌بندی دقیق و منظم کار خود را پیش ببرید.

در این بخش از مقاله (بخش سوم)، در مورد مدیریت آبیاری و تغذیه، کنترل بر چگونگی رشد گیاه (رشد رویشی یا زایشی)، کنترل محیطی و سیستم‌های گلخانه، گرمایش و سرمایش، استفاده از شید (سایه‌بان)، استفاده از نور تکمیلی، غنی‌سازی co۲، مدیریت رطوبت نسبی در گلخانه، مطالبی را برای شما بیان کردیم و درنهایت با معرفی یک سیستم جدید (سیستم بسته)، مقاله را به پایان رساندیم. ما در این مقاله تلاش کردیم تا جدیدترین روش‌ها و سیستم‌های پرورش گوجه‌فرنگی را که در جهان مورد استفاده قرار گرفته است به‌طور خلاصه در اختیار شما قرار دهیم. امید است، مطالب و نکاتی که در این مقاله بیان شد مورد توجه و استفاده شما قرار بگیرد.

این پست برای شما مفید بود؟

با کلیک بر روی ستاره به این مقاله امتیاز دهید! (بالاترین امتیاز ستاره سمت چپ)

میانگین امتیاز ۳.۵ / ۵. مشارکت‌کننده‌ها: ۱۰

اولین نفری باشید که به این مقاله امتیاز می‌دهد!

اگر این مقاله را دوست داشتید و مفید بود ...

این مقاله رو در شبکه های اجتماعی به اشتراک بذار!

از این که این مقاله برایتان مفید نبود متاسفیم!

چگونه این مقاله رو بهبود بدیم؟

به ما بگو چطور بهتر شیم؟

منتظر دیدگاه شما هستیم! ارسال دیدگاه

دیدگاه خود را ارسال کنید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*
*