نشا چیست؟ مزایا و معایب تولید نشا گلخانه‌ای

مقدمه‌ای بر صنعت تولید نشا

تولید نشا درسال های اخیر، به عنوان صنعتی اشتغال زا، پر درآمد و کاربردی در تمام جهان مطرح شده است. تولید نشا به دلیل نیاز به سازه ها و شرایط محیطی خاص پرورش، محیط کشت و ظروف کشت مخصوص، تیمار های خاص و داشتن تجربه ویژه در این زمینه، بیشتر تولیدکنندگان سبزی و صیفی در سراسر دنیا را بر آن داشته است که نشا مورد نیاز خود را از موسسات خاص پرورش نشا تهیه کنند و کمتر تولید کننده ای خصوصا در سطوح بزرگ، مبادرت به تولید نشا، مورد نیاز می‌نماید.

نشاها محصولات باغی ویژه ای هستند، چون از طرفی محصول نهایی تولیدکنندگان نشا به‌حساب می‌آیند و از طرف دیگر ماده اولیه با ارزشی جهت شروع کشت یک محصول بوده و محصول نهایی آن عاید تولیدکنندگان سبزی خواهد بود.

نشا چیست؟

نشا دانهالی کوچک، سالم، قوی، و عاری از آفات و بیماری ها است که معمولا دارای ۴ الی ۶ برگ بوده و در محیطی مناسب رشد نموده است و به مجرد بهبود شرایط آب و هوایی مزرعه و یا آماده شدن گلخانه به آنجا منتقل خواهد شد.

نشاکاری چیست؟

اصطلاح نشا کاری به پرورش گیاهان کوچک در ظروف کشت خاص یا نواحی خاصی از مزرعه گفته می‌شود که بعداً به مکان هایی منتقل می‌شوند که در آنجا فرآورده ی قابل برداشت را تولید خواهند کرد.

مزایای نشاکاری

سبزیجاتی که به وسیله نشا کشت می‌شوند نسبت به سبزیجاتی که در مزرعه با بذر تولید می‌شوند فصل رشد کوتاه تری دارند. به همین منظور تولید کنندگان با هدف تولید محصول زودرس، کاهش زمان تولید و تولید دو یا چند مرتبه محصول در طول یک فصل رشد، از نشا استفاده می‌کنند. تولید نشا در محیط های کنترل شده این مزیت را دارد که از تنش های محیطی، عوامل بیماری زا، آفات و امراض مصون هستند.

از آنجا که امروزه معمولا در سطوح تجاری از بذرهای هیبریدF1 برای تولید سبزیجات استفاده می‌شود و در اکثر موارد قیمت این گونه بذرها بالاست، استفاده از نشا می‌تواند راهکار مناسبی برای کاهش هزینه های تولید باشد، چون در این سیستم از تک تک بذور استفاده می‌شود و نیازی به تنک کردن و حذف علف های هرز مزرعه در اوایل دوره دیده نمی‌شود. با استفاده از نشا می‌توان کوددهی و آبیاری را با راندمان بالاتری در اوایل دوره رشد اعمال نمود.

علاوه بر موارد یاد شده، مزایای دیگری را نیز می‌توان برای استفاده از نشا در تولید سبزیجات متصور شد که در زیر به عمده ترین آنها اشاره می‌شود:

• کوتاه تر شدن دوره پرورش گیاهان
• تولید و عرضه محصول به بازار پیش از موعد (زودرسی)
• یکنواختی بیشتر در محصول که معمولا در کشت مستقیم کمتر مشاهده می‌شود.
• امکان کنترل بهتر در مراحل داشت
• استفاده بهینه از فضای زمین
• مدیریت مطلوب تر آفات و بیماری ها
• نیاز به بذر کمتر
• امکان استفاده از فصل رشد به مدت بیشتر
• بالاتر بودن کیفیت گیاهان به دست آمده
• امکان انتخاب گیاهان قوی و سالم جهت کاشت

معایب نشا کاری

هر چند مزایای بسیاری را می‌توان برای نشاکاری متصور شد، اما در برخی از موارد ممکن است به دلایل خاص فیزیولوژیکی، مدیریت نامناسب، عدم اطلاع کافی و … معایبی را برای نشاکاری عنوان نمود:

• هزینه بالای احداث و راه اندازی سیستم تولید نشا
• هزینه بالای کارگری در برخی از سیستم های تولید نشا
• عدم پاسخ مناسب برخی گیاهان به نشاکاری
• امکان تاخیر در بلوغ گیاه در صورت استفاده از نشاهای مسن

اهداف اصلی از پرورش گیاهان به صورت نشا را می‌توان در سه مورد خلاصه نمود:

• فصل رشد در منطقه کوتاه است و گیاه چنانچه از همان ابتدا در محل اصلی خود کشت شود، نمی‌تواند دوره رشد خود را کامل نماید
• به دست آوردن محصول زودرس.
• به دست آوردن گیاهان یکنواخت از نظر شکل، اندازه و …

این مزایا باعث شده است که در سال های اخیر استفاده از نشا برای تولید تعدادی از سبزی ها افزایش پیدا یابد. امروزه تمام محصول گل کلم و کرفس موجود در امریکا ترجیحاً از پرورش نشا بدست می‌آیند. وضعیت مشابهی نیز در انگلستان وجود دارد به طوری که در آنجا کشت تره فرنگی، کلم بروکسل و حدود ۶۰% از محصول کاهو بیشتر به صورت نشایی صورت می‌گیرد.

استفاده از نشا جهت تولید سبزی، روشی است که مزایای بسیاری را می‌توان برای آن متصور شد. چنانچه معایبی را بتوان برای استفاده از نشاکاری بیان کرد، می‌تواند به دلیل عدم اطلاع کافی، مدیریت نامناسب و موارد خاص فیزیولوژیکی باشد.

منبع: کتاب “مبانی علمی و عملی تولید نشای سبزی” از دکتر جمال جوانمردی