بازدید از گلخانه آکواپونیک و مجموعه پرورش آبزیان [شهریار، تهران]

این بازدید در تاریخ ۲۸/۱۱/۹۹ در روستای یبارک از توابع شهرستان شهریار توسط تیم ۴ نفره از متخصصین شرکت آبان انجام پذیرفت. مجموعه مورد بازدید در واقع یک مرکز نمایشگاهی و تحقیقاتی در خصوص پرورش ماهیان خاویاری بود. در سیستم اجرا شده توسط مؤسسین این مجموعه آب مورداستفاده در استخرهای پرورش ماهی در یک سیستم بسته و با ورودی اندک در حال چرخش است و بخشی از این آب پس از انجام فیلتراسیون‌های گوناگون، وارد سیستم آبکشت موجود در گلخانه تحقیقاتی ایشان می‌شد. در واقع آبی که برای سیستم NFT در نظر گرفته شده و در اختیار ریشه گیاهان است، آب موجود در استخرهای پرورش ماهی پس از تصفیه است.

گلخانه تحقیقاتی فوق‌الذکر دارای سیستم آکواپونیک (آبکشت) و زیر کشت چند محصول به‌صورت آزمایشی که شامل کاهو فرانسوی، سوئیس چارد و توت‌فرنگی می‌شود است.

این گلخانه در مساحتی حدود ۱۵۰ مترمربع احداث و با صورت طبقاتی در هشت طبقه اجرا و دارای کلیه سیستم‌های مربوط به گرمایش، سرمایش و تهویه است.

دلیل درخواست بازدید از جانب مسئولین مجموعه بروز برخی کمبودها و دریافت مشاوره در خصوص تغذیه گیاهان کشت شده بود.

پس از بررسی‌های انجام شده توسط متخصصین آبان مشخص شد که گیاهان غالباً دارای کمبود آهن، روی، فسفر، منگنز و بر هستند. علاوه بر این علائم خسارت لکه برگی آلترناریایی و سرکوسپوریایی نیز بر روی برخی برگ‌های سوئیس چارد مشاهده شد.

ازآنجایی‌که تزریق مواد کودی به سیستم NFT باتوجه‌به حساسیت ماهی‌های پرورشی به این مواد خطرناک بود، تصمیم بر آن شد تا طبق توصیه پیشنهادی متخصصین آبان، عناصر با استفاده از محلول‌پاشی به برنامه رشدی گیاهان افزوده شود. همچنین برای لکه برگی‌های موجود سم کاپتان و کلروتالونیل تجویز گردید. مقرر شد تا پس از استعمال سموم، آب موجود در سیستم گلخانه تخلیه و پس از شستشوی لوله‌ها، این آب مجدد به سیستم استخر پرورش ماهی متصل گردد.

علی‌رغم اینکه کود و فضولات ماهی یکی از منابع غنی برای رشد گیاهان است اما این مقدار از عناصر برای رشد آکواپونیک کافی به نظر نمی‌آید و نیازمند اصلاحات جزئی می‌باشد. در این بازدید پیشنهاد شد تا آب خروجی از استخرهای پرورش ماهی طی یک دوره سه تا شش ماهی آنالیز گردد تا به یک حد نرمال از عناصر برای بهبود شرایط رشدی برای کشت گیاهان مختلف بر اساس آنچه از آنالیز آب برآمده است برسیم.

اصلاحات موردنیاز در این طرح

مهم‌ترین تغییر لازم در سیستم پیاده شده لزوم تعیین آنالیز آب ورودی به سیستم و ایجاد یک سیستم مجزا کننده کامل گلخانه از استخرهای پرورش ماهی در شرایط خاص است. در واقع سیستم بایستی به نحوی طراحی گردد تا در صورت نیاز گلخانه به‌عنوان یک واحد مستقل از استخرهای پرورش ماهی عمل نماید. به نظر می‌رسد شیب و فاصله طبقات در سازه‌های مورداستفاده به نحوی نیست که برای تمامی محصولات مناسب باشد بنابراین پیشنهاد می‌گردد تا شیب سازه‌ها اصلاح و فاصله طبقات نیز بسته به محصول انتخاب و قابل تغییر باشد. اعمال برنامه تغذیه گیاهی منسجم نیز یکی از ضروریاتی است که در این پروژه کم‌رنگ می‌نمود.

محصولات و نحوه کشت پیشنهادی در فازهای بعدی

در این سیستم پیشنهاد نخست برای کشت، گیاهان غیر مثمر و برگی شامل انواع سبزیجات است. گیاهان برگی به دلیل اینکه در دوران داشت تا برداشت دچار تغییرات فیزیولوژیک نمی‌شوند و برنامه تغذیه و شرایط نگهداری یکسانی نیاز دارند، سازگاری بیشتری با سیستم حاضر نشان می‌دهند. از طرفی کشت محصولات مثمر نیاز به تغییر دائمی برنامه تغذیه‌ای بر اساس مرحله زیستی گیاه دارند. پیشنهاد می‌شود تا در فازهای آتی گلخانه مجهز به دو مدار جداگانه برای ورود محلول غذایی (شامل مدار طبیعی و مصنوعی) به سیستم باشد تا در شرایط خاص امکان تغذیه مصنوعی گیاهان وجود داشته باشد. ضمناً پیشنهاد می‌شود تا آب در حال گردش بین استخرها و گلخانه‌ها باتوجه‌به نوع ماهیان پرورشی مورد آنالیز قرار بگیرد تا درصد عناصر میانگین موجود در آب برای هرگونه ماهی به‌دست‌آمده و در نهایت بتوان محصولات سازگارتر با آن آنالیز آب خاص را انتخاب و کشت نمود.

نتیجه‌گیری

کشت گیاهان به‌صورت NFT نیازمند مراقبت دائمی به‌خصوص در مواد و منابع غذایی آنها است. هرگونه تغییر و کمبود در این سیستم‌ها به‌سرعت در گیاهان نمایان شده و ممکن است خسارات جدی نیز به آنها وارد نماید؛ بنابراین رصد دائمی محلول غذایی تضمین‌کننده ادامه کشت این گیاهان است. در برخی گیاهان به‌خصوص محصولات غیربرگی، لازم است که برنامه غذائی بسته به مرحله زیستی گیاه تغییر نماید. در این صورت نمی‌توان از یک محلول مشخص برای کلیه مراحل زیستی استفاده نمود. این موضوع در سیستم‌های آبکشت تلفیقی به‌صورت نمایان‌تری بروز می‌یابد و بهتر است تا در این سیستم‌ها از محصولات برگی برای کشت استفاده گردد.