بامیه چینی چیست؟ خصوصیات، کاشت، داشت، برداشت و بیماری های آن
مقدمه بامیه‌ی چینی یا کدو لیفی از گیاهان تیره‌ی کدوییان است. اعتقاد بر این است که بامیه‌ی چینی (لوفا یا کدوی لیفی) بومی هندوستان است، جایی که ارقام وحشی آن هنوز وجود دارد؛ اما اکنون به‌طور گسترده‌ای در تمام مناطق با بارندگی زیاد رشد می‌کنند. از مناطق ساحلی تا نیمه‌خشک ساوانا، در ساحل‌عاج، غنا، در […]
مقدمه
بامیه‌ی چینی یا کدو لیفی از گیاهان تیره‌ی کدوییان است. اعتقاد بر این است که بامیه‌ی چینی (لوفا یا کدوی لیفی) بومی هندوستان است، جایی که ارقام وحشی آن هنوز وجود دارد؛ اما اکنون به‌طور گسترده‌ای در تمام مناطق با بارندگی زیاد رشد می‌کنند. از مناطق ساحلی تا نیمه‌خشک ساوانا، در ساحل‌عاج، غنا، در غرب آفریقا از سیرالئون تا نیجریه کشت می‌شود. در شرق آفریقا در مقیاس کوچک در نزدیکی شهرهای بزرگ به‌عنوان یک سبزی عجیب و غریب برای مصرف‌کنندگان آسیایی پرورش داده می‌شود. در جنوب شرق آسیا به‌عنوان یک سبزی به‌طور گسترده‌ای کشت می‌شود.
فهرست محتوا این مقاله
تولید و تجارت بامیه چینی
بامیه‌ی چینی به‌طور عمده به عنوان یک محصول باغی خانگی تولید می‌شود. تایلند بامیه‌ی چینی را به عنوان سبزی جهت مصارف جوامع آسیایی به غرب اروپا صادر می‌کند. ژاپن و برزیل از صادرکننده‌های اصلی کدوی لیفی اکثراً به ایالات‌متحده هستند. در غرب آفریقا میوه‌های بالغ کدو به عنوان اسفنج در بازارهای خیابانی یا سوپرمارکت‌ها فروخته می‌شوند.
موارد استفاده
از میوه‌های نابالغ ارقام بامیه چینی که تلخی کمی دارند به عنوان سبزی استفاده می‌شود. آن‌ها آب پز یا سرخ می‌شوند و در سوپ‌ها و سس‌ها استفاده می‌شوند. گاهی اوقات ساقه با برگ‌های جوان و جوانه‌های گل به عنوان یک سبزی برگی استفاده می‌شود.
در جنوب شرقی آسیا بامیه چینی از سبزیجات محبوب است زیرا طعمی ملایم و تلخ و بافت کمی اسفنجی و آب‌میوه‌ی خوش طعمی دارد. میوه‌های جوان ارقام شیرین به‌صورت خام خورده می‌شوند و بعضی‌اوقات میوه‌های کوچک آن ترشی می‌شوند. دانه‌های آن روغن خوراکی دارند اگرچه بعضی‌اوقات تلخ و سمی هستند. در بعضی از مناطق آفریقای غربی، عصاره‌ی برگ کدو بر روی زخم‌های ناشی از کرم گینه برای از بین بردن انگل به کار می‌رود.
از شیره‌ی برگ نیز به‌عنوان قطره‌ی شستشوی چشم برای درمان ورم ملتحمه استفاده می‌شود. میوه‌ها و بذرها به‌عنوان داروی گیاهی در بیماری‌های مقاربتی به‌خصوص سوزاک استفاده می‌شود. آب برگ آن برای درمان اگزما استفاده می‌شود.
این گیاه ازجمله دانه‌ی آن حشره‌کش است. میوه‌های بالغ هنگامی‌که به‌صورت خشک برداشت می‌شوند، حاوی اسفنج هستند که برای مصارف خانگی مانند شستشوی وسایل آشپزخانه یا شستشوی بدن هنگام استحمام به کار می‌روند. ساقه‌ی دنباله‌دار آن به‌عنوان طناب موقت برای حمل هیزم یا محصولات زراعی به خانه استفاده می‌شود.
ارزش غذایی
ترکیبات میوه‌ی کدو لیفی در ۱۰۰ گرم ماده‌ی خوراکی:
- ۹۴.۲ درصد آب
- ۱۷ کیلوکالری انرژی
- ۰.۸ گرم پروتئین
- ۳.۳ گرم کربوهیدرات
- ۰.۱ گرم چربی
- ۳.۳ گرم فیبر
- ۱۲ میلی‌گرم کلسیم
- ۳۲ میلی‌گرم فسفر
- ۰.۳ میلی‌گرم آهن
- ۲۶ میکروگرم کاروتن
- نیاسین ۰.۴ میلی‌گرم
- تیامین ۰.۰۷ میلی‌گرم
- ریبوفلاوین ۰.۰۲ میلی‌گرم
- ۳ میلی‌گرم آسکوربیک اسید
- فولات ۳۷ میکروگرم
دو مهارکننده‌ی تریپسین و یک پپتید غیرفعال کننده‌ی ریبوزوم از بذرهای بامیه چینی گرفته شده‌اند. گلیکوپروتیئن لوفاکولین که دارای اثرات ضد توموری، سقط جنینی، غیرفعال کننده‌ی ریبوزوم و سیستم ایمنی بدن هستند از بذر کدو لیفی گرفته می‌شود.
خصوصیات گیاه‌شناسی بامیه چینی
- گیاهی یک‌ساله
- علفی، بالارونده یا خوابیده، با ساقه‌ی زاویه‌دار حاوی پیچک
- مونوشس (تک‌پایه)
- برگ‌های سبز روشن، خشبی با رگبرگ‌های مشخص، ساده و متناوب، فاقد گوشوارک، دم برگ به طول ۱۵ سانتی‌متر و یا بلندتر، گل‌آذین نر خوشه‌ای، با دمگل بلند به طول ۱۵ تا ۳۵ سانتی‌متر
- گل‌های غیرجنسی منظم، ۵ بخشی، به قطر ۵ تا ۹ سانتی‌متر
- گلبرگ‌های آزاد
- زرد کم‌رنگ
گل‌های نر دارای ۳ پرچم با یک میله مشترک، گل‌های ماده انفرادی، با دمگل ۲ تا ۱۵ سانتی‌متری با کلاله‌ی ۳ لوبی، میوه‌ی کلوب شکل، کپسول میوه خشک و فیبری به ابعاد ۱۵-۵ * ۵-۱۰ با شیارهای به‌شدت برجسته، قهوه‌ای‌رنگ، با بذرهای صاف، سیاه کدر، بیضی‌شکل متراکم.
بامیه چینی (لوفا) شامل ۷ گونه است. ۴ مورد از آن بومی مناطق استوایی هستند و ۳ گونه‌ی دیگر مرتبط با آمریکای جنوبی است.
رشد و گلدهی
رشد خودبه‌خودی گیاهان با آغاز فصل بارندگی آغاز می‌شود. در زمان گلدهی و تشکیل میوه بارندگی رخ می‌دهد درحالی‌که هنگامی‌که میوه‌ها بالغ می‌شوند و پراکندگی بذر آغاز می‌شود در اوج فصل خشک هستند. بذرها ۴ تا ۷ روز پس از کشت سبز می‌شوند.
برای نرم کردن پوسته‌ی سخت بذر، آن‌ها را ۲۴ ساعت در آب خیس می‌کنند. کدو لیفی روزخنثی است. ۶ تا ۱۰ هفته بعد از کاشت، گلدهی آغاز می‌شود. در ابتدا گل‌های نر و سپس گل‌های ماده ظاهر می‌شوند. نسبت گل نر به گل ماده ۱ به ۴۰ است که این نسبت توسط مواد شیمیایی قابل‌تغییر است.
گل‌ها در عصر باز می‌شوند و کلاله آمادگی پذیرش گرده را از چند ساعت قبل تا ۳۶-۶۰ ساعت بعد از شکوفایی دارد. گرده‌افشانی توسط زنبورها یا بعضی از پروانه‌ها انجام می‌شود.
اکولوژی
کدو لیفی به‌صورت یک گیاه خودرو در زمین‌های متروکه رشد می‌کند. همچنین به‌عنوان یک محصول زراعی روی پشته‌ها کشت می‌شود.
برخلاف انواع دیگر کدوییان، این گیاه به‌خوبی در ارتفاعات گرمسیری رشد می‌کند. کشت این گیاه در فصل خشک موفق‌تر از کشت آن در فصل مرطوب است.
در آفریقا در جنگل خشک یا در منطقه‌ی ساوانا در عرض جغرافیایی حدود ۸-۱۰ درجه‌ی شمالی رشد می‌کند. در خارج از این عرض جغرافیایی باران یا خشکی بیش‌ازحد روی رشد میوه‌ها تأثیر می‌گذارد. در مناطق مرطوب رشد به سمت رویشی و در مناطق خشک رشد به سمت رشد زایشی و تولید گل‌های فراوان هدایت می‌شود.
بارندگی زیاد در مرحله‌ی گلدهی و باروری باعث پوسیدگی میوه می‌شود. کدو لیفی یخ‌زدگی را تحمل نمی‌کند. ریشه‌ی کدو لیفی یک خاک خوب زهکشی شده با محتوی ماده آلی زیاد و اسیدیته ۵/۶ تا ۵/۷ را ترجیح می‌دهد.
مدیریت کاشت
کود دهی
درکشت تجاری محصول نیاز به مراقبت خوب دارد. کاشت روی پشته باعث بهبود زهکشی در فصول بارانی می‌شود. آبیاری در شرایط خشک در فواصل منظم به‌ویژه قبل از گلدهی موردنیاز است. کودهای NPK جهت تقویت محصول در زمان رشد، گلدهی و تشکیل میوه استفاده می‌شود.
هرس
در صورت رشد بیش‌ازحد ساقه‌های جانبی، آن‌ها باید هرس شوند. هرس شاخه و برگ ممکن است باعث رشد گل و میوه و در نتیجه عملکرد بالاتر شود. برای تولید بهینه میوه‌های روی ساقه باید به ۲۰-۲۵ میوه محدود شوند. در کدو لیفی‌هایی که به صورت خودرو رشد می‌کنند تقریباً هیچ مراقبت و مدیریتی صورت نمی‌گیرد.
کاشت
وقتی‌که کدو لیفی بر روی داربست یا تکیه‌گاه رشد کند ارتفاع آن تا ۳ متر هم می‌رسد. همچنین در طول فصل خشک می‌تواند روی زمین رشد کند که این می‌تواند عملکرد و کیفیت محصول را کاهش دهد.
کشت روی تپه‌ها ۲ تا ۳ بذر در هر سوراخ به فاصله‌ی ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر روی ردیف و ۲۰۰ سانتی‌متر بین ردیف‌ها انجام می‌شود. کشت نشایی نیز می‌تواند انجام شود.
وزن هزار دانه ۹۰ گرم است. در کشت مستقیم ۲ تا ۳ کیلوگرم و در کشت نشایی ۱ تا ۱.۵ کیلوگرم بذر در هکتار نیاز است. درصورتی‌که از بذر هیبرید برای کشت استفاده شود میزان مصرف بذر به ۵۰۰ گرم در هکتار کاهش می‌یابد.
آفات و بیماری‌ها
بامیه‌ی چینی زیاد به آفات و بیماری‌ها حساس نیست. سفیدک پودری و سفیدک حقیقی در این گیاه گزارش شده است. میوه‌هایی که در تماس با خاک مرطوب هستند دچار پوسیدگی می‌شوند. در جنوب شرقی آسیا لاروهای مگس میوه می‌تواند باعث آسیب به میوه‌های جوان شود. آلودگی توسط تریپس ممکن است باعث کاهش رشد شود. شته‌ها و برگ‌خوارها نیز به‌عنوان آفت گزارش شده‌اند.
برداشت و عملکرد
میوه‌های جوان و نابالغ ۳۰۰ تا ۴۰۰ گرمی، ۱۲ تا ۱۵ روز بعد از گرده‌افشانی برداشت می‌شوند. هر ۳ روز یک‌بار در طول باردهی می‌توان میوه‌ها را توسط دست یا با چاقو برداشت کرد. یک گیاه ممکن است ۱۵ تا ۲۰ میوه تولید کند. عملکرد ۸-۱۳ هفته پس از برداشت کاهش می‌یابد.
برای تولید اسفنج میوه‌ها به مدت ۲ ماه روی بوته باقی می‌مانند تا قهوه‌ای‌رنگ شوند. برای تولید بذر، میوه‌ها باید کاملاً خشک شوند. متوسط عملکرد میوه‌های نابالغ ۱۵ تا ۲۰ تن در هکتار است. عملکرد در فیلیپین در ارقام هیبرید تحت شرایط مدیریتی خوب ۲۷ تن در هکتار گزارش شده است.
رسیدگی بعد از برداشت
میوه‌های نابالغ کدو لیفی به‌راحتی آسیب می‌بینند. جهت حمل‌ونقل به مسافت‌های طولانی آن‌ها باید به دقت بسته‌بندی شوند. میوه‌ها در دمای ۱۲-۱۶ درجه‌ی سانتی‌گراد به مدت ۲ هفته قابل ذخیره و نگهداری هستند. فرآوری اسفنج‌ها از میوه‌های بالغ شامل غوطه‌ور کردن میوه در آب و خیس خوردن پوست، سپس شستن پوست خمیری شده و جدا کردن اسفنج و دانه‌هاست. اسفنج‌ها با پراکسید هیدروژن سفید می‌شوند و در آفتاب خشک می‌شوند.
منابع ژنتیکی و اصلاح
مجموعه‌ی ژرم پلاسم کدو لیفی در بانک ژن در هند و تایوان، مرکز ملی منابع ژنتیکی و بیوتکنولوژی در آبادان نگهداری می‌شود. خیلی از ارقام محلی در کشورهای آسیایی یافت می‌شوند. ارقام اصلاح‌شده در چندین کمپانی بذر یافت می‌شود. این گیاه ارقام بسیار زیادی دارد، ارقام هیبرید F1 در کشورهای آسیایی کشت می‌شود. در تایلند ارقام هیبریدی برای زمین‌های گرمسیری تولید کرده که دارای بازارپسندی بالایی مانند دارا بودن رنگ سبز تیره و روشن، میوه‌های کوتاه (۳۵ سانتی‌متر) تا بلند (۵۰ سانتی‌متر)، هستند. هیبرید F1 Malika رقمی است که تحمل بالایی به بیماری‌ها دارد و برای فصول بارانی مناسب است.
جمع بندی
بامیه چینی یک سبزی پر محصول و پرمصرف است، تحقیقات اصلاحی و فناوری تولید همراه با توسعه‌ی بازار ممکن است فرصتی برای پیشرفت در بازار سبزیجات بخصوص در آفریقا و آسیا ایجاد کند. استفاده از فیبر میوه‌های بالغ و استفاده در جنگلداری به‌عنوان یک گیاه جهت اصلاح خاک به علت دارا بودن زیست‌توده‌ی بالا باید موردبررسی قرار گیرد.
بسیار عالی یکی از مفید ترین مقاله هایی بود مطالعه کرد اطلاعات مفیدی بدست آوردم سپاس از شما
سلام عرض ادب و احترام، مقالتون خیلی اطلاعات مفیدی رو ازایه داد، عالی بود فقط اگه بوز باشه بهتره، ۱۴/۱۰/۱۴۰۰، از شیزاز