تولید و پرورش درختان سیب
در این مقاله به چگونگی کاشت و نگهداری از نهال‌های سیب پرداختیم که راهنمای مناسبی برای پرورش و باغداری سیب است.
فهرست محتوا این مقاله
مقدمه
شاید تابه‌حال شنیده باشید که مصرف یک عدد سیب در روز می‌تواند شما را از بیماری‌ها دور نگاه دارد، شنیدن این مطلب ممکن است هرکسی را به کاشت و پرورش سیب ترغیب نماید، همچنین کاشت درخت و ایجاد باغ سیب کار بسیار لذت بخشی است و می‌تواند تأثیر زیادی بر سلامتی روحی و جسمی شما داشته باشد.
پیش از اقدام به کاشت سیب باید اطلاعات کافی از رقم درخت و وضعیت اقلیمی منطقه خود داشته باشید و مطمئن شوید که زمین شما شرایط لازم برای پرورش این گیاه را دارد، در غیر این صورت ممکن است پس از زحمات فراوان، درخت شما باردهی مناسب را نداشته باشد.
در این مقاله، به‌طور ساده مطالبی در مورد چگونگی کاشت و نگهداری از نهال‌های سیب بیان شده است که امیدواریم موردتوجه و استفاده شما عزیزان قرار بگیرد.
پرورش سیب
درخت سیب یکی از رایج‌ترین درختان میوه است که به‌صورت تجاری و خانگی پرورش می‌یابد. سیب‌ها از تیره Malus و خانواده رزاسه (Rosaceae) هستند، حدود ۷۵۰۰ رقم مختلف سیب وجود دارد که میوه‌هایی با رنگ‌های قرمز، سبز، زرد و … تولید می‌کنند و بسته به نوع پایه، در اندازه‌های مختلف (کوچک، متوسط و بزرگ) پرورش داده می‌شوند.
سیب به طور سنتی می‌تواند به درختان بزرگ تبدیل شود، اما امروزه می‌توان با استفاده از ارقام مختلف سیب، اندازه موردنظر را انتخاب نمود و حتی می‌توان فرم‌های مینیاتوری را پرورش داد که برای رشد در فضاهای کوچک‌تر بسیار مناسب هستند، البته باید توجه داشته باشید که شما برای کمک به گرده‌افشانی کافی و دستیابی به میوه مناسب، حداقل به دو نوع مختلف سیب نیاز دارید، ازاین‌رو شما ناچار هستید که از دو یا چند نوع سیب در باغ خود استفاده کنید و یا با ایجاد پیوندهای دو یا چندگانه، شرایط را برای گرده‌افشانی مناسب فراهم کنید.
موقعیت ایدئال برای درخت سیب، مکانی آفتابی و در امان از باد و هرگونه یخ‌زدگی است، همچنین خاک آن باید از زهکشی مناسبی برخوردار باشد.
درختان سیب باید در خاک دارای زهکشی خوب کاشته شوند، این درختان هرگز نباید در مناطق کم‌ارتفاع یا خیلی مرطوب کاشته شوند.
درختان سیب را به دو شکل می‌توانید تهیه کنید:
- ریشه لخت (همان‌طور که از نام آن مشخص است، هنگام خرید این گیاهان ریشه‌ها در معرض دید قرار دارند)
- گیاهان درون ظروف (گلدانی)
نوع اول (ریشه لخت) باید از اواخر پاییز تا اوایل بهار کاشته شوند، اما گیاهان دارای ظرف را می‌توانید در هر زمان از سال کشت کنید، بااین‌حال کاشت این گیاهان نیز در زمستان ترجیح داده می‌شود.
شما می‌توانید این درخت را در زمین یا گلدان کشت کنید، اگر نهال را در باغ کاشتید، حفره‌ای که قطر آن دو تا سه برابر کلاف ریشه باشد حفر کنید (ریشه‌ها را قبل از حفر سوراخ روی زمین پخش کنید). اگر کناره یا کف گودال کاشت خیلی سخت است، قبل از کاشت بهتر است خاک را کمی خرد و نرم کنید.
گیاه را در گودال کاشت قرار دهید و با دقت گودال را پر کنید، خاک را بین و اطراف همه ریشه‌ها به‌خوبی پخش کنید تا هوای بین ذرات خاک از بین برود و در نهایت با فشار پا روی خاک اطراف تنه، خاک را به‌آرامی محکم کنید.
شرایط کاشت و نگهداری از سیب
در مرحله اول باید یک مکان آفتابی را انتخاب کنید که خاک آن نیز از زهکشی خوبی برخوردار باشد.
یک مکان ایدئال برای درخت سیب می‌تواند در یک دامنه شمالی یا شرقی کوه باشد که درخت سیب در نزدیکی قله در مکانی آفتابی کاشته شود در این شرایط شما آفتاب و زهکشی خوب را برای گیاه تأمین نموده‌اید و این شروع بسیار خوبی برای پرورش موفق سیب است.
گودال کاشت را دوبرابر عرض کلاف ریشه نهال و به‌اندازه مساوی با طول کلاف ریشه، حفر کنید، سپس نهال را بدون آسیب رساندن به ریشه‌ها از ظرف خارج کرده و هرگونه ریشه حلقوی یا درهم‌رفته را با قیچی تیز بریده و حذف کنید.
درخت را در موقعیت خود در گودال قرار داده و اطراف آن را پر کنید و سپس خاک اطراف تنه را به‌آرامی با فشار پا، محکم کنید. یک حلقه برجسته در اطراف گیاه ایجاد کنید و همچنین یک حلقه در اطراف درخت با کمی فاصله به‌صورت گودال ایجاد کنید تا آب در جایی که گیاه بیشتر از همه به آن نیاز دارد تجمع یابد و بسته به شرایط آب‌وهوایی، هفته‌ای یک یا دو بار می‌توانید به طور عمیق گیاه را آبیاری کنید.
درختان بزرگ فضای بیشتری را نیاز دارند و در ازای بازدهی بالایی که دارند، برای هرس این درختان و برداشت محصول، باید از نردبان و تجهیزات ویژه‌ای استفاده کنید.
می‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که درختان سیب کوتوله برای یک باغبان معمولی یا کسی که تمایل به انجام هرس گسترده ندارد ایدئال است، ولی درختان بزرگ، شاید برای پرورش‌دهنده‌های حرفه‌ای‌تر مناسب باشند، این درختان می‌توانند ظرفیت بیشتری را برای تولید در اختیار کشاورز قرار دهند.
نحوه پرورش درخت سیب در گلدان
درختان سیب کوچک که گاهی با عنوان کوتوله یا مینیاتوری نیز از آن‌ها یاد می‌شود، تمایل دارند تا ارتفاعی در حدود ۱.۲ تا ۲.۵ متر رشد کنند، درحالی‌که درختان بزرگ به طور قابل‌توجهی بزرگ‌تر می‌شوند و معمولاً در حدود ۶ تا ۹ متر ارتفاع دارند، هر دو اندازه دارای مزایا و معایبی هستند.
اگر می‌خواهید یک سیب را در یک ظرف پرورش دهید باید یک رقم مناسب را انتخاب کنید. درختان سیب بر روی ریشه‌های خود پرورش داده نمی‌شوند و قسمت بالای درخت بر روی ریشه‌های مختلف پیوند زده می‌شود (اصطلاحاً آن را پایه می‌نامند) و ریشه‌ها اندازه درخت را کنترل می‌کنند؛ بنابراین، هنگام انتخاب یک سیب برای پرورش در گلدان، باید مطمئن شوید که سیب بر روی یک‌پایه مناسب برای پرورش در گلدان پیوندزده‌شده است.
سیب را در گلدان هم می‌توان پرورش داد، اما برای این کار باید به دنبال انواع مینیاتوری سیب باشید که تا ۲.۵ متر ارتفاع رشد نموده و فضای کمی را اشغال می‌کنند. برای کاشت نهال سیب در گلدان باید مراحل زیر را انجام دهید.
- قطر گلدانی که انتخاب می‌کنید باید حداقل ۴۵ تا ۵۰ سانتی‌متر باشد و آن را با یک مخلوط باکیفیت خاک و حدود یک‌سوم حجم سنگ‌ریزه (ماسه) پر کنید و در یک محیط با آفتاب کامل قرار دهید.
- برای تعویض گلدان پس از خارج کردن نهال از ظرف قبلی، ریشه‌های آسیب‌دیده، پیچ‌خورده و درهم را با قیچی تیز بریده و حذف کنید.
- در مرحله بعد نهال را در موقعیت مناسب در وسط گلدان قرار دهید و دور آن را خاک بریزید و درنهایت خاک اطراف نهال را به‌آرامی فشار دهید
- در اطراف گیاه می‌توانید از مالچ‌های ارگانیک استفاده کنید.
- بسته به شرایط آب‌وهوایی، می‌توانید هفته‌ای یک تا دو بار به طور عمیق گیاه را آبیاری کنید و آب را از تنه دور نگاه دارید.
- در مراحل مختلف رشد می‌توانید با استفاده از مواد بهبوددهنده خاک مثل کودهای دامی و گیاهی و…، خاک را تقویت کنید، در زمان گلدهی و باردهی، با استفاده از کودهای مناسب برای این مراحل می‌توانید به گلدهی و باردهی بیشتر گیاه کمک کنید.
بسیاری از انواع درختان کوچک سیب برای پرورش در گلدان ایدئال هستند، تولید میوه آن‌ها معمولاً کم است، اما در عوض فضای کمتری نسبت به ارقام بزرگ‌تر اشغال می‌کنند و شما می‌توانید درختان بیشتری را در یک منطقه قرار دهید، همچنین می‌توانید بنا بر سلایق مختلف، طیف وسیع‌تری از انواع میوه را تولید و درنتیجه مدت‌زمان طولانی‌تری از میوه، بهره‌مند شوید، از طرفی دیگر، برداشت میوه نیز در این ارقام راحت‌تر است.
متأسفانه، ارقام کوتوله دارای سیستم ریشه ضعیف‌تری هستند و ممکن است در هنگام طوفان‌های شدید و یا باردهی سنگین میوه، از ریشه درآیند و باید به محل قرارگرفتن آن‌ها توجه کنید.
فاصله درختان از یکدیگر باید چقدر باشد؟
هر درخت نیاز متفاوتی از نظر فاصله با درختان اطراف خود دارد، اما به‌طورکلی، درختان کوچک باید با فاصله ۱.۲ تا ۴ متر کاشته شوند. درختان بزرگ به‌خاطر نیاز به فضای کافی برای رشد باید با فاصله ۴.۵ تا ۵.۵ متر از یکدیگر کاشته شوند، هرچقدر فضای بیشتری برای ایجاد شاخ‌وبرگ و افزایش جریان هوا وجود داشته باشد، بهتر است، بااین‌حال به‌خاطر نیاز به گرده‌افشانی فاصله درختان از یکدیگر نباید بیش از ۱۵ متر باشد.
بیشتر درختان سیب نمی‌توانند به‌تنهایی میوه تولید کنند و نیاز به گرده‌افشانی از درخت دیگری دارند، بنابراین برای گرده‌افشانی حداقل به دو گیاه جداگانه نیاز دارید و آن‌ها باید هم‌زمان شکوفا شوند.
مراقبت و آبیاری
سیب پس از استقرار، در طول سال به مراقبت بسیار کمی نیاز دارد. در اوایل بهار می‌توانید یک کود عمومی متعادل را در اطراف پایه گیاه بپاشید، همچنین سیب‌ها را از زمانی که میوه شروع به تورم می‌کند، به‌خصوص اگر تازه کاشته شده یا در گلدان قرار داشته باشند، باید آبیاری نمایید. مؤثرترین روش انجام این کار برای ردیف‌های درختان میوه قراردادن قطره‌چکان در زیر درختان است، درختان تنومند و بزرگ در برابر دوره‌های خشکسالی مقاومت بیشتری دارند.
تغذیه
درختان سیب به آفتاب کافی و زهکشی خوب نیاز دارند، اما به خاک خیلی غنی احتیاج ندارند، این درختان بهترین عملکرد خود را در خاک باکیفیت متوسط نشان می‌دهند.
وقتی درختان سیب برای اولین‌بار کاشته می‌شوند تا زمانی که به سن دو تا چهارسالگی می‌رسند، نیازی به کوددهی و مکمل‌های غذایی ندارند البته زمان دقیق‌تر برای شروع کوددهی، به رقمی که انتخاب کرده‌اید و زمانی که درخت شما شروع به تولید میوه می‌کند بستگی دارد.
اما بعد از شروع تولید میوه در بهار، شما می‌توانید کود سنگین ازته در اختیار گیاه قرار دهید، به این دلیل که سیب‌ها پس از شروع تولید میوه، مقادیر زیادی نیتروژن را جذب می‌کنند.
در هنگام استفاده از کود، بهتر است قانون «فقط به مقدار کافی» را رعایت کنید، یعنی از تغذیه بیش از حد گیاهان خود اجتناب کرده و کوددهی را به میزان لازم انجام دهید.
همچنین توصیه می‌شود که از نیمه تیر به بعد به درختان سیب خود کود ندهید، زیرا هر رشد جدید پس از این تاریخ خصوصاً در مناطق سردسیر، در معرض آسیب در اواخر فصل قرار خواهد گرفت.
بهترین مکان برای قراردادن کود کجاست؟
برای تصور بهتر محل مناسب کوددهی می‌توانید درخت را به شکل یک چتر در نظر بگیرید و در هرجایی که آب از لبه‌های چتر یا درخت به پایین می‌چکد، جایی است که بیشترین ریشه‌های نرم و سفید قرار دارند، این ریشه‌ها به طور کاملاً فعال به دنبال مواد مغذی برای تغذیه گیاه شما هستند پس این مکان بهترین نقطه برای کوددهی است و استفاده از کود در این نقطه بیشترین بهره‌وری را خواهد داشت، درحالی‌که استفاده از کود در نزدیکی تنه، کم تأثیر و یا بی‌تأثیر است.
هرساله در بهار استفاده از کمپوست و کود دامی، به‌خاطر اینکه به‌مرور و با تولید میوه، مقدار بیشتری نیتروژن در اختیار گیاه قرار می‌دهند، از ایمنی بیشتری برای درخت برخوردار است.
اهمیت موقعیت جغرافیایی در انتخاب ارقام سیب
موقعیت جغرافیایی شما برای انتخاب رقم سیب تعیین‌کننده است، مثلاً در یک منطقه ممکن است به درختان مقاوم در برابر سرما و دارای فصل رشد کوتاه نیاز داشته باشید، درحالی‌که در یک موقعیت جغرافیایی متفاوت ممکن است ارقامی کشت شود که فصل رشد طولانی دارند، همچنین باید نیاز سرمایی (میزان و مدت سرمایی که درختان باید در طول فصل سرد ببینند تا پس از آن باردهی مناسبی در فصل رشد داشته باشند، دمای مناسب برای سرمادهی سیب بین صفر تا هفت درجه سانتی‌گراد است) درختانی را که می‌خواهید تهیه کنید بررسی نموده و آن را با میانگین آب‌وهوای منطقه خود مقایسه کنید تا به عملکرد مناسب دست یابید.
نکاتی که برای پرورش سیب می‌توانند به شما کمک نمایند
- فصل زمستان بهترین زمان برای کاشت درختان جدید است، بااین‌حال، در فصول دیگر نیز می‌توانید اقدام به کشت نمایید.
- برای به حداکثر رساندن باردهی سیب، باید گونه دیگری از درخت سیب نیز داشته باشید که هم‌زمان گل دهند و از طرفی زنبورعسل باید در مجموعه وجود داشته باشد تا گرده‌افشانی به‌خوبی صورت بگیرد. کم‌توجهی به این موضوع می‌تواند بسیاری از باغداران را با مشکل روبرو کند، البته با انتخاب یک درخت پیوندی با پیوند دو یا سه‌گانه (دو یا سه رقم روی یک درخت با پایه مناسب) می‌توان این مشکل را برطرف کرد.
- سیب‌ها برای تولید میوه به سرمای زمستان نیاز دارند و ساعات سرمایی (تعداد ساعاتی که یک درخت میوه باید در معرض دمای مناسب زمستان قرار بگیرد تا جوانه‌های گل تحریک شوند)، بین انواع مختلف متفاوت است، بنابراین قبل از خرید و کاشت نهال باید آب‌وهوای منطقه خود را بررسی کنید و ارقام مناسب منطقه اقلیمی خود را انتخاب نمایید.
- برداشتن میوه‌هایی که بر روی زمین افتاده‌اند برای جلوگیری از گسترش آفات و بیماری‌ها بسیار مهم است.
- درختان را بر اساس شرایط اقلیمی خود تربیت نمایید به‌عنوان‌مثال برای مناطقی که با تابش بیش از حد آفتاب مواجه نیستند می‌توانید درخت را به‌گونه‌ای هرس و تربیت نمایید که تاج آن باز و به شکل یک گلدان باز درآمده و فضا برای گردش بهتر هوا و نور ایجاد شود.
- میوه سیب بر روی شاخه‌های دوساله یا مسن‌تر رشد می‌کند، بنابراین در هنگام هرس باید به این نکته توجه کنید، در غیر این صورت ممکن است برداشت بعدی خود را نیز تحت تأثیر قرار دهید.
- استفاده از سموم حاوی مس قبل از بهار، مانند اکسی کلرور مس، به کنترل برخی بیماری‌های شایع در سیب، کمک می‌کند.
روش مناسب تکثیر سیب
کاشت سیب از طریق بذر توصیه نمی‌شود زیرا مراحل رشد خیلی طولانی می‌شود و همان‌طور که کودکان با والدین خود یکسان نیستند، درختان میوه نیز در صورت تولیدمثل جنسی، شباهت زیادی به والدین خود نخواهند داشت و ممکن است صفات ارزشمندی مثل رنگ، طعم، اندازه میوه و … که در والدین بوده و احتمالاً شما به‌خاطر همان صفات، اقدام به کشت بذر آن‌ها می‌کنید، در درختان تکثیر شده از طریق بذر، متفاوت باشد.
جمع‌بندی
اگر در باغ خود درخت سیب ندارید، کاشت آن سرمایه‌گذاری خوبی است، زیرا هیچ چیزی مثل خوردن میوه تازه چیده شده از درخت، خصوصاً در فصل پاییز لذت‌بخش نیست و به شما عزیزان توصیه می‌کنیم که حتماً مناسب‌ترین نهال‌ها برای منطقه خود را از نهالستان‌های معتبر تهیه نمایید.
اگر رقم مناسب برای منطقه خود را به‌درستی انتخاب نکنید و یا اقلیم منطقه شما برای کشت این گیاه مناسب نباشد، ممکن است باوجود زحمات زیادی که می‌کشید نتوانید به نتایج مورد انتظار خود دست یابید و ازاین‌رو باید پیش از خرید نهال، ابتدا شرایط محیطی و اقلیمی در منطقه موردنظر را بررسی نموده و بنا بر نظر کارشناسان ماهر اقدام به احداث باغ نمایید تا از حداکثر ظرفیت زمین خود استفاده نموده و به بهترین نتایج دست یابید، امیدواریم مطالب این مقاله موردتوجه و استفاده شما قرار گرفته باشد.
مقالات مرتبط
منابع:
بسیار جالب و مهم بود
ممنون از نگاه شما