مبارزه و کنترل بیماری‌ها و آفات مهم یونجه
یونجه یکی از گیاهان مهم در جیره غذایی دام‌های نشخوارکننده و برخی پرندگان است. این محصول غنی از مواد معدنی، پروتئین‌ها و ویتامین‌های ضروری برای رشد و پرورش دام‌ها است. این گیاه مرتعی همچنین به‌راحتی در دستگاه گوارش این حیوانات هضم و جذب می‌شود. در ایران و به‌خصوص در قطب‌های دامپروری، یونجه در سطوح بالا […]
یونجه یکی از گیاهان مهم در جیره غذایی دام‌های نشخوارکننده و برخی پرندگان است. این محصول غنی از مواد معدنی، پروتئین‌ها و ویتامین‌های ضروری برای رشد و پرورش دام‌ها است.
این گیاه مرتعی همچنین به‌راحتی در دستگاه گوارش این حیوانات هضم و جذب می‌شود. در ایران و به‌خصوص در قطب‌های دامپروری، یونجه در سطوح بالا کشت و برداشت می‌شود که استان همدان سرآمد این مناطق به شمار می‌رود. عایدی اقتصادی یونجه به نحوی است که کشاورزان زیادی را جذب کشت این محصول کرده است. اما از طرفی یونجه یکی از گیاهان بسیار حساس به آفات و بیمارگرها نیز هست. این عوامل می‌توانند سبب کاهش برداشت و یا حتی اقتصادی نبودن برداشت آن شوند.
برخی از این بیمارگرها و یا آفات، تعداد چین‌های برداشتی محصول را محدود کرده و از این طریق خسارت وارد می‌کنند. در مقاله به مهم‌ترین این آفات و بیماری‌ها خواهیم پرداخت. پس تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
فهرست محتوا این مقاله
الف) بیماری‌های مهم یونجه
جاروی جادوگر یونجه
این بیماری یکی از بیماری‌های مهم در مناطق گرمسیر است که تعداد چین‌های برداشتی را به شدت محدود و محصول را دچار افت شدید می‌کند. عامل بیماری یک فایتوپلازما است که توسط زنجرک ها منتقل می‌شود. در اثر بیماری بوته‌ها حالت ایستاده و با شاخه‌های فراوان پیدا کرده، قدکوتاه می‌شوند و به زردی تمایل پیدا می‌کنند.
این بیماری در عرض‌های جغرافیایی بالاتر به شدت محدود است و اکثر خسارت آن مربوط به نواحی نیمه بیابانی نظیر اصفهان و یزد است. همانند تمام بیمارگرهای فایتوپلازمایی تنها راه کنترل این بیماری مبارزه با زنجرک های ناقل در مزارع است و در صورت ابتلای بوته درمان قطعی برای آن وجود نخواهد داشت.
پوسیدگی‌های ریشه
عوامل مختلفی می‌توانند سبب پوسیدگی ریشه یونجه شوند. ازآنجایی‌که معمولاً کشت یونجه به‌صورت متراکم انجام می‌شود و ریشه گیاهان با یکدیگر در ارتباط نزدیک هستند، این بیماری می‌تواند به‌سرعت گسترده شده و موجب نابودی محصولات شود.
قارچ‌های رایزوکتونیا و فایتوفتورا مهم‌ترین عوامل قارچی پوسیدگی ریشه و طوقه به شمار می‌روند. این بیماری سبب ازبین‌رفتن ریشه‌های مویین و همچنین ریشه‌های اصلی و طوقه شده و با به‌هم‌زدن تبادلات آوندی بعث پژمردگی و در نهایت مرگ گیاهان می‌شود. در مزرعه این بیماری به‌صورت لکه‌ای شامل گیاهان پژمرده (به‌خصوص در ظهر) نمایان می‌شود.
نحوه آبیاری در مورد این بیماری بسیار مهم است. اگر خاک دارای بافت سبک و یا زهکش مناسب باشد میزان بیماری به شدت کاهش پیدا خواهد کرد. علاوه بر این مدیریت آبیاری و آبیاری در هنگام نیاز بوته نیز بسیار با اهمیت است. برای پوسیدگی‌های فایتوفتورایی استفاده از سموم متالاکسیل و فوزتیل آلومینیوم، و برای پوسیدگی‌های رایزوکتونیایی سموم تیوفانات متیل و کاربندازیم بسیار مؤثر واقع خواهند شد.
پژمردگی فوزاریومی
عامل این بیماری قارچ Fusarium oxysporum f. sp medicaginis است که با رشد در دسته‌جات آوندی سبب بروز اختلال در آن و در نهایت پژمردگی و مرگ گیاهان می‌شوند. در این بیماری مقطع عرضی ساقه، به‌خصوص در قسمت‌های نزدیک به طوقه به رنگ قهوه‌ای در آمده که نشان‌دهنده تخریب دسته‌جات آوندی است. با این تخریب تبادلات ریشه و ساقه ضعیف شده و در نهایت ممکن است باعث مرگ گیاه شود. پژمردگی به‌خصوص در زمان‌های گرم روز از علائم این بیماری در زمین است.
این بیماری در زمین‌هایی که آلوده به نماتد هستند بیشتر و شدیدتر بروز پیدا می‌کند. بهترین راه مقابله با این بیماری کشت ارقام مقاوم است امل استفاده از سموم کاربندازیم و تیوفانات متیل نیز می‌تواند سبب کاهش علائم بیماری گردد.
لکه قهوه‌ای یونجه
عامل این بیماری قارچ Pseudopeziza medicaginis است. این قارچ می‌تواند در اوایل فصل رشد و زمانی که هوا هنوز گرم نشده است روی برگ‌ها ایجاد لکه‌های قهوه‌ای رنگ آبله مانند کند. این لکه‌ها می‌توانند به‌سرعت گسترش‌یافته و علاوه بر کاهش سطح فتوسنتزی، در موارد شدیدتر باعث خشکی گیاهان شود. عامل بیماری بعد از خشکاندن برگ‌ها، بر روی آنها زمستان‌گذرانی کرده و مجدد در فصل آتی ایجاد آلودگی می‌کنند.
معمولاً سم‌پاشی بر علیه این بیماری توجیه اقتصادی ندارد و چندان نیز مؤثر نیست. جلوگیری از آبیاری بارانی می‌تواند کمک زیادی در کنترل این بیماری کند. همچنین برداشت زود از موعد به‌خصوص در دو چین ابتدایی کمک می‌کند تا بیماری گسترش کمتری داشته باشد. برخی از ارقام نیز به این بیماری مقاومت نشان داده‌اند و می‌توان در صورت سازگاری با منطقه کشت از آنها استفاده نمود.
ویروس موزائیک یونجه
این ویروس سبب ایجاد لکه‌های ابلق روی برگ‌های یونجه می‌شود. این لکه‌های موزاییکی شکل در نهایت باعث افت بازده گیاه می‌گردد. این ویروس همچنین باعث بروز اختلالات فیزیولوژیکی مانند بدشکلی ساقه، کوتولگی و کاهش تولید مواد مغذی می‌گردد.
این ویروس به شیوه مکانیکی و یا با کمک شته‌ها در مزارع منتقل شده و استقرار می‌یابد. ویروس می‌تواند در بذر هم وارد شده و به‌صورت بذر زاد ایجاد آلودگی کند؛ بنابراین انتخاب بذور سالم اولین قدم مبارزه با بیماری است. مبارزه با ناقلین از جمله شته‌ها نیز سبب می‌شود تا این بیماری در مزارع کاهش یابد.
سفیدک داخلی یونجه
عامل بیماری قارچ Peronospora aestivalis است. در آب‌وهوای مرطوب و خنک به‌ویژه در ابتدای فصل این بیماری مشهودتر بوده و به‌صورت لکه‌های رنگ‌پریده روی تمامی برگ‌ها نمایان می‌شود. این لکه‌ها بعد از مدتی زردرنگ شده و بار قارچ در زیر برگ مشاهده می‌شود.
سفیدک داخلی یونجه می‌تواند به‌صورت سیستمیک در تمامی اندام‌های گیاه پخش شده و باعث قطور شدن ساقه‌ها و کوتولگی گیاه شود. برگ‌های تازه‌تشکیل‌شده‌ای که به این قارچ آلوده می‌شوند حالت لوله‌ای به خود گرفته و در هم می‌پیچند.
استفاده از ارقام مقاوم منطقی‌ترین راه کنترل بیماری است اما استفاده از سموم مانکوزب و متالاکسیل نیز می‌تواند باعث تخفیف میزان بیماری گردد. برداشت زودتر از موعد نیز کمک می‌کند تا بیماری به پیک خسارت‌زای خود نرسیده و در چین‌های بعدی کمتر بروز پیدا کند.
نماتد پیاز و ساقه
این نماتد با نام علمی Ditylenchus dipsaci از جمله نماتدهایی است که نرخ رشد جمعیت بسیار بالایی دارد. همین عامل سبب می‌شود تا در کوتاه‌مدت خسارت سنگینی را به مزارع یونجه وارد کنند.
این نماتد با تغذیه از بافت و شیره‌های گیاهی به‌خصوص در بخش‌های تحتانی سبب ایجاد اختلالات رشدی در یونجه می‌شود. از جمله اینکه می‌توانند ساقه‌ها را قطورتر کرده و فاصله میان گره‌ها را کم کنند.
برگ‌ها پیچیده شده و زخم‌های کوچکی روی ساقه و برگ نمایان می‌شود. گاهاً این نماتد باعث تغییر رنگ برگ‌ها و ساقه‌های نورس شده و آنها را به رنگ خاکستری تا سفید تبدیل می‌کند.
مهم‌ترین عامل پخش این جانوران در مزارع استفاده از ادوات شخم مشترک بین زمین‌های سالم و آلوده است و بنابراین توجه به بهداشت زراعی از اهمیت ویژه برخوردار است.
سموم آبامکتین و فنامیفوس گرچه سبب کاهش جمعیت نماتد می‌شوند اما از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نیستند. رعایت تناوب زراعی حداقل به مدت سه سال می‌تواند از میزان آلودگی زمین به این نماتد بکاهد.
ب) آفات مهم یونجه
سرخرطومی برگ یونجه
این آفت با نام علمی Hypera postica هم در دوران لاروی و هم به شکل حشره بالغ به یونجه خسارت زده و جزء مهم‌ترین آفات یونجه در ایران به شمار می‌رود.
حشرات ماده بالغ با اندام خرطومی مانند خود سوراخ‌هایی روی ساقه یونجه ایجاد کرده و در این حفرات اقدام به تخم‌ریزی می‌کنند. لاروهای خارج شده از تخم شروع به تغذیه از برگ‌ها کرده و این تغذیه باعث مشبک شدن برگ‌ها و یا سفید شدن برخی از آنها می‌شود.
زمستان‌گذرانی این آفت به‌صورت حشره بالغ در بقایای یونجه و یا در علف‌های هرز است. خوشبختانه مبارزه با این آفت آسان بوده و با سم‌پاشی سمومی مانند فن والریت، مالاتیون، دیازینون و یا فوزالن به‌راحتی قابل‌کنترل است.
سرخرطومی ریشه یونجه
گونه‌های مختلفی از جنس Sitonia می‌تواند بر روی ریشه‌های یونجه به‌عنوان آفت عمل کنند. حشرات بالغ این آفت می‌توانند از اندام‌های هوایی به‌صورت جزئی تغذیه داشته‌باشند، اما عمده خسارت این آفت مربوط به لاروهایی است که در خاک زندگی و از ریشه گیاه تغذیه می‌کنند.
این لاروها هم از ریشه‌های مویین و هم ریشه‌های بزرگ‌تر تغذیه و گیاه را دچار زوال می‌کنند. همچنین ممکن است این لاروها به داخل ریشه نفوذ و ایجاد دالان در آنها بکنند. این آفت معمولاً در سال سوم تا پنجم کاشت یونجه به‌صورت اقتصادی باعث کاهش محصول می‌شوند اما ردیابی آنها در سال‌های ابتدایی و مدیریت آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.
سمومی نظیر سایپرمترین و دیازینون در کاهش جمعیت لاروها در خاک مؤثر عمل می‌کند. گرچه انجام شخم و برگرداندن خاک قبل از کشت اصولی‌ترین راه مدیریت آفت در مزارع یونجه است.
سن سبز یونجه
این آفت نیز با نام علمی Adelphocoris lineolatus می‌تواند در تمامی مراحل زندگی خود از یونجه تغذیه کرده و سبب ایجاد زوال در آن شود. زمستان‌گذرانی این آفت به‌صورت تخم بر روی خاک و یا قسمت‌های تحتانی یونجه است. همین امر باعث می‌شود تا در صورت برداشت اصولی محصول (کف بر کردن) بخش عظیمی از تخم‌ها به فصل آتی منتقل نشوند. سمومی نظیر سومیسیدین، مالاتیون و فوزالن نیز در کنترل آفت مؤثر واقع شده است.
سوسک شاخک بلند
این سوسک در مراحل لاروی می‌تواند از ریشه‌های یونجه تغذیه و ایجاد خسارت کند. نام علمی این آفت Plagionotus floralis است و از نظر ظاهری در حالت بالغ روی گل‌ها مشابهت فراوانی با زنبورعسل دارد. خسارت آفت به‌صورت لکه‌ای در مزرعه پیدا می‌شود. زرد شدن و کوچک ماندن بوته‌ها نیز از علائم ثانویه آفت است. استفاده از سموم سایپرمترین و دیازینون در خاک به کاهش جمعیت این آفت در خاک کمک می‌کند.
شته‌ها
گونه‌های مختلفی از شته می‌تواند روی یونجه ایجاد خسارت کند. شته‌ها ضمن اینکه از شیره گیاهی تغذیه کرده و باعث ضعف عمومی گیاه می‌شوند، با ایجاد عسلک شرایط را برای جلب سایر حشرات و یا بیمارگرها فراهم می‌کنند.
برخی ویروس‌های مهم گیاهی نظیر ویروس موزائیک یونجه نیز توسط این حشرات منتقل می‌شود. ازآنجایی‌که شته‌ها دارای سرعت رشد جمعیت بالاتری نسبت به سایر آفات هستند بنابراین می‌توانند بهتر و سریع‌تر به شرایط مختلف سازگاری پیدا کرده و روی گیاهان دوام بیاورند. این آفات پلی فاژند و در صورت نبود میزبان اصلی روی سایر گیاهان نیز مستقر می‌شوند.
استفاده از سموم سیستمیک مانند ایمیداکلوپراید و یا سم پریمیکارب برای کنترل این آفت توصیه می‌شود.
پیشنهاد میکنیم به ویدیوی شته و راه های مبارزه و کنترل آن را ببینید.
کنه تارتن دو نقطه‌ای
همانند سایر گیاهان، کنه‌های مستقر روی گیاه یونجه نیز از گونه‌های مختلفی تشکیل می‌شوند که کنه تارتن دو نقطه‌ای معروف‌ترین و مهم‌ترین آنهاست.
ایجاد لکه‌های نکروزه و رنگ‌پریده کوچک از علائم حمله این آفت به یونجه است. درنتیجه فعالیت این کنه‌ها، برگ‌های یونجه به‌خصوص در ناحیه جوانه توسط تارهای نازکی پوشیده می‌شود.
برگ‌های به شدت آلوده می‌توانند به رنگ نقره‌ای تا قهوه‌ای تغییر کرده و در نهایت خشک شوند. استفاده از سمومی نظیر پروپارژیت و آبامکتین برای کاهش خسارت این آفت مفید خواهد بود.
برای اطلاعات بیشتر به مقاله مبارزه با کنه تارتن دولکه ای مراجعه کنید.
نتیجه‌گیری
یونجه یکی از علوفه مهم در زنجیره غذایی دام است. یونجه گیاهی چندساله است و معمولاً سود خود را از سال‌های میانی عاید کشاورز می‌کند. اهمیت حفظ و نگهداری از یونجه بر علیه آفات و بیماری‌ها از این منظر اهمیت دارد که هرگونه خسارت به این گیاه می‌تواند تهدیدکننده غذای دام و در نهایت انسان‌ها باشد.
ازآنجایی‌که این علوفه گاهاً با فاصله کوتاهی از چینش به مصرف دام‌ها می‌رسد بنابراین بایستی در استفاده از سموم نهایت دقت را داشت تا باقی‌مانده این سموم به جیره غذایی دام‌ها نفوذ پیدا نکند. استفاده از ارقام مقاوم و نیز دشمنان طبیعی بر علیه آفات می‌تواند تا حد زیادی از این نگرانی‌ها بکاهد.
به هر صورت رصد دائمی مزارع کمک می‌کند تا قبل از به اوج رسیدن جمعیت آفت و بیماری با صرف هزینه اندک و ریسک زیست‌محیطی پایین‌تر، با عوامل خسارت‌زای یونجه مبارزه کرد.
یا سلام.ده هکتار یونجه دارم که ۳هکتغر آن چند ساله است و امسال در حد هکتاری یک تن داده.برکهای آن هم زرد شده
لطفا تصاویر برگ و ریشه را ارسال فرمایید