آفات مهم سیب و راه‌های مبارزه و پیشگیری از آنها

سیب درختی یکی از انواع درختان مثمر در نواحی معتدل و کوهستانی است که در سراسر دنیا کشت و مصرف می‌شود. سیب دارای ارقام گوناگونی است که هر یک خواص و ویژگی‌های ظاهری و کیفی خود را دارند.

این گیاه یکی از درختان محبوب برای احداث باغات در سراسر دنیا به ویژه در ایران می‌باشد. سیب در تمام مراحل زیستی خود می‌تواند به آفات مختلفی دچار شود که در مقاله پیش رو به معرفی مهم‌ترین آنها خواهیم پرداخت.

۱. کرم سیب

این آفت از این جهت که به میوه‌ها حمله‌ور می‌شود پرخسارت‌ترین آفت سیب محسوب می‌گردد. نام علمی این شب‌پره Cydia pomonella است.

شب‌پره‌های ماده، تخم‌های خود را به‌صورت تکی بر روی برگ، میوه، و شاخه‌های درخت گذاشته و لاروهای تازه خارج شده از تخم‌ها، به میوه‌های درحال‌رشد گیاه حمله‌ور می‌شوند.

این لاروها علاقه فراوانی به تغذیه از دانه‌های سیب دارند؛ بنابراین به سمت دانه‌ها حرکت و از آنها تغذیه می‌کنند. ازبین‌رفتن دانه سبب می‌شود که میوه بدشکل شده و یا از درخت جدا شوند. بعد از درشتی میوه، حمله لارها سبب ریختن میوه‌ها نشده و میوه روی درخت باقی می‌ماند. اما خسارت کیفی این لارو به حدی است که میوه‌های آلوده بازار پسندی نخواهند داشت.

حمله این لاروها می‌تواند با بروز گندیدگی و آلودگی‌های قارچی نیز همراه باشد و در نتیجه آن میوه‌ها از بین بروند.

مبارزه با کرم سیب

تنها راه مبارزه با این آفت جلوگیری از ورود لاروها به داخل میوه‌های در حال رسیدن است. سم‌پاشی دوره‌ای بلافاصله پس از ریختن گلبرگ‌ها با سمومی نظیر فوزالن، فن والریت، ایندوکساکارب و دیازینون کمک می‌کند تا جمعیت لاروها کاهش و خسارت به طور چشمگیری کمتر شود.

رنگ کردن تنه درختان و پوشاندن تنه درختان با کارتن و جمع‌آوری آن در بهار نیز از راهکارهای کاهش تخم‌های این حشره است.

۲. شته خونی (مومی) و شته سبز سیب

این شته یکی از آفات مکنده معمول در باغات سیب است. شته‌ها زمستان‌گذرانی خود را در سطح ریشه درختان و در خاک انجام می‌دهند اما این اتفاق می‌تواند در نزدیکی طوقه هم انجام بگیرد.

با گرم‌شدن هوا شته‌ها به سمت سرشاخه‌ها به‌خصوص نواحی که در زمستان هرس شده‌اند کوچ کرده و در آنجا شروع به تغذیه و زادوولد می‌کنند. این شته با نام علمی Eriosoma lanigerum دارای رنگ سبز تیره تا قهوه‌ای است و بعد از مدتی ظاهر مودار و پنبه‌مانند در کلنی‌های آن روی شاخه درخت سیب پدیدار می‌شود.

همولنف این حشرات قرمز است و در اثر فشار دادن کلنی‌های آنها این مایع شبیه به خون از آنها خارج می‌شود.

این آفت می‌تواند از طوقه و ریشه هم تغذیه کرده و ایجاد خسارت کند که در این صورت در این نواحی تولید غده‌های (گال) کوچک می‌کنند.

شته سبز نیز با نام علمی Aphis pomi یکی از گونه‌های معمول و با پراکنش بالا در دنیاست. همان‌طور که از اسم آن پیداست رنگ بدن این حشره سبز بوده و برخلاف شته مومی دارای ساختار پنبه‌مانند نمی‌باشند.

مبارزه با شته سیب

مبارزه زمستانه با این آفات منطقی‌ترین راه است استفاده از روغن‌های زمستانه به همراه سمومی مانند اتیون بهترین نتیجه را به همراه خواهد داشت. در صورت آلودگی در میانه فصل نیز استفاده از سموم پریمیکارب، ایمیداکلوپراید و استامی پراید برای کنترل این آفت مؤثر خواهد بود.

۳. شپشک واوی و شپشک نخودی سیب

شپشک واوی دارای سپری خمیده به شکل حرف “و” می‌باشند و دلیل نام‌گذاری آنها نیز همین است. سپر این حشرات با نام علمی Lepidosaphes malicola به رنگ طلایی تا قهوه‌ای بسته به سن پوره‌ها متفاوت است. تخم‌ها نیز در زیر سپرها گذاشته می‌شود.

شپشک نخودی نیز با نام علمی  Didesmococcus unifasciatus نیز دارای سپرهای گرد با اندازه‌های متفاوت و گاهاً براق هستند که به تعداد زیاد به‌خصوص روی شاخه‌های جوان ایجاد می‌شوند.

این آفات با مکیدن شیره گیاهی به‌خصوص در شاخه‌های جوان سبب بروز ضعف عمومی درخت، زرد شدن برگ‌ها و کاهش تولید و رنگ گیری میوه می‌شوند. ازآنجایی‌که این حشرات در داخل سپر خود هستند، معمولاً مبارزه با آنها در فصل رویش گیاه دشوارتر است.

مبارزه و ازبین بردن شپشک واوی و نخودی درخت سیب

 هرس سرشاخه‌های آلوده در زمستان و سم‌پاشی زمستانه با روغن و سمومی نظیر کلرپیرفوس و اتیون بهترین کارایی را در کاهش میزان جمعیت آفت دارد. در صورت نیاز به مبارزه در فصل رشد درخت می‌توان از سموم کلرپیرفوس، ایمیداکلوپراید و یا استامی پراید نیز استفاده نمود.

۴. لیسه سیب

نام علمی این آفت مهم Hyponomeuta mallinellus است. حشره بالغ پروانه‌ای با بال‌های سفید و خال‌های سیاه است. اما خسارت این آفت مربوط به لاروهای آن است که هم‌زمان با شکفتن جوانه‌ها از خواب زمستانه بیدار و شروع به تغذیه از جوانه‌ها و برگ‌های تازه‌تشکیل‌شده می‌کنند.

حمله این آفات به‌صورت گله‌ای بوده و تعداد زیادی از لاروها در یک نقطه سایت تغذیه‌ای ایجاد می‌کنند. یک پوشش تار عنکبوتی نیز معمولاً بر روی دسته‌های لاروی مشاهده می‌گردد. در آلودگی‌های شدید، لاروها می‌توانند با تغذیه از جوانه‌ها مانع تشکیل برگ و یا ازبین‌رفتن آنها شوند.

مبارزه با لیسه درخت سیب

بهترین راه مبارزه با این آفت هم‌زمان با تورم جوانه‌ها در اوایل بهار است. سم‌پاشی با روغن حاوی دیازینون و یا مالاتیون می‌تواند تا حد زیادی از جمعیت آفت بکاهد. همچنین ضروری است که این سم‌پاشی پس از ریزش گلبرگ‌ها نیز تکرار شود.

۵. کرم خراط

این آفت خطرناک با نام پروانه فری (Zeuzera pyrina) نیز شناخته می‌شود. حشره به طور کلی پلی فاژ بوده و می‌تواند به طیف وسیعی از گیاهان حمله‌ور گردد. در این میان درختان سیب از حساسیت بالایی نسبت به این آفت برخوردار هستند.

کرم خراط می‌تواند با ایجاد دالان‌هایی در سرشاخه‌ها و سپس شاخه و تنه اصلی بخشی از آوندهای یکپارچه گیاه را منقطع کرده و درخت را دچار ضعف عمومی نماید.

از علائم بروز این آفت در سیب وجود دالان‌هایی روی شاخه‌ها و تنه اصلی است مه در اغلب مواقع اندکی شیرابه نیز از آن خارج شده است. این دالان‌ها ممکن است حاوی لارو تغذیه‌کننده باشند و یا اینکه لارو داخل آن به پروانه تبدیل شده باشد.

مبارزه و ازبین‌بردن با کرم خراط درخت سیب

تغذیه درختان یکی از عوامل بسیار مهم در کنترل این آفت است. به طور کلی گیاهانی که دارای برنامه غذایی اصولی بوده و فاقد ضعف عناصر غذایی باشند کمترین آسیب را از این آفت می‌بینند. به هر صورت پس از ورود این آفت به تنه درختان کار اندکی سخت می‌شود.

تزریق سموم لاروکش مانند سایپرمترین، دیازینون و فن والرین با دوز بالا به سوراخ‌های ایجاد شده و مسدودکردن آنها با چسب هرس و یا سیلیکونی یکی از این روش‌ها است.

مفتول زدن سوراخ‌ها نیز راهکاری است که برای کاهش مصرف سم توصیه می‌شود. در صورت موارد یاد شده ممکن است برای باغات بزرگ انجام‌ناپذیر به نظر بیاید. در این صورت یکی از راهکارهای کنترل این آفت استفاده از تله‌های فرمونی مخصوص و سم‌پاشی علیه حشرات بالغ در تابستان است.

توجه به این نکته ضروری است که این آفت همانند آفات دیگر تنها در یک منطقه محدود مشاهده نمی‌شود و سم‌پاشی باغ شما ضمانت کننده ریشه‌کن شدن آن نخواهد بود.

مقاله پیشنهادی: کرم خراط چیست و نحوه ازبین‌بردن و مبارزه با آن

۶. مینوز لکه‌گرد

Leucoptera malifoliella نام علمی این شب‌پره است. تخم‌های این حشره در پشت برگ‌ها گذاشته می‌شود و پس از تفریخ، لاروها وارد بافت پارانشیم برگ شده و به‌صورت دایره متحدالمرکز شروع به تغذیه می‌کنند.

فضولات لاروها به‌صورت نقاط سیاه در دالان‌ها مشخص است. در انتها و پس از تغذیه از پارانشیم، لاروها به شفیره و سپس به پروانه‌های بالغ تبدیل می‌شوند.

این شفیره‌ها در زمستان در لایه‌ای ابریشمی شبیه به پیله زمستان‌گذرانی می‌کنند؛ بنابراین در کنترل این آفت، ازبین‌بردن بقایای گیاهی از اهمیت ویژه برخوردار است.

ازبین‌بردن مینوز لکه گرد

استفاده از سمومی مانند دسیس، سومیسیدین و مالاتیون در کاهش جمعیت این حشره اثربخش است.

۷. کرم سفید ریشه

این آفت نیز همانند کرم خراط یک آفت پلی فاژ محسوب شده و اختصاصی درخت سیب نیست. اما از طرفی این آفت به‌عنوان یک مشکل در باغات سیب مطرح است.

 لاروهای این سوسک با نام علمی Polyphylla olivieri می‌توانند در سنین مختلف خود از ریشه‌های تازه‌تشکیل‌شده و یا قدیمی سیب تغذیه کرده و با قطع کردن آنها علاوه بر کاهش میزان جذب آب و مواد غذایی سبب ضعف عمومی گیاه و مستعد شدن به سایر آفات و بیماری‌ها گردد.

کرم سفید ریشه بایستی هرساله در باغات سیب رصد شود. مشاهده سوسک‌های بالغ و یا لاروها می‌تواند برای باغدار به‌عنوان یک هشدار از جمعیت‌های بالای این حشره در باغ باشد.

مبارزه با کرم سفید ریشه

خوشبختانه روش‌های کنترل این آفت بسیار در دسترس و آسان است. یخ آب زمستانه یکی از روش‌های عالی برای کاهش جمعیت آفت در خاک است. شخم و زیرورو کردن خاک نیز به این موضوع کمک می‌کند.

سموم سایپرمترین و دیازینون در صورت استفاده در خاک می‌توانند بسیار مؤثر باشند. اخیراً استفاده از نماتدهای شکارگر حشرات نیز نتایج بسیار خوبی در کنترل این آفت در خاک داده است.

۸. سوسک‌های چوب‌خوار و پوست خوار

گونه‌های مختلفی از حشرات می‌توانند به پوست و چوب درختان سیب حمله‌ور شده و در اندام‌های هوایی و زیرزمینی ایجاد خسارت بکنند.

حفر دالان و ازبین‌بردن دسته‌های آوندی و به‌هم‌زدن تبادلات مواد غذایی و آب بین ریشه و اندام هوایی مهم‌ترین خسارت این دسته از آفات است.

فعالیت این آفات سبب می‌شود گیاه نسبت به شرایط محیطی نیز حساسیت بیشتری از خود نشان بدهد و راندمان آن به شدت پایین بیاید.

مبارزه با سوسک‌های چوب‌خوار و پوست خوار

به دلیل رفتار تغذیه‌ای آفت، معمولاً کنترل دشواری برای این آفات متصور است. بهترین راهکار برای مصون نگه‌داشتن باغات از این آفات تغذیه اصولی و قوی نگه‌داشتن گیاه از نظر مواد مغذی است.

ازآنجایی‌که غالب این آفات پلی فاژ بوده و به گونه‌های مختلف گیاهی حمله‌ور می‌شوند، معمولاً به دنبال درختان ضعیف‌تر و با سیستم ایمنی پایین‌تر هستند؛ بنابراین تغذیه می‌تواند مهم‌ترین و اصولی‌ترین روش برای آلوده نشدن باغات باشد. همچنین درختانی که تحت تنش هستند (تنش دمایی، آبی و بیماری) نسبت به این آفات حساس‌تر بوده و سریع‌تر دچار آن می‌شوند.

استفاده از تله‌های فرمونی بر علیه حشرات بالغ، حذف سرشاخه‌های آلوده و ریشه‌کنی درختان به شدت آلوده، یخ آب زمستانه و رعایت بهداشت باغ در کنار استفاده از سموم دیازینون، سایپرمترین و فوزالن می‌تواند به کاهش جمعیت این آفات کمک کند.

۹. کنه‌ها

کنه‌های مختلفی می‌تواند به سیب حمله‌ور شود که از بین آنها کنه قرمز اروپایی با نام علمی Panonychus ulmi مهم‌تر و خسارت‌زاتر است.

کنه‌ها با سرعت رشد بالایی که دارند می‌توانند در جمعیت‌های بالا ایجاد خسارت کرده و با تغذیه از شیره‌های گیاهی سبب ضعف عمومی درخت و مستعد شدن آن‌ها برای ابتلا به سایر بیمارگرها شوند.

مبارزه با کنه درخت سیب

سم‌پاشی زمستانه با روغن و سم‌پاشی داخل فصل با سموم پروپارژیت، ایمیداکلوپراید، نیسورون و آبامکتین به همراه صابون‌های محلول‌پاشی برای کاهش میزان این آفت بسیار مؤثر است.

نتیجه‌گیری

سیب به‌عنوان یکی از محصولات باغی مهم توسط آفات فراوانی تهدید می‌شود که در این مقاله به مهم‌ترین آنها پرداختیم. کنترل آفات مستلزم آگاهی باغدار نسبت به بیولوژی حشره و سابقه آلودگی باغ است.

با انجام رصد دائمی باغات می‌توان قبل از افزایش جمعیت آفت که سبب خسارات سنگین‌تر می‌شود، نسبت به مدیریت آفت اقدام نمود تا هم در مصرف سموم کشاورزی خطرناک صرفه‌جویی شود و هم هزینه‌های کنترل آفت کاهش یابد.

مقالات مرتبط

• آموزش جامع نگهداری از باغ و باغچه
• ۹ بیماری مهم درخت سیب + نحوه درمان و پیشگیری
• یخ آب زمستانه چیست؟ مزایا و اهمیت آن
• اسپری روغن زمستانه؛ اهمیت، زمان و نحوه سمپاشی روغن ولک