مقابله با آفات و بیماری‌های گلخانه ای تولید نشاء و مقاوم سازی نشاها

 مقابله با آفات و بیماری‌های گلخانه ای تولید نشاء

مقابله با آفات و بیماری‌های گلخانه ای تولید نشاء از مشکلات گلخانه داران می‌باشد که در مقاله به آن می‌پردازیم، در مقالات بعدی در مورد بیماری‌های مختلفی که نشاهای جوان به آنها مبتلا می‌شوند بحث می‌شود.

الف) بیماری‌ها و روش‌های جلوگیری از آنها در سیستم تولید توپی در گلخانه

رعایت بهداشت محیط: معمولا روی علف های هرز داخل و خارج گلخانه عوامل بیماری‌زا مستقر هستند، از این رو باید آنها را حذف نمود. چنانچه از سینی های کاشت به دفعات استفاده می‌شود باید آنها را به خوبی شست تا هر گونه خاک یا محیط کشتی که به آنها چسبیده حذف شود و سپس در محلول کلراکس ضد عفونی نمود. برای اینکار باید سینی‌ها را در محلول ۱-۲% هیپوکلریت سدیم (کلراکس) به مدت حداقل ۲۰ دقیقه غوطه‌ور نمود. کلر می‌تواند برای نشاهای جوان سمّی باشد، بنابراین سینی‌های تیمار شده را قبل از استفاده مجدد باید آبکشی و خشک نمود.

تهویه: بهترین روش کنترل مرگ گیاهچه و بیماری‌های قارچی برگ‌ها تهویه است که باعث ایجاد جریان هوا در اطراف گیاهان می‌شود. چنانچه علائم مرگ گیاهچه در گلخانه دیده شود، می‌تواند نشاها را با قارچ‌کش های کاپتان و فربام تیمار نمود.

آبیاری:  توپی‌ها باید صبح و در صورت نیاز در نیمه روز به طور ناحیه‌ای آبیاری شوند. آبیاری توپی‌ها نباید عصر انجام شود چون برگ ها در طول شب باید خشک باشند تا از توسعه بیماری های قارچی برگ کاسته شود.

کنترل‌های کشت: سرعت رشد نشاها را باید کند و مداوم نگه داشت. گیاهانی که به شدت رشدشان کند شود به انواع بیماری ها حساسیت بیشتری نشان می‌دهند.

کنترل های شیمیایی: قارچ‌کش های بسیار محدودی برای استفاده در تولید نشای سبزیجات در گلخانه‌ها به ثبت رسیده‌اند. یک روش مناسب برای کاربرد قارچ‌کش ها در گلخانه استفاده از تدخین کننده های دودی است. قارچ کش تدخینی کلروتالونیل برای کنترل پوسیدگی ساقه و لکه برگی های ناشی از بوتریتیس در این مورد به ثبت رسیده است. نکته ای که در زمان کاربرد قارچ کش ها باید حتما رعایت نمود اینکه هرگز نباید قارچ کش ها را در شرایط دمایی بالا روی برگ ها اسپری نمود چون باعث صدمه به برگها می‌شود. تنها به اندازه ای که سطح برگ ها خیس شود باید اسپری نمود تا از چکیدن قارچ کشن روی محیط کشت و احتمالا صدمه به ریشه ها جلوگیری به عمل آید.

ب) صدمات ناشی از علف کش ها

 گلخانه ها باید مجهز به افشانه های مخصوص و جداگانه ای برای علف کش ها، قارچ کش ها و حشره کش ها باشند؛ در غیر این صورت احتمال بروز صدمات جدی ناشی از آلودگی به این مواد در گیاهان زیاد است. علف های هرز خارج از گلخانه را نباید طی فصل رشد اسپری نمود چون ممکن است ذرات علف کش از طریق جریان هوا به داخل گلخانه کشیده شوند. سینی های نشایی که در بیرون و مجاور اتاقک کار گلخانه قرار دارند را می توان در طول فصل رشد بدون نگرانی اسپری نمود. سینی هایی که نزدیک علف‌کش‌ها قرار دارند می توانند بخارات آن را جذب نمایند. چنانچه این گونه آلودگی اتفاق افتد این سینی ها را نمی توان به خوبی تمیز نمود.

ج) سوخت ناقص در سیستم گرمایشی

 گرم کردن گلخانه ها ممکن است با تجهیزاتی صورت گیرد که به طور مناسب تنظیم نشده باشند. چنانچه گاز طبیعی، پروپان یا نفت به طور کامل نسوزند یا تهویه آنها به خوبی صورت نگیرد، گازهایی متصاعد می‌کنند که برای گیاهان مضرند. نشاهای جوان نسبت به گازهای ناشی از سوختن ناقص بسیار حساسند. این گیاهان معمولا به رنگ زرد در آمده و کوتوله باقی می مانند و حاشیه و نوک برگها هم در نهایت خشک و سیاه می شوند. گیاه گوجه فرنگی به عنوان یک گیاه شاخص برای این منظور به حساب می آید. برای مشعل هایی که کارایی بالایی دارند باید هوای بیرون به میزان کافی در دسترس قرار گیرد. در غیر این صورت زمانی که گلخانه کاملا بسته می شود (به ویژه در انتهای گرم گلخانه) ممکن است از نظر اکسیژن کمبود پیش آید. هوای تازه باید با توجه به اندازه مشعل تأمین شود.

د) جلبک ها

جلبک‌ها می‌توانند در سطح مخلوط‌های غیرخاکی با تشکیل سله به این صورت مشکل ساز شوند که بعد امکان خیس کردن مخلوط را کاهش می‌دهند. این مشکل زمانی خود را نشان می‌دهد که بذرهای کاشته شده در آن یا هنوز جوانه نزده اند یا از لابه‌لای خاک به سطح نرسیده اند. پوشاندن سطح سینی های تازه کاشته شده با ورمی کولیت با اندازه متوسط، می‌تواند از تشکیل جلبک جلوگیری نماید. جلبک‌ها در آب و هوای سرد و مرطوب مشکل ساز ترند. کمک به جوانه زنی سریع تر بذرها، اثر تشکیل جلبک را کاهش می‌دهد و به حذف سله های احتمالی سطح خاک قبل از ظهور دانهال کمک می‌کند. بنابراین استفاده از اتاقک های تعریق، جوانه زنی و ظهور یکنواخت دانهال ها را افزایش داده و اجازه می‌دهد که گیاهان سریع تر رشد کنند.

استفاده از یک لایه آهک آبدیده در زیر سکوها از تشکیل جلبک و رشد آنها جلوگیری می‌کند و محل مناسب برای زندگی پشه های قارچ خوار و ساحلی را از بین می‌برد. افزودن ماده آگری بروم  (Agribrome) نیز به میزان ۲۰-۱۰ پی پی ام به آب آبیاری، جلبک ها را به خوبی کنترل می‌کند. برومینیتورها  (Brominators) را می توان از صنایع تهیه نمود.

مقاوم سازی و نهایی کردن نشاها در سیستم پرورش توپی در گلخانه

 مقاوم سازی نشاها به ویژه برای انتقال در شرایط تنش زای اول فصل رشد از اهمیت زیادی برخوردار است. عمل مقاوم سازی را می‌توان به روش های زیر انجام داد:

کاهش دمای گلخانه از طریق تهویه: هرگز نباید دما را برای محصولات حساس به سرمازدگی به زیر ۱۰ درجه سلسیوس رساند. جریان هوا به مقاوم سازی نشاها کمک می کند.

کاهش آبیاری و اجازه پژمردگی ملایم به نشاها: هرگز نباید اجازه داد که نشاها به شدت پژمرده شوند. هرگز مقاوم سازی نشاها را با قطع کوددهی نیز نباید انجام داد چون باعث ایجاد کمبود شده و استقرار آنها را در مزرعه به تأخیر می‌اندازد.

نگه داشتن نشاها در فضای بیرون برای چند روز: این کار به گیاهان اجازه می‌دهد با اینکه هنوز در سینی قرار دارند به شرایط مزرعه خو بگیرند. نشاها را باید در محیطی که در معرض نور مستقیم آفتاب است قرار داد، اما باید از بادهای خشک محافظت نمود. نشاها را باید به طور مرتب بررسی و آبیاری کرد و چنانچه احتمال بروز یخبندان پیش بینی شده است، باید آنها را به داخل گلخانه منتقل نمود.

منابع:

• http://seedlingnursery.com
• Adediran J.A. 2005. Growth of tomato and lettuce seedlings in soilless media. Journal of Vegtables Science. Vol. 11 (1): 5-15
• جوانمردی،ج.۱۳۸۸٫مبانی علمی و عملی تولید نشای سبزی توپی.انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد