کمبود نیتروژن و گوگرد و اثرات و علائم آن

در اینجا به بحث در مورد تغدیه گیاهی ( کمبود مواد معدنی نیتروژن و گوگرد) می پردازیم. مواد معدنی در گیاهان را می توان از نظر علائم کمبود ویژه و نقش کارکردی عناصر ضروری به چند گروه تقسیم بندی کرد.

گروه ۱: علائم کمبود عناصر غذایی که جزئی از ترکیبات معدنی هستند

این گروه شامل نیتروژن و گوگرد می‌شود. دسترسی به نیتروژن در خاک‌ها بهره‌وری گیاه را در اغلب بوم نظام‌های طبیعی و کشاورزی محدود می‌کند. در کشور ما گوگرد نیز در اغلب خاک‌های کشاورزی کم است.

نیتروژن و گوگرد شباهت شیمیایی دارند. برخی از انرژی‌خواه‌ترین واکنش‌های حیاتی، اشکال معدنی به شدت اکسیده شده نظیر نیترات و سولفات که توسط ریشه و از خاک جذب شده‌اند را به ترکیبات به شدت احیا شده مثل اسیدهای آمینه در گیاهان تبدیل می‌کنند.

کمبود نیتروژن

نیتروژن: عنصری معدنی است که گیاهان در بیشترین مقدار به آن نیاز دارند. این عنصر جز اصلی بسیاری از اجزای سلول گیاهی از جمله کلروفیل، اسیدهای آمینه و اسیدهای نوکلئیک است؛ بنابراین، کمبود نیتروژن به‌سرعت از رشد گیاه ممانعت می‌کند. اگر چنین کمبودی ادامه یابد، اغلب گونه‌ها زرد شدن برگ‌ها را نشان می‌دهند که به‌ویژه در برگ‌های پایین‌تر رخ می‌دهد.

در شرایط کمبود شدید نیتروژن، برگ‌ها به طور کامل زرد یا قهوه‌ای مایل به زرد شده و از گیاه جدا می‌شوند. ممکن است برگ‌های جوان در ابتدا علائم کمبود را نشان ندهند، زیرا نیتروژن می‌تواند از برگ‌های پیرتر به سمت برگ‌های جوان‌تر حرکت کند؛ بنابراین گیاه رویارو با کمبود نیتروژن ممکن است دارای برگ‌های سبز روشن در بالا و برگ‌های زرد یا قهوه‌ای مایل به زرد در پایین باشد.

وقتی کمبود نیتروژن به‌تدریج پیشرفت کند، گیاه ممکن است ساقه‌هایی بسیار باریک و چوبی داشته‌باشند. ممکن است چوبی شدن به علت ساخته‌شدن کربوهیدرات‌های مازادی باشد که نمی‌تواند در ساخت اسیدهای آمینه با سایر ترکیبات محتوی نیتروژن مورداستفاده قرار گیرند.

ممکن است کربوهیدرات‌هایی که در متابولیسم استفاده نمی‌شوند در ساخت آنتوسیانین به کار روند که به تجمع این رنگیزه منجر می‌شود. این شرایط به ظهور رنگ ارغوانی در برگ‌ها، دمبرگ‌ها و ساقه‌های گیاهان رویارو با کمبود نیتروژن در برخی گونه‌ها نظیر گوجه‌فرنگی و ارقام خاصی از ذرت منجر می‌شود.

کمبود گوگرد

گوگرد: در اسیدهای آمینه خاص یافت می‌شود و یک جز اصلی از چند کوآنزیم و ویتامین است که برای متابولیسم ضروری هستند.

بسیاری از علائم کمبود گوگرد مشابه علائم کمبود نیتروژن نظیر زرد شدن برگ، از رشد بازماندن و تجمع آنتوسیانین است. این تشابه شگفت‌آور نیست، چرا که گوگرد و نیتروژن هردو جز اصلی پروتئین‌ها هستند.

اما زرد شدن ناشی از کمبود گوگرد به‌جای آنکه نظیر کمبود نیتروژن ابتدا در برگ‌های پیر ظاهر شود، در برگ‌های جوان بالغ ظاهر می‌شود، زیرا برخلاف نیتروژن، گوگرد در اغلب گونه‌ها به‌آسانی به برگ‌های جوان‌تر انتقال مجدد نمی‌یابد.

بااین‌وجود برخی از گونه‌های گیاهی ممکن است کمبود گوگرد به شکل هم‌زمان در همه برگ‌ها و حتی در ابتدا در برگ‌های پیرتر رخ بدهد.