آفات مهم انجیر و راه‌های کنترل و مبارزه با آنها
انجیر یکی از میوه‌های محبوب است که مورد حمله بسیاری از آفات قرار می‌گیرد. در این مقاله آفات انجیر و راه های مقابله با آن را آموزش دادیم.
انجیر یکی از درختان میوه‌ای است که از دوران باستان و بسیار پیش‌تر از ایجاد تمدن‌ها توسط انسان‌ها استفاده و حتی زراعت می‌شده است. این میوه یکی از مقوی‌ترین و پرطرف‌دارترین میوه‌های اواسط تابستان تا پاییز است. گرچه انجیر در اکثر موارد به‌صورت بخشی از باغ میوه دیگر کاشته می‌شود اما طی سالیان گذشته باغات اختصاصی انجیر با مساحت‌های بالا نیز ایجاد شده‌اند و کشت و برداشت صنعتی آن نیز رونق یافته است.
انجیر به طریقه تازه‌خوری و خشکباری مورداستفاده قرار می‌گیرد و از همین جهت هم در باغ و هم در انبار مورد تهاجم عوامل مختلف از جمله آفات گوناگون واقع می‌شوند. اهمیت نگهداری از انجیر باتوجه‌به زمان نسبتاً طولانی رسیدن میوه‌های این درخت از اهمیت بالایی برخوردار است. ضمن اینکه نگهداری اصولی آن در انبار برای جلوگیری از استقرار و خسارت آفات انباری نیز با اهمیت است. در این مقاله به معرفی مهمترین آفات انجیر خواهیم پرداخت.
فهرست محتوا این مقاله
شب‌پره برگ‌خوار
این حشره در واقع یک بید با نام علمی Simaethis nemorana است که خسارت خود را در مراحل لاروی به انجیر وارد می‌کند. این آفات اکثراً بر روی برگ‌ها حاضر بوده و خسارت خود را به پارانشیم برگ وارد می‌کند اما میتواند در نسل‌های آخر و یا در شرایط جمعیتی بالا به‌صورت محدود روی میوه‌ها نیز فعالیت کنند. این آفت مونوفاژ است یعنی تنها به انجیر حمله‌ور می‌شود.
حشره بالغ این آفت اندازه کوچکی داشته، فرم بدن آن بادبزنی است و بال‌های قهوه‌ای رنگی دارد. لاروها نیز به رنگ شیری بوده و از پارانشیم برگ تغذیه می‌کنند. بعد از تغذیه لاروها، ناحیه رگبرگ و کوتیکول زیرین برگ باقی‌مانده و به برگ حالت توری شکل می‌دهد. لاروها برای شفیره شدن به پشت برگ‌ها مهاجرت کرده و با تنیدن پیله به دور خود، برگ‌ها را لوله‌ای شکل می‌کنند. این آفت میتواند در مناطق مختلف تا چندین نسل داشته باشد و جمعیت‌های بالای این حشره میتواند خسارتی تا ۵۰% را نیز به باغات انجیر وارد نماید.
کاهش شب‌پره برگ‌خوار انجیر
استفاده از سموم دیمیلین، فن والریت و دیازینون برای کاهش جمعیت شب‌پره برگ‌خوار توصیه شده است.
کنه‌ها
در سایر درختان میوه معمولاً کنه‌ها در رده دوم یا سوم آفات خسارت‌زا تقسیم‌بندی می‌شوند ولی در مورد انجیر قضیه متفاوت بوده و کنه‌ها جزئی از مهمترین آفات به شمار می‌روند. از میان کنه‌هایی که به انجیر حمله می‌کنند، کنه‌های اریوفیده و کنه‌های تارتن از جمله خسارت‌بارترین کنه‌ها هستند. این کنه‌ها با تغذیه از شیره سلولی و پارانشیم برگ‌ها سبب ایجاد لکه‌های رنگ‌پریده و با ظاهر سوخته روی برگ‌ها می‌شود. در خسارات بالاتر ممکن است برگ‌ها ظاهری خاک گرفته پیدا کرده، در هم بپیچند و در نهایت خشک شوند. این موجودات گاهاً با تنیدن تارهای بسیار نازک، ارتباط خود را بین قسمت‌های مختلف گیاه برقرار کرده و به‌سرعت منتشر می‌شوند.
کنه‌ها سرعت رشد جمعیت بالایی داشته و در آب‌وهوای گرم و خشک (یعنی آب‌وهوای تیپیک مناطق انجیر کاری) با سرعت بالاتر و طغیانی شروع به زادوولد می‌کنند. خسارت دیگر این کنه‌ها به جوانه‌ها و ازبین‌بردن آنهاست. این آفات از جنبه دیگری نیز بسیار با اهمیت هستند و آن انتقال ویروس موزائیک انجیر در باغات است. این ویروس نیز سبب رنگ‌پریدگی و کاهش راندمان انجیرستان‌ها می‌گردد.
ازبین‌بردن کنه در انجیر
سمومی نظیر پروپارژیت، بروموپروپیلات و آبامکتین در کاهش جمعیت‌های این کنه‌ها مؤثر است اما ازآنجایی‌که این حشرات به‌سرعت به سموم مقاومت نشان می‌دهند بایستی از آنها به‌عنوان عوامل پیشگیری‌کننده افزایش جمعیت آفات استفاده نمود.
زنبورهای وحشی
این حشرات آفت محسوب نشده اما در هنگام رسیدن میوه‌ها و شیرین شدن آنها می‌توانند به میوه‌ها حمله‌ور و ایجاد خسارت کنند. انواع زنبورهای قرمز و زنبورهای کاغذی می‌توانند از میوه‌های انجیر رسیده تغذیه و بازارپسندی آنها را از بین ببرند. سمپاشی بر علیه این حشرات منطقی نیست و علاوه بر اینکه میوه‌های آماده ارائه به بازار را سمی می‌کند، سبب آسیب زیست‌محیطی نیز می‌شود.
کاهش خسارات زنبورهای وحشی
بهترین راهکار برای کاهش خسارت این حشرات استفاده از مخلوط غلیظ آب و شکر در باغ است تا به این وسیله زنبورها به‌جای جلب شدن به میوه‌های انجیر جذب آنها شده و در آن به دام بیفتند. همچنین پیشنهاد شده تا از احشاء دام مانند جگر سفید برای جذب زنبورهای گوشت‌خوار قرمز در باغات استفاده شود.
مگس‌های میوه انجیر
گونه‌های مختلفی از مگس میتواند به میوه انجیر حمله کند. گونه مگس مدیترانه‌ای با نام علمی Ceratitis capitata آفت حقیقی و مهم انجیر به شمار می‌آید. این آفت با تخم‌گذاری در داخل میوه‌های در حال تشکیل، لاروهای خود را در این میوه‌ها پرورش می‌دهد. در حقیقت تغذیه لاروهای مگس از بافت میوه سبب ایجاد خسارت می‌شود. خسارت این مگس گاهاً به ۵۰ درصد نیز می‌رسد. طیف اثر این آفت بر روی سایر میوه‌جات نیز هست و همین موضوع کنترل این آفت را دشوارتر می‌کند.
اما علاوه بر این مگس، مگس‌های دیگری نیز به انجیر حمله می‌کند اما جمله این دسته از آفات محدود به میوه‌های رسیده و در حال شیرین شدن است. به‌طورمثال می‌توان به مگس سرکه اشاره کرد که در مراحل انتهایی رسیدن انجیر بر روی درخت و یا پس از برداشت به انجیرها حمله‌ور شده و تغذیه لاروهای این حشره از بافت شیرین میوه سبب ایجاد ترشیدگی میوه‌ها و کاهش بازار پسندی آنها می‌گردد.
مبارزه با مگس‌های انجیر
مبارزه با این آفات اندکی دشوار بوده و باتوجه‌به نسل‌های زیادی که این آفات در باغات ایجاد می‌کنند، این موضوع سخت‌تر نیز می‌شود.
جمع‌آوری میوه‌های آلوده به‌محض مشاهده اولین خسارات میتواند سبب کاهش بسیار چشمگیر این آفات در باغ شود. همچنین ازآنجایی‌که زمستان گذارانی و مرحله شفیرگی این آفات در خاک‌پای درختان است، شخم زمستانه و یخ آب زمستانه میتواند در کاهش جمعیت اولیه آنها در بهار مؤثر باشد. استفاده از تله‌های چسبنده زرد نیز یکی دیگر از راهکارهای غیرشیمیایی است.
سموم دیپترکس، دیازینون و دی کلرووس نیز میتواند در کاهش جمعیت آفت مؤثر واقع شود.
شپشک ستاره‌ای
وجه تسمیه این آفت با نام علمی Ceroplastes spp. به دلیل ایجاد ساختار مومی شکل ۶ تا ۸ وجهی و به شکل یک ستاره بر روی بدن حشره است. این لایه مومی همانند یک سپر، آفت را در مقابل شرایط نامساعد محیطی و سموم شیمیایی حفظ می‌کند.
این آفت همانند سایر شپشک‌ها با تغذیه از شیره گیاهی سبب ایجاد ضعف عمومی در درختان می‌شود. ریزش میوه‌ها، بی‌حالی برگ‌ها و کاهش رشد رویشی گیاه از علائم درگیری درختان انجیر با این آفت است. اما این دسته از آفات خسارت ثانویه نیز دارند و با تولید مقداری مواد دفعی شیرین در اطراف خود باعث می‌شوند تا حشراتی نظیر مگس‌های میوه، زنبورها و مورچه‌ها به درختان انجیر جلب شوند و خسارت بیشتری به این درختان وارد آید.
مدیریت آفت شپشک ستاره‌ای
کاهش مصرف کودهای ازته و تقویت درختان با ترکیبات حاوی سیلیس میتواند از مستقر شدن آفات در بهار بکاهد. زمستان‌گذرانی این حشره به‌صورت مشخص در سرشاخه‌های درخت است و بنابراین هرس سرشاخه‌ها در زمستان و معدوم‌سازی آنها از اهمیت بالایی در کاهش جمعیت آفت برخوردار است. ضمناً استفاده از سمپاشی زمستانه با استفاده از روغن زمستانه و سم اتیون میتواند سبب کاهش میزان بیمارگر شود. مخلوط سم ایمیداکلوپراید و کلرپیرفوس در فصل رویش نیز میتواند در تخفیف میزان خسارت آفت مؤثر واقع شود.
مورچه‌ها
مورچه‌ها نیز همانند زنبورها جزء آفات واقعی انجیر محسوب نمی‌شوند و سبب ایجاد خسارات جانبی به انجیر می‌شوند. خسارت مورچه‌ها میتواند از دو جهت باشد. اول اینکه این حشرات می‌توانند زنبور گرده‌افشان انجیر (بلاستوفاگا) را شکار کرده و سبب ایجاد اختلال در گرده‌افشانی و کاهش میوه نشینی درختان شوند. از طرف دیگر در هنگام رسیدن میوه‌ها، این حشرات به سمت میوه حرکت کرده و به طور مستقیم از میوه تغذیه و ایجاد سوراخ‌هایی در آن می‌کنند. همچنین در بسیاری از موارد چون بدن این حشرات آلوده به باکتری‌های گندخوار است، این باکتری‌ها به میوه‌ها منتقل و ایجاد ترشیدگی در آنها می‌نماید.
کنترل و مبارزه با مورچه
مبارزه شیمیایی با این آفات عملاً غیرممکن است. بهترین راهکار کنترلی این مورچه‌ها استفاده از تله‌های چسبنده در ناحیه‌ای بالاتر از طوقه است و به این طریق امکان مهاجرت مورچه‌ها به اندام‌های هوایی درخت قطع می‌گردد. همچنین استفاده از محلول‌های آب و شکر غلیظ در زیر سایه اندازه درخت میتواند جلب‌کننده قوی‌تری از میوه‌های انجیر برای مورچه‌ها باشد.
سوسک‌های چوب‌خوار
این سوسک‌ها در مراحل لاروی خود به سرشاخه و تنه اصلی حمله‌ور شده و با تغذیه از دسته‌جات آوندی سبب اختلال در رفت‌وآمد شیره خام و پرورده در گیاه می‌شود. ضعف عمومی، ریزش میوه‌ها و خشک‌شدگی یک‌طرفه و محدود درختان از جمله نشانه‌های ابتلای انجیر به این آفت است. در خصوص این آفات تغذیه گیاهی بسیار با اهمیت بوده و معمولاً درختانی که دارای تغذیه مناسب هستند، کمتر دچار این دسته از آفات می‌شوند.
هرس سرشاخه‌های آلوده در زمستان، مسدودسازی تونل‌های ایجاد شده در تنه درختان با خمیرهای سمی، تله‌های نوری و فرومونی و سمپاشی علیه حشرات بالغ با سموم عمومی مانند کلرپیرفوس و دیازینون میتواند در کاهش جمعیت آفات مؤثر باشد.
کرم‌های ریشه خوار
این دسته از لاروها نیز از ریشه‌های خشبی درختان انجیر تغذیه کرده و سبب ایجاد بی‌حالی و پژمردگی در درختان می‌شود. همانند سایر لاروهای ریشه خوار، عموم این لاروها در واقع سوسک‌هایی هستند که در اواسط بهار تا انتهای تابستان در باغات مشاهده می‌شوند. شخم و یخ آب زمستانه و استفاده از آبیاری مسموم با دیازینون میتواند جمعیت لارو این آفات را به‌شدت بکاهد.
آفات انباری
ازآنجایی‌که انجیر یک میوه خشکباری به شمار می‌آید، در انبار نیز مورد حمله آفات قرار می‌گیرد. انواع آفات انباری از قبیل سوسک‌ها، شب‌پره‌ها. مگس‌ها می‌توانند در مراحل لاروی و حتی بالغ خود به انجیر حمله و ایجاد خسارت کنند. این نوع خسارت شاید ضررهای بیشتری برای محصول داشته باشد و از کیفیت و بازارپسندی محصول بکاهد.
برای مبارزه با این دسته از آفات مهمترین عامل رعایت بهداشت انبارها و تهویه مناسب است. در صورت نیاز به مبارزه شیمیایی می‌توان از سموم گازی نظیر کلروپکرین و متیل بروماید استفاده نمود.
جمع‌بندی
انجیر یکی از میوه‌جات محبوب در ایران است که مورد حمله بسیاری از آفات قرار می‌گیرد. این میوه بیش از اینکه در مراحل اولیه رشد میوه مورد حمله قرار بگیرد، در زمان رسیدن میوه‌ها دچار مشکل شده و به خسارت می‌نشیند. رصد دائمی آفات در باغ و در انبار، رعایت بهداشت باغی و زراعی و نیز استفاده از سموم مناسب برای مبارزه با این آفات از مهمترین عواملی هستند که یک باغدار بایستی به آنها توجه نماید.
ممنون از اطلاعات خوبتون
امسال انجیرهای ما ( انجیر گلابی) پوستِ قسمت زیر میوه ، حالت خشک و زردرنگ و سوخته پیدا کرده . و از داخل حالت خشک شده و کال داره .
چرا ؟ نام این افت چیست ؟
با سلام
و عرض تشکر
مطالب بسیار خوبی است
ممنون از نگاه شما
احسنت به شما. بسیار مفید و عالی
ممنون از نگاه شما
ممنون از جناب دکتر مطالب بسیار ارزشمند در مقاله وجود دارد که میتواند باغداران را از خسارت باغ و محصول آگاه و راهنمایی کند اگر زمان سمپاشی هر آفت هم در مقاله می آوردند بهتر بود
زمان هر سمپاشی و مقدار دقیق آن در هر سال و همچنین در اقلیم های گوناگون متفاوت است. بنابراین توصیه اکید داریم تا اگر باغدار هستید حتما یک گیاهپزشک را انتخاب و از او مشورت بگیرید
بسیار مطالب مفید و با ارزشی هست.
سپاس از توجه شما
خیلی مفید بود با تشکر
سلام، سپاس از نظرتان
بسیار مفید وبجا
سلام
خوشحالیم که برایتان مفید بود
بسیار مطالب مفید و با ارزشی هست.
سپاس از توجه شما
سلام علیکم از برنامه خوب شما فعلا هیچ کدام در باغهای ما از این حشرات خبری نیست با دقت کامل برسی میکنیم
سلام
سپاس از شما