کاشت، داشت و برداشت کرفس

نام علمی کرفس Apium graveolens، متعلق به خانواده Apiaceae یا چتریان و با هویج و جعفری هم خانواده است.

کرفس گیاهی علفی و دوساله است اما از نظر زراعی، چون برداشت برگی آن مدنظر است، گیاهی یکساله محسوب می گردد. ارتفاع کرفس بسته به رقم بین ۵۰ تا ۱۰۰ سانتی متر متغیر بوده و دارای ساقه ای منشعب از محل طوقه و برگ هایی ضخیم است.

رنگ برگ های کرفس بیشتر تحت تاثیر رقم بوده و از سبز روشن تا سبز تیره متغیر است. از این نظر کرفس در اصطلاح عامیانه و بازاری به دو دسته کرفس سفید و کرفس سیاه تقسیم بندی می شود.

بازار پسندی کرفس سفید در بازار داخلی و کرفس سیاه در بازار خارجی و صادرات بیشتر است. ارتفاع ارقام سفید کرفس بیشتر از ارقام سیاه آن است و ارقام سفید ساقه نرم تری نسبت به ارقام سیاه دارند و اصطلاحا بدون نخ هستند. گل های کرفس کوچک و به رنگ سبز یا سفید هستند.

کاشت کرفس

دمای مناسب برای بالاترین درصد جوانه زنی کرفس بین ۲۰ درجه سانتی گراد است. بذر کرفس در حضور نور بهتر و سریع تر جوانه میزند چون شدت نور باعث ایجاد تغییراتی در پوسته بذر و به دنبال آن تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن می گردد.

بهتر است در مدت نگهداری نشاء کرفس، دمای شب حدود ۱۲ تا ۱۵ درجه سانتی گراد و در روز حدود ۱۵ تا ۲۵ درجه سانتی گراد باشد. تراکم مناسب کاشت کرفس بین ۱۱۰ هزار تا ۱۵۰ هزار بوته در هکتار است.

بهترین روش آبیاری کرفس برای کاهش مصرف آب و افزایش راندمان مصرف آب، آبیاری قطره ای است.

کاشت نشاء کرفس به دلایل زیر بر کاشت بذر در زمین زراعی ارجحیت دارد:

بذر کرفس بسیار ریز است و باید در سطح خاک یا حداکثر در عمق نیم سانتی متری خاک کشت گردد و کاشته شدن عمیق تر آن می تواند باعث شود که ساقه چه از خاک خارج نشود و کشاورز با بد سبزی و عدم یکنواختی سبز شدن مواجه گردد.
بازه زمانی کاشت بذر تا آماده شدن نشاء برای انتقال به زمین اصلی، حداقل ۳ ماه است و به همین دلیل کاشت نشاء میتواند هزینه فرصت کاشت بذر کرفس را تا حد زیادی کاهش دهد. یعنی با کاشت نشاء به جای بذر دوره رشد کرفس از ۶ ماه به ۳ ماه کاهش یافته و این موضوع شرایط را برای مدیریت مزرعه در مورد کاشت گیاه بعدی آسانتر می سازد.
در صورت کاشت نشاء و مواجه شدن با بد سبزی می توان به سرعت و سهولت نسبت به واکاری بذور کرفس در سینی نشاء اقدام کرد.
در صورت آماده نبودن زمین یا مساعد نبودن شرایط برای کاشت نشاء در زمین اصلی می توان در چند مرحله نشاء کرفس را سربرداری کرد که البته این امر خود باعث میگردد که ذخیره کربو هیدرات ها در طوقه افزایش یافته، طوقه ضخیم تر شده و برای رشد با کیفیت و سرعت بیشتر آماده گردد.

خاک، کود دهی و نیاز های غذایی

قبل از کاشت هر گیاه در خاک، بهتر است با نمونه برداری از خاک و انجام آزمایش خاک، آگاهی لازم را در مورد بافت خاک و درصد عناصر موجود در آن کسب کرد.

به همان نسبتی که کرفس به آب زیادی نیاز دارد، به خاکی با زهکشی مناسب نیز نیازمند است. بنابراین خاک های دارای بافت لومی، لومی-رسی، شنی-رسی و پیت برای کاشت کرفس مناسب هستند.

مصرف کودهای پوسیده گاوی و مرغی به مقدار مناسب می تواند تا حد زیادی باعث اصلاح بافت خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و تامین بخشی از عناصر مورد نیاز کرفس گردد.

بطور کلی کرفس برای رشد و در نهایت باردهی مطلوب به همه عناصر پر مصرف و کم مصرف نیاز دارد. اما کمبود و یا بیش بود هریک از این عناصر میتواند منجر به ظهور علائم مربوطه در گیاه و یا مسمومیت خاک گردد. بنابراین بهتر است با توجه به نتایج آزمایش خاک و بهره گیری از دانش مهندسین مشاور، مقادیر مناسبی از هر کود را انتخاب و استفاده کرد.

دما

بهترین دما برای رشد مناسب کرفس بین ۱۶ تا ۲۵ درجه سانتی گراد است. دمای کمتر از ۱۵ درجه باعث کند شدن رشد و دمای کمتر از ۱۰ درجه به مدت طولانی باعث توقف رشد می گردند.

دمای بین ۲۵ تا ۳۵ درجه سانتی گراد، در صورت تامین مناسب رطوبت خاک، برای کرفس قابل تحمل است. بنابراین تاریخ کاشت باید به گونه ای انتخاب گردد که از زمان کاشت نشاء تا برداشت محصول، دمای هوای محیط بین ۱۶ تا ۳۵ درجه سانتی گراد باشد.

بر این اساس کاشت کرفس در شهر کرج و مناطق مشابه آن از اواخر اسفندماه تا اوایل مردادماه امکانپذیر است.

آفات و بیماری های کرفس

مهم ترین آفات کرفس عبارتند از:

کنه های تار عنکبوتی
شته ها
مگس سفید
نماتد ها

مهم ترین بیماری های کرفس:

زنگ کرفس
پوسیدگی های ریشه با منشا قارچ های فوزاریوم، ورتیسیلیوم و پیتیوم

به دلیل اینکه برگ ها و ساقه های کرفس در نهایت مورد استفاده قرار می گیرند بهتر است در مورد تمامی پاتوژن های فوق پیشگیری یا مبارزه بیولوژیک صورت گیرد و در صورت طغیان پاتوژن ها و عدم امکان مبارزه بیولوژیک، باید با توجه به دز مناسب مصرف و رعایت دوره کارنس سم، از سموم شیمیایی استفاده کرد.

با توجه به اینکه کنه های تار عنکبوتی در خشکی بالا و رطوبت پایین طغیان میکنند تامین رطوبت هوای گلخانه و آبیاری منظم زمین زراعی از طغیان کنه ها جلوگیری میکند.

استفاده از کنه های شکارگر نیز میتواند تا حد زیادی از ادامه فعالیت کنه های تار عنکبوتی جلوگیری کند. کفشدوزک هفت نقطه ای گزینه مناسبی برای مبارزه بیولوژیک با شته هاست.

سموم صابونی بیولوژیک مانند پالیزین از فعالیت مگس سفید، کنه های تار عنکبوتی و شته ها جلوگیری می کند و رعایت تناوب زراعی و استفاده از ارقام مقاوم، بهترین راه مبارزه با نماتد هاست.

بولتینگ (گلدهی)

گلدهی سبزیجات برگی باعث از بین رفتن بازار پسندی و قابلیت استفاده آنها می گردد و کرفس نیز در صورت گلدهی می تواند خسارت سنگینی را برای کشاورز به بار آورد.

مهم ترین عوامل گلدهی بی موقع کرفس مربوط به شرایط دمایی و آبیاری در دوره کشت و پرورش آن بوده و شامل موارد زیر است:

دمای کمتر از ۱۰ درجه سانتی گراد در اوایل دوره رشد به مدت دو هفته یا بیشتر.
استفاده از عوامل تحریک کننده رشد مانند کود های نیتروژنه، در شرایطی که بوته های کرفس در معرض سرما قرار گرفته باشند.
تنش خشکی در اثر زیاد بودن فواصل آبیاری.
کند شدن یا توقف رشد در اثر خشکی، سرمای شدید، اختلاف زیاد دمای شب و روز و…
وراثت (در این مورد می توان با انتخاب ارقام مقاوم به بولتینگ این مشکل را حل کرد.)

برداشت

بطور کلی کرفس در ماه پایانی دوره رشد قابل برداشت است. اما برای دستیابی به بالاترین عملکرد باید با توجه به علائم ظاهری کرفس بهترین زمان را برای برداشت انتخاب کرد. کرفس زمانی آماده برداشت است که طوقه ای قوی به قطر ۱۰ تا ۱۵ سانتی متر داشته باشد و ارتفاع آن بسته به رقم به حد مطلوب رسیده باشد.