اقدامات بعد از ریزش گلبرگ های درختان

 مقدمه

 اکثر درختان میوه به خصوص درختان هسته دار در اوایل بهار تولید گل کرده و بعد از عمل گرده افشانی و تولید سلول تخم، طی یک عمل فیزیولوژیکی گلبرگ های خود را از دست داده و شروع به تولید برگ و درشت کردن میوه ها می کنند. از نظر زمانی در اکثر نقاط ایران، این اتفاق مصادف با اوایل تا اواسط فصل بهار است. پس از ریزش گلبرگ های درختان میوه، باغداران بایستی عملیات مختلفی را جهت یک سال باغی پربار انجام دهند. از جمله این موارد می‌توان به سمپاشی ها، کود دهی ها، آبیاری و سایر عملیات باغی اشاره کرد. در این مقاله شما را با مهمترین وظایفی که یک باغدار پس از ریزش گلبرگ ها به عهده دارد آشنا خواهیم کرد.

درختان چه زمانی گل داده و گرده افشانی می کنند؟

 ارقام و گونه های مختلف درختان میوه ممکن است شرایط فیزیولوژیکی متفاوتی داشته باشد و در نتیجه زمان تولید گل آنها نیز متفاوت باشد. علاوه بر این، فاکتور مهم دیگری که در گل دادن درختان میوه اهمیت دارد شرایط اقلیمی و محیطی محلی است که درختان میوه در آن کاشته شده اند. به طور مثال ممکن است در مناطق کوهستانی و سردسیر گل های درختان دیرتر باز شده و یا در مناطق کم ارتفاع تر این عمل زودتر انجام بپذیرد.

 در هر صورت درختان هسته دار گل های خود را قبل از ظهور برگ ها باز کرده و سپس برگ ها بر روی درختان ظاهر می شود اما در سایر درختان نظیر دانه داران و یا میوه های خشکباری و یا حتی میوه های دانه ریز مانند انگور و توت، ظهور جوانه های گل همزمان با رویش برگ ها و یا پس از آن است. 

بلافاصله پس از شکفتن گل و ظاهر شدن گلبرگ ها و پرچم ها عملیات گرده افشانی بین گل ها توسط عوامل فیزیکی مانند باد و یا حشرات گرده افشانی مانند زنبور عسل آغاز می شود. طی این عملیات یک یا چند دانه گرده با یک یا چند تخمک لقاح یافته و در نهایت سلول یا سلول های تخم که در واقع همان هسته اولیه تولید بذر و میوه است در داخل گل ها تشکیل می شوند.

چرا گلبرگ ها ریزش میکنند ؟

ریزش گلبرگها یک فعل و انفعال فیزیولوژیکی طبیعی در گیاهان است. در واقع گلبرگ ها یک اندام تکاملی برای بسیاری از گیاهان هستند که ناحیه زایای گل را برای سایر موجودات از جمله حشرات گرده افشان جذاب می کنند. به عبارت دیگر می توان گفت که گلبرگ ها  بیشتر به این علت وجود دارند تا عملیات گرده افشانی با راندمان بالاتری انجام بگیرد. بنابراین می‌توان حدس زد که بعد از  گرده افشانی و تشکیل سلول تخم دلیلی وجود ندارد تا گلبرگها همچنان بر روی گل ها باقی بمانند و در این هنگام است که گلبرگ ها پژمرده شده و از بین می روند. 

 توجه به این نکته ضروری است که گاهی اوقات گلبرگ ها به دلایل غیر فیزیولوژیک ریزش پیدا می کنند.  به عبارت دیگر اگر یک گل قادر به انجام  گرده افشانی نشود و یا دچار سرمازدگی و یا وزش بادهای بسیار شدید شود نیز می تواند از روی گل ها جدا شده و ریزش کند.

 چرا در هنگام حضور گل ها بسیاری از عملیات باغبانی متوقف می شود؟

مرحله گلدهی بدون‌ شک حساس‌ترین مرحله زیستی گیاهان است. معمولاً هر گونه دستکاری بر روی درختان در این مرحله باعث بروز صدمات شدید و استرس های فراوان به گیاه می شود که مهمترین آن ریزش و یا از دست دادن گل ها است. اگر گلهای درختان از دست برود قطعاً میوه تولید نخواهد شد و سال باغی بی هدف ادامه خواهد یافت. سمپاشی، کود دهی و حتی آبیاری در زمان گلدهی به هیچ عنوان در باغات میوه توصیه نمی شود و تمامی این موارد ممکن است سبب بروز آسیب‌های جدی به گل ها شود.

 با ذکر این مقدمه شما را با مهمترین عملیاتی که پس از ریزش گلبرگها انجام می‌شود آشنا خواهیم کرد.

۱-  آبیاری

 در بسیاری از مناطق اولین آبی که به درختان داده می شود مصادف با ریزش کامل گلبرگ ها و تشکیل میوه ها است. به خصوص در درختان دانه دار و هسته دار بسیار مهم است که آبیاری حتماً بعد از تشکیل میوه ها انجام شود چرا که آبیاری در هنگام گل ممکن است باعث افزایش فشار اسمزی در دم گل ها شده و باعث از بین رفتن و یا کنده شدن گل ها از روی درختان شود.  پیشنهاد می شود که در اولین آب آبیاری باغات از محلول های محرک رشد ریشه مانند انواع کودهای حاوی فسفر بالا و یا ترکیبات آلی مانند هیومیک اسید ها استفاده شود.

۲-  شخم

 بسیاری از باغداران پس از ریزش گلبرگها و در اوایل تا اواسط بهار شروع به شخم و یا پابیل کردن باغات خود می کنند. گرچه این عملیات می‌تواند در پاییز و یا اواخر زمستان نیز انجام شود اما همچنان شخم بهاره در بسیاری از مناطق بین باغداران محبوب است.  با توجه به اینکه دمای خاک در اواسط بهار و پس از ریزش گلبرگ ها بالاتر رفته و فعالیت میکروبی آن نیز بیشتر شده است و از طرفی جمعیت علف های هرز در این زمان از سال به اوج خود رسیده است می‌توان از شخم و بیل زنی باغات استفاده کرد تا ضمن احیای فعالیت زیستی خاک، با علفهای هرز مبارزه نمود. 

۳- سمپاشی های دوره ای

دو تا چهار هفته پس از ریزش گلبرگ ها بهترین زمان برای انجام سمپاشی های دوره‌ای در اکثر درختان است.  درختان در این زمان به شدت مستعد پذیرش انواع بیمارگر ها و آفات مختلف هستند که از جمله آنها می‌توان به آفات مکنده نظیر شته، شپشک ها، کنه ها و یا آفات برگ خوار و میوه خوار اشاره کرد. بیمارگرهای نظیر لکه برگی ها و سرخشکیدگی ها نیز در این فصل به اوج خود می رسند. از طرفی مبارزه شیمیایی با این عوامل بیماری زا و آفات با توجه به اینکه زمان بسیار طولانی تا برداشت میوه ها باقی مانده است بسیار توجیه پذیر و ایمن است.  پیشنهاد می شود که جهت انجام سمپاشی در باغات خود با گیاه پزشکان خود مشورت کنید.

۴- تغذیه گیاهی

 یکی از مهمترین مراحلی که پس از ریزش گلبرگها در باغات از اهمیت ویژه برخوردار است توجه به تغذیه گیاهی با کودهای مختلف است. بلافاصله بعد از ریزش گلبرگ ها و اولین آبیاری استفاده از کودهای حاوی فسفر بالا و ترکیبات هیومیکی به شدت توصیه می شود. همچنین ترکیبات حاوی نیتروژن و کلسیم مانند نیترات کلسیم کمک می‌کند که در اوایل فصل میوه ها محکم تر بر روی شاخه ها حضور داشته باشند و از آنها جدا نشوند. ضمن اینکه کیفیت میوه نیز به شدت بالا خواهد رفت و پس از آن نیز با توجه به نیازهای باغ که معمولاً بر اساس آنالیز خاک تعیین می شود، کودهای مورد نیاز درختان بایستی تحت یک برنامه غذایی به آنها داده شود. برنامه غذای مخصوص باغات معمولاً با استفاده از آزمون های خاک توسط کارشناسان تغذیه گیاهی تعیین و به باغداران عرضه می شود.

۵-  مبارزه با علف های هرز

 بعد از ریزش گلبرگ ها، زمانی است که جمعیت علف های هرز در باغات به حداکثر خود رسیده است و یا این علف ها در فاز گلدهی خود حضور دارد. فاز گلدهی علف های هرز حساس‌ ترین مرحله این گیاهان به علف کش های مختلف می باشد و بنابراین می توان از این فرصت طلایی برای از بین بردن این علف ها در باغات استفاده نمود.  به طور کلی علف‌ کش‌ ها براساس نوع علف های موجود در باغ تعیین و توصیه می‌شوند.  بنابراین توصیه می‌کنیم تا جهت انتخاب علف کش مناسب حتماً با کارشناسان کشاورزی مشورت کرده تا از بروز آسیب به درختان به خصوص نهال های جوان خودداری به عمل آورید.

۶- هرس سبز

 هرس سبز یکی از عملیاتی است که پس از ریزش گلبرگ ها و تشکیل میوه ها در باغات میوه توسط باغداران انجام می‌شود. این  بخش در واقع تکمیل کننده هرس پاییزه و زمستانه است.  در این عملیات شاخه های خشک شده و یا بیمار که در هرس پاییزه و زمستانه از دید به دور مانده و یا هرس نشده اند از درختان جدا و یا شاخه هایی که هنوز با یکدیگر درگیر هستند اصلاح می شوند. بایستی توجه داشت که هرس سبز به صورت کاملاً جزئی و موردی در باغات انجام می شود و انجام هرس های شدید توصیه نمی شود.

۷- رنگ آمیزی تنه درختان

 استفاده از پوشش های محافظ تنه درختان پس از ریزش گلبرگ ها باعث می شود تا آفتاب سوزنده ای که در ادامه در باغات به وقوع می پیوندد اثر کمتری بر روی تنه درختان گذاشته و در نتیجه درختان از گزند آفتاب سوختگی به دور باشند. رنگ آمیزی تنه درختان با استفاده از رنگ های مخصوص رنگ آمیزی تنه از ۵ سانتی متر زیر خاک تا حدود یک متری ارتفاع تنه ها انجام می پذیرد. این رنگ آمیزی به خصوص در درختان دانه دار و هسته دار از اهمیت بالایی برخوردار است و کمک می کند تا سلامت تنه درخت به خوبی حفظ شود. بهترین زمان انجام این کار ماه خرداد است.

نتیجه گیری

 همانطور که مشاهده شد پس از ریزش گلبرگ های درختان عملیات باغی مهمی در باغات شروع می شود. پس از تشکیل میوه که شاید مهمترین بخش یک باغداری موفق باشد، نقش باغدار در نگهداری و پرورش این میوه ها بسیار برجسته است. توجه ویژه به تغذیه گیاهی و مدیریت آفات و بیماریهای درختان میوه در باغ باعث می شود تا در خط آن ضمن حفظ سلامت خود، میوه های خوشمزه، سالم و بازارپسندی را تولید کنند. از آنجایی که فرایند تولید میوه امری بسیار انرژی بر از گیاهان است توجه به تامین نیاز گیاهان در این مرحله بسیار مهم و حائز اهمیت است. در این مقاله به بررسی مهمترین کارهایی که یک باغدار پس از ریزش گلبرگ های درختان انجام می دهد پرداخت اما پیشنهاد می کنیم برای کسب اطلاعات دقیق تر و بیشتر در مورد باغداری خاص خود با کارشناسان تیم تجارت سبز آبان در تماس باشید و از مشورت های  تخصصی آنها استفاده کنید.