مقابله با آفتاب سوختگی زمستانه و تابستانه و روش‌های درمان آن
مقدمه آفتاب سوختگی بر روی گیاهان خصوصاً تنه و شاخه درختان می‌تواند آسیب‌های جدی به آن‌ها وارد نماید، البته صدمات ناشی از آفتاب سوختگی معمولاً بلافاصله بر روی درختان قابل تشخیص نیست و به همین خاطر، معمولاً در زمان مناسب اقدام به درمان گیاهان صورت نمی‌گیرد. اگر می‌خواهید درختان سالم و زیبا داشته باشید باید […]
فهرست محتوا این مقاله
مقدمه
آفتاب سوختگی بر روی گیاهان خصوصاً تنه و شاخه درختان می‌تواند آسیب‌های جدی به آن‌ها وارد نماید، البته صدمات ناشی از آفتاب سوختگی معمولاً بلافاصله بر روی درختان قابل تشخیص نیست و به همین خاطر، معمولاً در زمان مناسب اقدام به درمان گیاهان صورت نمی‌گیرد.
اگر می‌خواهید درختان سالم و زیبا داشته باشید باید پیش بینی های لازم را انجام داده و از آسیب به درختان خود جلوگیری نمایید. گاهی ممکن است ماه ها طول بکشد تا علائم آسیب‌دیدگی بر روی درختان مشخص شود، پوست ابتدا تغییر رنگ داده و به مرور خشک می‌شود، پوست پس از خشک شدن ترک می‌خورد و شروع به لایه برداری می‌کند و علاوه بر آسیب مستقیم به بافت گیاه ممکن است به طور غیر مستقیم با جذب و افزایش آفات و بیماری ها، باعث صدمات شدید به گیاه شود.
علائم آفتاب سوختگی زمستانه و تابستانه مشابه یکدیگر هستند زیرا در هر دو به کامبیوم (سلول های زنده که درست زیر پوست درخت قرار دارند و باعث ایجاد حلقه های رشد سالانه می‌شوند) آسیب وارد می‌شود.
اگرچه هر دو نوع آسیب بر اثر درجه حرارت به وجود می آیند، اما در نوع زمستانه آسیب بر اثر دمای پایین به وجود می آید در حالی که در آفتاب سوختگی تابستانه، دمای بالا عامل اصلی صدمه دیدن درخت است. مهم‌ترین نکته این است که آفتاب سوختگی در تابستان بسیار بیشتر از آفتاب سوختگی زمستانه (یخ زدگی) است.
در این مقاله علاوه بر ارائه تعریف کلی از آفتاب سوختگی و بیان تفاوت های آفتاب سوختگی تابستانه و زمستانه، تلاش کرده ایم تا خطرات احتمالی را بیان نموده و بهترین راهکارها برای مبارزه با آفتاب سوختگی گیاهان را در اختیار شما قرار دهیم. امید است، این مطالب مورد توجه و استفاده شما عزیزان قرار بگیرد.
علائم آفتاب سوختگی زمستانه (یخ زدگی)
آفتاب سوختگی باعث ایجاد یک منطقه کشیده از پوست مرده بر روی تنه و یا شاخه های درختان می‌شود این بخش های مرده به طور معمول در ضلع جنوبی یا جنوب غربی تنه درختان، قرار دارند.
ممکن است در این ناحیه پوست خشک و ترک خورده و از تنه جدا شود و چوب مرده در معرض دید قرار گیرد.
نکته: درختان جوان که به تازگی کاشته شده اند به خاطر پوست نازکشان بیشتر در معرض خطر آفتاب سوختگی هستند، همچنین درختان برگ‌ریز نسبت به درختان همیشه سبز مستعد آسیب بیشتری از طریق آفتاب سوختگی زمستانه هستند زیرا شاخه های کمتری برای سایه اندازی بر روی تنه دارند.
گونه هایی مثل افرا، توس، بید و درختان میوه حساسیت بیشتری در مقابل آفتاب سوختگی دارند.
علل آفتاب سوختگی زمستانه
آفتاب سوختگی زمستانه عنوانی گمراه کننده است، می‌توان گفت، آفتاب سوختگی زمستانه به معنای سوختن تنه در برابر آفتاب در واقع یک افسانه است، آفتاب سوختگی زمستانه در اصل، صدمات ناشی از یخ زدگی بر اثر سرمای شدید در پی یک روز آفتابی است. آفتاب سوختگی واقعی و ناشی از آفتاب در تابستان و بر اثر مراقبت نامناسب از گیاه اتفاق می افتد.
آفتاب سوختگی زمستانه در هوای سرد زمستان اتفاق می‌افتد و در اثر تغییرات ناگهانی درجه حرارت پوست ایجاد می‌شود. در یک روز آفتابی و سرد زمستانی، بافت های مقاوم پوست که در جهت جنوب و جنوب غربی تنه قرار دارند در معرض تابش مستقیم آفتاب (با زاویه تابش تقریباً عمودی) قرار گرفته و گرم می‌شوند، پس از گرم شدن پوست گیاه، مقاومت آن در برابر دمای انجماد کاهش می یابد، در نتیجه هنگامی که خورشید غروب می‌کند یا پشت ابر می‌رود، دمای پوست به سرعت پایین آمده و به زیر نقطه انجماد می‌رسد و بافت های پوست قادر نیستند دوباره به شرایط قبلی برگشته و مقاومت خود را در برابر سرما به دست آورند.
تحقیقات نشان داده است که اختلافات دمایی کامبیوم در ضلع شمالی و جنوبی درختان بسیار چشمگیر است. یک مطالعه که در فصل زمستان بر روی درختان میوه در نیوهمپشایر انجام شد، نشان داد که اختلاف دمایی بین ۲۷.۷ تا ۳۰.۵ درجه سانتی‌گراد بین ضلع شمالی و جنوبی درختان هلو و ۱۶.۶ تا ۱۹.۴ درجه سانتی‌گراد بین ضلع شمالی و جنوبی درختان سیب وجود دارد.
در آزمایش های انجام شده، درجه حرارت کامبیوم هلو در ضلع جنوبی تنه در اواسط اسفندماه که دمای هوا حدود ۲ درجه سانتی‌گراد زیر صفر بود به حدود ۳۰ درجه سانتی‌گراد رسید. همچنین در یک آزمایش دیگر پس از عبور یک ابر، فقط در عرض سه دقیقه، افزایش ۱۰ درجه ای دما در کامبیوم آلو ثبت شده است، به طور کلی هر چه نوسانات دمایی در طول زمستان بیشتر و سریع‌تر باشد، آسیب‌های احتمالی ناشی از آفتاب سوختگی زمستانه نیز بیشتر خواهد بود.
همچنین قرار گرفتن ناگهانی تنه و شاخه‌ها در معرض آفتاب کامل، مانند انتقال درخت از مکان سایه دار به یک مکان آفتابی، هرس شاخه های پایین یا حذف درخت یا سازه هایی که بر روی درخت ایجاد سایه می‌کردند، می‌تواند پوست درختان را در معرض آفتاب سوختگی قرار دهد.
علائم آفتاب سوختگی تابستانه
آفتاب سوختگی بر روی درختان ممکن است بلافاصله قابل تشخیص نباشد و گاهی ممکن است ماه ها طول بکشد تا آسیب‌دیدگی مشخص شود، پوست ابتدا تغییر رنگ داده و گاهی قهوه ای مایل به قرمز می‌شود و بعداً خشک می‌شود. به مرور و با گذشت زمان، بافت های آسیب دیده خشک می‌شوند، پوست به وضوح ترک می‌خورد و شروع به لایه برداری می‌کند.
علل آفتاب سوختگی تابستانه
به طور کلی آفتاب سوختگی، آسیب به بافت گیاه، به ویژه پوست یا میوه، در اثر قرار گرفتن در معرض نور زیاد خورشید است. آفتاب سوختگی نوعی آسیب به بافت کامبیوم گیاه است که در اثر قرار گرفتن تنه در معرض تابش خورشید و دمای بالا ایجاد می‌شود. این امر معمولاً هنگامی اتفاق می افتد که تنه درختانی که به خاطر وجود سایه با شدت کمتری از نور روبرو هستند و یا با محیطی که شدت نور خورشید کمتر است، سازگاری پیدا کرده اند، ناگهان در معرض تابش شدید و مستقیم نور خورشید قرار می‌گیرند.
آفتاب سوختگی معمولاً در گرمای شدید تابستان رخ می‌دهد. به طور معمول، در درختان جوان که در معرض شدت نور زیاد قرار دارند و معمولاً در ضلع های جنوبی تا جنوب غربی رخ می‌دهد. درختان جوان با پوست نازک، مانند درختان میوه، افرا، توس و بید بیشتر در معرض آفتاب سوختگی هستند. همچنین تنش خشکی، احتمال و شدت آفتاب سوختگی را افزایش می‌دهد.
بهترین زمان کاشت درختان در چشم انداز زمانی است که کاملاً در خواب هستند، اواخر زمستان و ابتدای بهار یا در پاییز پس از ریزش برگ‌ها بهترین زمان برای این کار است.
متأسفانه بسیاری از درختکاری های مناظر در گرمای اواخر بهار یا تابستان انجام می‌شوند. درختانی که در نهالستان هایی رشد می‌کنند که به خاطر فاصله کم، تنه آن‌ها از سایه مناسب بهره مند است و یا نهال هایی که در مناطقی با شدت نور بسیار کمتر رشد می‌کنند، وقتی به مناطق اصلی کشت در نقاط گرم و با تابش مستقیم و شدید خورشید، خصوصاً در سمت جنوب و جنوب غربی، منتقل می‌شوند، به شدت در خطر آفتاب سوختگی قرار می‌گیرند.
درمان آفتاب سوختگی
اگرچه آفتاب سوختگی زمستانه یک آسیب دمای پایین است که در زمستان اتفاق می افتد و آفتاب سوختگی تابستانه یک آسیب با درجه حرارت بالا است که در تابستان اتفاق می افتد، اما بافت های زنده یکسانی در تنه درخت و شاخه ها آسیب می‌بینند و درمان برای هر دو نوع آسیب مشابه است.
آفتاب سوختگی با تأثیر بر سلامت درختان در نهایت باعث می‌شود پوست مرده و بافت کامبیوم شل شده و از گیاه جدا شود، در این وضعیت حشرات چوب‌خوار، قارچ‌های بیماری شانکر یا قارچ‌های پوسیدگی چوب، اغلب به مناطق آسیب دیده حمله می‌کنند و این عوامل غالباً از مناطق آسیب دیده به بافت های آسیب ندیده پیشروی می‌کنند، البته گاهی ممکن است به پوست و بافت های چوبی، خصوصاً در درختان سالم و قوی، آسیبی وارد نشود.
مبارزه خود درخت با آفتاب سوختگی، از طریق ایجاد پینه بر روی محل آسیب
بسته به شدت آسیب و سلامتی کلی درخت، ممکن است طی چند سال بر روی منطقه آسیب دیده درخت پینه ایجاد شود (پینه یا کالوس بافت توموری گیاهی است که از سازمان یافتگی کمی برخوردار است که در زخم‌های بافتی و اندام های تمایز یافته به وجود می‌آید، این سلول ها از نوع سلول های پارانشیمی هستند که هنگامی که گیاه زخمی می‌شود در محل برش به عنوان نوعی پاسخ مقاومتی از طرف گیاه برای ترمیم بافت‌های تخریب شده، ایجاد می‌شوند).
پینه بر روی زخم بسته می‌شود و به جلوگیری از گسترش ارگانیسم های بیماری زا و حشرات آسیب رسان از طریق زخم باز، کمک می‌کند. برای تسریع در توسعه بافت کالوس، می‌توانید پوست باقیمانده یا سست شده را از روی زخم با دقت بردارید تا مخفیگاه حشرات از بین رفته و ظاهر زخم زودتر بهبود یابد.
نکته: به هیچ وجه نباید محل آسیب را با پانسمان زخم یا رنگ بپوشانید زیرا تحقیقات نشان داده است كه استفاده از این مواد برای پانسمان كردن زخم درخت هیچ اثر مثبتی ندارد و حتی می‌تواند وضعیت درخت را بدتر كند.
بهترین روش برای درمان درختی که قبلاً تحت آفتاب سوختگی زمستانه یا تابستانه قرار گرفته است، حفظ سلامتی و قدرت درخت با آبیاری مناسب به ویژه در دوره گرم و خشک تابستان است، کود دهی به این درختان فقط درصورتی‌که آزمایش های خاک نشان دهنده نیاز به کود باشد، باید انجام شود.
پیشگیری از آفتاب سوختگی زمستانه
برخی از آزمایش ها نشان داده اند که ممکن است آفتاب سوختگی زمستانه را بتوان به سادگی و از طریق آبیاری مناسب و به موقع کنترل نمود، با این حال، از آنجا که در آفتاب سوختگی زمستانه تابش مستقیم به پوست باعث گرم شدن پوست و آماده شدن پوست برای آسیب می‌شود، روش‌های پیشگیری از آفتاب سوختگی زمستانه شامل روش‌هایی است که از پوست درختان در برابر آفتاب محافظت می‌کنند.
- هنگام انتخاب درختان در نهالستان دقت کنید، خصوصاً درختانی که در انتهای غربی و در معرض نور غروب آفتاب قرار دارند اگر فاقد سایه بان یا پوشش بر روی تنه باشند، ممکن است آسیب دیده باشند.
- در صورت امکان، درختان حساس را در جایی بکارید که توسط ساختمان ها، حصارهای محکم یا گیاهان همیشه سبز سایه اندازی شوند، همچنین می‌توانید در زمان بحرانی سال تخته ای به رنگ روشن را به صورت قائم و در ضلع جنوب غربی درخت نزدیک تنه، قرار دهید تا با ایجاد سایه، تنه درخت را از آسیب شدید حفظ نماید.
- استفاده دیر هنگام از كود ازته (اواخر تابستان و اوايل پاييز) باعث تأخیر در ایجاد مقاومت در بافت های گیاهی شده و می‌تواند حساسيت تنه و شاخه های بزرگ درختان به تركيدگي را افزایش دهد.
- پوشاندن تنه درخت با مواد روشن یا سفید رنگی مثل ورقه هاي آلومينيومي، فوم هاي سفيد رنگ محافظ لوله و مقواي ضد آفتاب و …
- مقوا یا پلاستیک، نور را منعکس می‌کند و می‌تواند با پایین نگه داشتن دمای پوست، از آسیب آفتاب جلوگیری کند.
- بسته بندی ها باید در اواخر پاییز انجام شود و در اسرع وقت در بهار باید پس از برطرف شدن خطر یخ زدگی برداشته شوند. اگر در برداشتن بسته بندی تنه تأخیر ایجاد شود، این لایه حفاظتی خود می‌تواند به پناهگاه حشرات و بیماری ها تبدیل شود و همچنین ممکن است از رشد قطری تنه درخت جلوگیری نماید.
- در برخی مناطق، برای جلوگیری از آفتاب سوختگی تنه درختان جوان، به ویژه درختان دارای پوست تیره یا نازک را با رنگ سفید می‌پوشانند تا نور را منعکس کنند.
در یک آزمایش تنه های درختان سیب و هلو با رنگ سفید، رنگ آمیزی شد و سپس دما در ضلع جنوبی درختان رنگ شده و درختان رنگ نشده مورد بررسی قرار گرفت، بر اساس نتایج این آزمایش در هیچ زمانی دمای تنه های رنگ شده بیش از ۵.۵ درجه سانتی‌گراد بیشتر از درجه حرارت هوا نبود اما درجه حرارت در ضلع جنوبی تنه های رنگ نشده ۱۶.۶ تا ۲۷.۷ درجه سانتی‌گراد بالاتر از درجه حرارت هوا بود.
نکته: با وجود تأثیرات مثبت رنگ آمیزی تنه درختان، رنگ سفید ممکن است منظره خوبی نداشته باشد و در صورتی که درختان شما از دیدگاه زیبایی شناسی برای شما دارای اهمیت بالایی هستند باید قبل از رنگ آمیزی به این موضوع نیز توجه کنید و ممکن است استفاده از روش‌های دیگر برای شما مناسب‌تر باشد.
پیشگیری از آفتاب سوختگی تابستانه
جلوگیری از آفتاب سوختگی تابستانه شامل محافظت از پوست در برابر آفتاب با استفاده از همان روش‌هایی است که برای جلوگیری از آفتاب سوختگی زمستانه استفاده می‌شود.
- اگر از پوشش های تنه (کاغذهای بسته بندی) در طول تابستان استفاده شود، باید علاوه بر رنگ روشن، شل بسته شوند تا امکان حرکت هوا داخل آن‌ها وجود داشته باشد و باعث تجمع رطوبت نشوند، همچنین پوشش های تنه را باید مرتباً بررسی کنید تا مطمئن شوید که باعث تجمع آفات نمی‌شوند و مزاحمتی برای رشد قطری تنه ندارند.
- بالا بردن بیش از حد و ناگهانی سایبان، به ویژه در ماه های گرم تیر و مرداد، می‌تواند بلافاصله آفتاب زیادی را به پوست درخت که در سایه بوده برساند. بهتر است به مرور سایبان را بالا ببرید یا منتظر فصل خنک باشید و یا اگر ناچار به حذف سایه هستید، پوست تنه را با یک لایه محافظ بپیچید.
- تا حد امکان، از کاشت درخت در گرمای تابستان خودداری کنید.
- آفتاب سوختگی تابستانه می‌تواند منجر به استرس شدید و آسیب به پیوند در نهال ها شود، به ویژه در مورد درختانی که در پارکینگ ها کاشته می‌شوند یا توسط آسفالت یا ساختمان ها احاطه شده اند خطر آفتاب سوختگی بیشتر است.
- بهتر است درختان میوه مانند سیب را تحت هر شرایطی در فصول خنک هرس کنید، بدترین زمان برای هرس درختان اردیبهشت تا مردادماه است، این یکی از دلایل عمده آفتاب سوختگی در اندام های اصلی گیاهان است.
- حتی یک درخت مرده می‌تواند سایه ایجاد کند، بنابراین حذف درختان مرده می‌تواند باعث آفتاب سوختگی درختان باقیمانده شود.
نکاتی که می‌توانند در مبارزه با آفتاب سوختگی مفید باشند
- برای تعدیل دمای خاک و کمک به حفظ رطوبت خاک، توصیه می‌شود که اطراف پایه درختان را با مالچ درشت (مثل تراشه های چوب یا پوست خرد شده) بپوشانید. توجه داشته باشید که استفاده از موادی که می‌توانند باعث باز تابیدن نور به گیاه شوند (مثل سنگ های منعکس کننده نور) به عنوان مالچ، خصوصاً در مناطق خیلی گرم، می‌تواند شدت آفتاب سوختگی را افزایش دهد.
- آسیب ناشی از آفتاب سوختگی قابل مقایسه با آفتاب سوختگی روی پوست انسان نیست. اگر چه هر دو آسیب بافتی ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید است، اما پوست آسیب دیده معمولاً علائم فوری مانند تغییر رنگ را نشان می‌دهد در حالی که وقتی گیاهان در یک چشم انداز یا باغ تحت تأثیر نور شدید خورشید قرار بگیرند، آسیب معمولاً بلافاصله قابل مشاهده نیست، در بسیاری از موارد، آسیب پس از چند ماه یا چند سال، هنگامی که پوست شروع به ترک خوردن، شل شدن، ریزش یا حتی تغییر رنگ می‌کند نمایان خواهد شد.
ویدیو آموزشی
جمع‌بندی
آفتاب سوختگی به دو شکل تابستانه و زمستانه شناخته می‌شود، البته آفتاب سوختگی زمستانه بر خلاف نوع تابستانه بر اثر سوختن بافت کامبیوم به وجود نمی آید و در واقع علت اصلی آن سرمای ناگهانی (در حد نقطه انجماد) پس از گرم شدن پوست گیاهان (بر اثر تابش آفتاب) است.
آفتاب سوختگی یکی از عواملی است که در مناطق پر آفتاب مثل ایران می‌تواند آسیب زیادی به درختان وارد نماید و لازم است تا علاوه بر آبیاری مناسب که نقش زیادی بر سلامت درختان دارد، با روش‌های مختلف، از شدت تابش نور به تنه و شاخه های درختان حساس بکاهید.
در این مقاله تلاش کردیم تا راهکارهای مناسب برای مقابله با آفتاب سوختگی را در اختیار شما قرار دهیم و امیدواریم که این مطالب مورد توجه و استفاده شما قرار گرفته باشد.
مقالات مرتبط
منابع
http://pubs.cahnrs.wsu.edu/publications/wp-content/uploads/sites/2/publications/fs197e.pdf
سلام جناب مهندس وقت شما بخیر
میخواستم بدونم چطور میشه فایل مربوط به این مقاله رو داشته باشم، تشکر
با سلام
در حال حاضر امکان دانلود فایل مقاله بصورت مستقیم از سایت وجود ندارد. شماره تلفن خود را ارسال کنید تا از طریق واتساپ برایتان ارسال کنیم.
از طریق مرورگر خود نیز می‌توانید آن را چاپ یا بوک مارک کنید.