مراحل کاشت و داشت و برداشت خربزه‌ی ایرانی و معرفی انواع ارقام خربزه

مقدمه

خربزه‌ی ایرانی یکی از مهم‌ترین کدوئیان در ایران است که واریته های مختلفی دارد. به دلیل ارزش غذایی بالا و اهمیت اقتصادی در اکثر مناطق کشت کدوئیان در ایران و کشورهای اطراف کشت می‌شود. باور بر این است که اهلی شدن خربزه در ایران آغاز شده است. سوابق تاریخی و بقایای باستان‌شناسی نشان‌دهنده‌ی محل و مبدأ خربزه‌ها در مصر و ایران است (روبینسون و دکر-والترز ۱۹۹۷).

خربزه‌های ایرانی تحمل قابل‌ توجهی نسبت به خشک‌سالی و شرایط شور دارند و به یک فصل رشد طولانی و گرم نیاز دارند (جوانمردی ۱۹۹۸). بهترین مناطق برای رشد خربزه‌ی ایرانی اطراف بیابان‌های مرکزی در ایران است، جایی که گیاهان دیگر به‌ندرت می‌توانند رشد کنند.

کشاورزان این مناطق قرن‌هاست که خربزه‌ی ایرانی پرورش می‌دهند. از آنجایی‌که خربزه‌های ایرانی در ایران بومی شده‌اند، تحقیقات بین‌المللی منتشرشده در مورد آن‌ها نادر و اکثر اطلاعات محلی و مبتنی بر قرن‌ها تجربه‌ی کشاورزان است.

گیاه‌شناسی

خربزه گیاهی از تیره‌ی کدوئیان است. بر طبق طبقه‌بندی نا اودین در سال ۱۸۸۲ برای خربزه که توسط روبینسون و دکر-والترز ۱۹۹۷ شرح داده‌شده، بیشتر خربزه‌های ایرانی معیارهای توصیف‌شده برای var. cantalupensis و cucumis melo var. inodorus را ندارند، واریته inodorus که به خربزه‌های زمستانه معروف‌اند نسبت به واریته ی cantalupensis معمولاً میوه‌های بزرگ‌تر دارند، دیرتر به بلوغ می‌رسند و قابلیت انبارداری بیشتری دارند.

همچنین پوست صاف یا چروکیده دارند اما مشبک نیستند، گوشت میوه سفید یا سبز و بدون بوی معطر است، میوه‌ها هنگام بلوغ از دم میوه جدا نمی‌شوند و گیاهان معمولاً آندرومونوشس هستند. (روبینسون و دکر- والترز ۱۹۹۷. پیترات ۲۰۰۸)

در گروه reticulatus میوه‌ها گرد یا تخم‌مرغی شکل با پوست مشبک و با یا بدون شیار هستند. میوه معطر و شیرین و رنگ گوشت آن معمولاً نارنجی است. (پیترات،۲۰۰۸)

در حقیقت خربزه‌های ایرانی پوست صاف ندارند و پوست آن‌ها می‌تواند مشبک، با یا بدون شیار، به رنگ سفید، زرد، خاکستری، سبز تیره یا حتی سیاه، لکه‌دار یا بدون لکه باشد. میوه‌ی آن‌ها گرد، تخم‌مرغی یا کشیده با یک بوی معطر، رنگ گوشت آن‌ها معمولاً از سفید تا کرم، سبز، سبز روشن یا نارنجی است. در اکثر ارقام میوه‌ها در هنگام بلوغ از دم میوه جدا نمی‌شوند. (جوانمردی ۲۰۱۰)

بر اساس تعریف برای کولتی گروپ توسط پیترات به نظر می‌رسد که خربزه‌های ایرانی یک کولتی گروپ درون گروه‌های گیاه‌شناسی فوق باشند.

دگرگرده‌ افشانی بین ارقام مختلف خربزه‌ی ایرانی به‌صورت آزادانه اتفاق افتد، بنابراین تنوع زیادی در آن‌ها مشاهده می‌شود. هر رقم با شرایط محیطی محل سازگار شده و به‌صورت محلی (بر اساس نوع و کیفیت میوه و مقاومت به تنش‌های محیطی) انتخاب، کشت و نام‌گذاری می‌شوند.

بعضی از ارقام معمول در ایران عبارت‌اند از: مشهدی، عباس شوری، بهار همدان، جعفرآبادی، خاقانی مشهد، شهسواری، سوسکی زرد، سوسکی سبز، شیرازی، ایوانکی، گرگاب اصفهان و… این امکان وجود دارد که بعضی از ارقام مشابه با نام‌های مختلف ناحیه‌ای شناخته شوند. (جوانمردی ۲۰۱۰)

توصیف بعضی از ارقام

خربزه عباس شوری

دیررس (۱۲۰-۱۵۰ روزه)، مناسب برای مناطق گرم و نیمه‌خشک و خشک، شور پسند، میوه‌های تخم‌مرغی شکل (طول ۲۰-۴۵ و عرض ۱۲-۲۵ سانتی‌متر) رنگ پوست سبز، خاکستری، با سطح پوست مشبک (شبکه‌بندی کامل و تورمانند) محکم و مناسب جهت ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل، گوشت سفید تا سفید مایل به سبز با ۱۰-۱۵ درصد قند، این رقم به‌طور وسیعی در گرمسار، ورامین، ایوانکی، تهران و شمال غربی کویر مرکزی ایران کشت می‌شود. قبل از گسترش ارقام سوسکی سبز و زرد مناسب‌ترین رقم برای دیم‌کاری بوده است.

خاتونی

گیاهان قوی و نیمه زودرس (۹۰-۱۰۰ روز)، تشکیل چند میوه روی ۱ گیاه، تخم‌مرغی شکل، رنگ پوست زرد مایل به سبز، با ۸-۶ شیار سطحی زردرنگ روی پوست، ۱۱ تا ۱۴٫۵ درصد قند، مناسب برای نواحی نیمه‌خشک و خاک‌های شور. (کاشی ۲۰۰۰)

خربزه خاقانی مشهد

رقم نیمه زودرس (۹۰۱۳۰-روز)، گیاهان قوی، میوه استوانه‌ای شکل، پوست نازک به رنگ سبز مایل به زرد، مشبک با شیارهای سطحی، گوشت سبز تا نارنجی، ۱۰ تا ۱۵ درصد قند، میوه‌ها بزرگ (۴۰ تا ۴۵ سانتی‌متر طول و ۱۵ تا ۱۸ سانتی‌متر عرض) با وزن متوسط ۳٫۵ تا ۴ کیلوگرم، کشت این رقم در شمال شرقی ایران رایج است و به مناطق دیگر توزیع می‌شود.

خربزه زرد کرج

محصول نیمه دیررس (۱۰۰-۱۲۰ روز)، تخم‌مرغی شکل (۲۰-۳۰ سانتی‌متر طول و ۱۷-۲۵ سانتی‌متر عرض)، وزن تقریبی میوه‌ها ۱٫۵ تا ۲ کیلوگرم، پوست زرد مشبک، گوشت ترد به رنگ سبز مایل به سفید و ۸ تا ۱۲ درصد قند.

خربزه‌ی تاشکندی

بوته‌های قوی، نیمه زودرس (۹۰-۱۰۰ روز)، میوه‌ها استوانه‌ای شکل (طول ۲۰-۴۰ و عرض ۱۲-۱۷ سانتیمتر) میانگین وزن ۴ تا ۵ کیلوگرم، به رنگ کرم مایل به زرد، با نوارها یا لکه‌های قهوه‌ای روی پوست، گوشت سفید و نرم با ۱۰ الی ۱۴ درصد قند، باقابلیت انبارداری و حمل‌ونقل کم.

شرایط آب و هوایی

خربزه‌های ایرانی به یک‌فصل رشد تقریباً طولانی (۹۰-۱۸۰) روز که بستگی به رقم و شرایط آب و هوایی دارد، نیاز دارند. آن‌ها گرمادوست هستند و شرایط آب و هوایی گرم و خشک باعث بهبود کیفیت آن‌ها (طعم و قند) می‌شود.

اگر چه گیاهان در شرایط گرم و مرطوب به‌خوبی رشد می‌کنند اما بیماری‌های شاخ و برگ در این شرایط افزایش و کیفیت میوه‌ها کاهش می‌یابد. در ایران قسمت اعظم این محصولات در مناطق خشک و نیمه‌خشک تحت شرایط آبیاری و در بعضی مناطق به‌صورت دیم کشت می‌شوند.

عملیات خاک‌ورزی و خاک

خربزه‌ها در اکثر خاک‌ها از خاک‌های شنی و لوم شنی گرفته تا خاک‌های لوم گلی و لوم رسی رشد میکنند. در مناطقی که ارقام زودرس کشت می‌شوند یا فصل رشد کوتاه است، یک خاک لومی – شنی، عالی هست. این طبقه از خاک در اکثر نواحی مورد کشت قابل‌توجه است.

هرگونه خاکی که قابل شستشو و زهکشی باشد برای رشد خربزه رضایت‌بخش است به‌شرط آنکه سایر شرایط برای کشت این گیاهان مناسب باشد. در هر نوع خاکی مواد ارگانیک و ظرفیت نگهداری آب برای تولید از اهمیت بالایی برخوردار است. درکشت دیم ظرفیت نگهداری بالای آب و ساختار خاک، موفقیت تولید را تعیین می‌کند.

خربزه در خاک‌های خنثی یا قلیایی رشد می‌کند، اما در صورت رشد خربزه در خاک‌های اسیدی گل‌ها از بین می‌روند و دچار سوختگی می‌شوند. در بعضی مناطق برای اطمینان از زهکشی مناسب کشت روی پشته‌ها انجام می‌شود.

در کشت آبی زمین مطابق با روش‌های آبیاری آماده می‌شود، در پاییز شخمی به عمق ۳۰ سانتی‌متر برای بهبود جذب باران زده می‌شود، این شخم علاوه بر ذخیره‌سازی آب باعث کاهش مایه تلقیح بیماری‌ها و پوسیدگی باقیمانده‌های محصول قبلی می‌شود.

شخم پاییزه مخصوصاً هنگام استفاده از خاک‌های سنگین مهم است. در این زمان به کاربردن کودهای حیوانی و کودهای شیمیایی حاوی فسفر و پتاس (بر اساس آنالیز خاک) توصیه می‌شود. کودها قبل از کاشت به‌صورت نواری بین ردیف‌های کشت پخش می‌شوند.

دیسک زدن و تراز کردن سطح خاک قبل از کاشت و در طول فصل بهار انجام می‌شود. در بیشتر مناطقی که کشت آبی صورت می‌گیرد خاک به شکل جوی (عمق ۵۰ سانتی‌متر) و پشته (عرض ۲ تا ۴ متر) آماده می‌شود که بستگی به نوع خاک، مقدار آب قابل‌دسترس و قدرت رشد رقم مورد کشت دارد.

پشته‌های بلند زهکشی را بهبود بخشیده و درجه حرارت را تغییر داده و عمق ناحیه‌ی ریشه‌زایی را افزایش می‌دهد، همچنین به گیاهان در برابر پوسیدگی ریشه، تاج، ساقه، برگ و پوسیدگی میوه ناشی از قارچ فیتوفترا کمک می‌کند. کشاورزان محلی موانعی را در امتداد جوی‌ها (هرچند متر یک مانع) قرار می‌دهند و با این کار نفوذ آب به داخل پشته‌ها (جایی که ریشه‌ی گیاهان در حال رشد است) را بهبود می‌بخشند.

آبیاری اول قبل از کشت بذر است تا سطح نهایی داغ آب و تنظیم ارتفاع پشته‌ها را مشخص کند و زمان آبیاری زیاد می‌شود تا آب به‌جایی که بذرها کشت می‌شوند برسد.

آماده‌سازی زمین برای کشت دیم خربزه‌ی ایرانی متفاوت است، معمولاً در اواخر زمستان یک خاک عمیق و سنگین با ظرفیت نگه‌داری بالای آب انتخاب‌شده و سپس حوضچه‌های بزرگی ساخته‌شده و یک آبیاری سنگین انجام می‌شود. پس‌ازآنکه خاک به ظرفیت مزرعه رسید، شخم و دیسک زده‌شده و سطح آن کاملاً صاف می‌شود.

مسطح کردن زمین به کاهش افت آب در اثر تبخیر کمک می‌کند. کود دهی با مواد شیمیایی در کشت دیم معمولاً مرسوم نیست و زمین باید از قبل حاصلخیز باشد. انتخاب رقم مناسب با دیم‌کاری، تاریخ کاشت مناسب و به‌کارگیری روش‌های مؤثر در کاهش از دست رفتن آب در طول فصل رشد از ضروریات اولیه است.

امروزه به دلیل امکان استفاده از آب‌های زیرزمینی، روش زراعت نیمه دیم از طریق آبیاری تکمیلی در مرحله‌ی تشکیل میوه و رشد بعدی میوه در دست اجرا است. این روش برای افزایش اندازه‌ی میوه و عملکرد کل مفید است با این‌حال کیفیت میوه (مقدار قند و طعم) کاهش می‌یابد. (کاشی ۲۰۰۰)

کاشت

کشت تونلی خربزه

گیاهان خربزه‌ی ایرانی بسیار حساس هستند و بذرها در دمای کمتر از ۱۵ درجه سانتی‌گراد جوانه نمی‌زنند، از این‌رو کشت در مزرعه باید تا تمام شدن خطر سرمازدگی یا یخ‌زدگی به تأخیر افتد و خاک گرم شود. در مناطق مرکزی ایران استفاده از تونل‌های پلاستیکی برای تولید تجاری خربزه‌های ایرانی به‌منظور زودرسی محبوبیت پیداکرده است.

پلاستیک پلی‌اتیلن توسط حلقه‌های سیمی بر فراز پشته‌ها (هر ۱٫۵ متر) معلق شده و ردیف‌های بذر را از دو طرف می‌پوشاند. جهت حفظ امنیت پایین این تونل‌ها با خاک پوشیده شده است. تونل‌ها در طول روز دما را افزایش می‌دهند، از گیاهان جوان در برابر سرما، باد و بیماری‌های انتقال‌یافته توسط حشرات (اگر وجود داشته باشند زیرا هوا سرد است و حشرات هنوز فعالیت خود را آغاز نکرده‌اند) محافظت می‌کنند. درهرصورت پس از باز شدن گل های ماده پوشش باید برداشته شود، در غیر این صورت نمی‌توان گل‌ها را گرده‌افشانی کرد.

بخش عمده‌ای از محصول تجاری از کشت مستقیم بذر در مزرعه با روش جوی و پشته و کشت روی پشته‌ها به دست می‌آید. انتخاب سیستم کشت معمولاً از عادات محلی که بر اساس سیستم آبیاری و کاراکترهای زهکشی خاک توسعه‌یافته، پیروی می‌کند. اگرچه استفاده از نشاء به دلیل حساسیت گیاه چه ها به شوک ناشی از انتقال معمول نیست، اما ممکن است از نشاهایی که ۳ تا ۴ هفته‌ای هستند (اگر در سیستم توپی رشد کرده باشند) برای کشت استفاده شود. (جوانمردی ۲۰۰۹)

بذرها معمولاً قبل از کاشت در آب با دمای ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد (تا زمانی که نوک ریشه‌ها در بذر ظاهر شود) خیسانده می‌شوند. در روش سنتی چندین بذر با دست در هر سوراخ گذاشته می‌شود تا به جوانه‌زنی کمک کند پستچی ۱۹۶۵ سوراخ‌هایی که بذرها در آن کشت می‌شوند برای جلوگیری از لکه‌دار شدن دانهال ها معمولاً ۱۰ سانتی‌متر از داغ آب فاصله‌دارند. فاصله‌ی گیاهان از هم‌بستگی به قدرت رشد ارقام و همچنین سیستم آبیاری دارد.

در روش آبی بذرها در ردیف‌هایی با فاصله ۵۰ تا ۷۵ سانتی‌متر و در دیم‌کاری با فاصله ۱۰۰ سانتی‌متر از هم کشت می‌شوند. بین ردیف‌ها معمولاً از ۱٫۲۵ تا ۲ متر فاصله هست، در این فاصله کشت، ۳ تا ۴ کیلوگرم بذر در هکتار مورد نیاز است.

هنگامی‌که گیاهان ۲ تا ۳ برگ حقیقی دارند و به خوبی تثبیت‌شده‌اند، با دقت به ۱ یا ۲ گیاه تنک می‌شوند. در طول تنک کردن گیاهان باقی‌مانده نباید آسیب ببینند. هنگامی‌که از کشت تونلی استفاده می‌شود باید از یک چاقوی کوچک تیز دسته‌بلند برای تنک کردن استفاده شود که از طریق سوراخ کردن پوشش پلاستیکی بدون پارگی انجام می‌شود. 

در هنگام استفاده از تونل‌های پلاستیکی باید مراقب باشید تا در روزهای آفتابی از آسیب دیدن گیاهان توسط دمای بالا جلوگیری شود. گرمای بیش‌ازحد و درجه حرارت‌های بالای زیر پلاستیک می‌تواند به گیاهان آسیب برساند مگر اینکه تهویه انجام شود. برای انجام دادن تهویه، کشاورزان پلاستیک را در طرفین تونل می‌شکافند.

بعضی از کشاورزان فقط در روزهای گرم انتهای تونل‌ها را باز می‌کنند. پس از پایان خطر سرما در طی یک ماه به‌تدریج پوشش پاره می‌شود و پس‌ازآن تونل پلاستیکی جمع می‌شود، در این زمان، گیاهان به سمت بالای پشته‌ها چرخانده می‌شوند و توسط خاک خشک محافظت می‌شوند تا از پیچ‌خوردگی و افتادن درون جوی‌ها جلوگیری شود. باید دقت کرد که ساقه‌ها در طول این عمل شکسته نشوند.

آبیاری

اگرچه خربزه‌های ایرانی با آب‌وهوای گرم و خشک سازگار هستند و در مقایسه با دیگر کدوییان به آب کمتری احتیاج دارند، اما به دلیل درجه حرارت بالا در طول دوره‌ی رشد طولانی‌مدت خود به مقدار زیادی آب احتیاج دارند.

بعد از کشت بذر، مزرعه بلافاصله آبیاری می‌شود. آبیاری دوم تا زمان پژمردگی موقت نهال‌ها به تأخیر می‌افتد، این به دانهال ها کمک می‌کند تا ریشه‌هایشان در عمق بیشتری نفوذ کنند و نسبت به سطح خاک، بیشتر در عمق خاک توزیع شوند و باعث افزایش تحمل گیاه در برابر خشکی و شرایط سخت شود.

کشاورزان سنتی قبلاً از فواصل ۱۴ روزه برای آبیاری استفاده می‌کردند. آن‌ها همچنین برای القای تشکیل میوه عمداً یک آبیاری دیگر را حذف می‌کنند (معمولاً پس از هرس گل و میوه‌ی اولیه). فواصل آبیاری در طول دوره‌ی رشد میوه و قبل از برداشت به ۶ تا ۸ روز کاهش می‌یابد. آبیاری اضافی در طول بلوغ میوه، شیرینی و ماندگاری میوه‌ها را کاهش می‌دهد.

هرس

 هرس گیاه، شاخه‌های جانبی، گل و میوه از اقدامات مهم برای تولید خربزه‌ی ایرانی است. هرس گیاه بعدازاینکه دانهال ها در مرحله ۵ تا ۶ برگی هستند و وقتی‌که اولین شاخه‌های جانبی دارای طول ۵ سانتیمتر هستند انجام می‌شود.

این هرس شامل از بین بردن مریستم انتهایی ساقه‌ی اصلی است درحالی‌که ۲ شاخه‌ی جانبی نگه‌داشته می‌شوند که این شاخه‌ها ساختار نهایی گیاه را تشکیل می‌دهند. دلیل اصلی این هرس این است که ساقه‌ی اصلی حامل گل‌های نر است و باعث تأخیر در رشد شاخه‌های جانبی که حامل گل‌های نر و ماده باهم است می‌شود.

در کشت دیم دوشاخه‌ی جانبی در ۲ جهت مخالف هم گسترده می‌شوند (به‌منظور پوشش سطح زمین و کاهش تبخیر آب و جلوگیری از رشد علف‌های هرز). در کشاورزی مرسوم ۲ شاخه‌ی جانبی به روی پشته‌ها هدایت می‌شوند. هر چه گیاه منشعب‌تر باشد گل‌های ماده‌ی بیشتری تولید می‌کند، اما همه‌ی گل‌ها به دلیل رقابت جدی بین میوه‌های جوان، به میوه‌ی مطلوب تبدیل نمی‌شوند.

هرس شاخه‌های جانبی و گل و میوه

هرس شاخه‌های جانبی و گل و میوه (که به محلی به آن تراش گفته می‌شود) وقتی‌که شاخه‌های جانبی ۵۰ سانتی‌متر طول دارند انجام می‌شود. در این موقع شاخه‌های جانبی ثانویه، همه‌ی گل‌های نر و ماده و میوه‌هایی که قبل از برگ ششم و بعد از برگ هشتم هستند حذف می‌شوند.

میوه‌های روی برگ ششم تا برگ هشتم نگه‌داشته می‌شوند و عملکرد نهایی به دست می‌آید. تعداد نهایی میوه در گیاه به قدرت گیاه بستگی دارد. معمولاً ۲ میوه روی هر گیاه نگه‌داشته می‌شود. میوه‌های قبل از برگ ششم و میوه‌های انتهایی شاخه‌ها در بیشتر خربزه‌های ایرانی معمولاً کوچک‌تر از قسمت‌های میانی شاخه هستند.

در حقیقت تراش هم‌زمان با توسعه‌ی رویشی و تولید گیاه به سمت میوه‌های بزرگ و باکیفیت هماهنگ می‌شود، این مورد برای ارقام دارای میوه‌های بزرگ نسبت به ارقامی که میوه‌ی کوچک دارند مهم‌تر است. (کاشی ۲۰۰۰)

هرس گل

هرس گل یکی دیگر از اقدامات کشت برای خربزه‌ی ایرانی است که شامل انتخاب و نگه‌داری یک یا دو میوه‌ی سالم و بدون آفت و از بین بردن همه‌ی گل‌ها و میوه‌های باقیمانده‌ی دیگر است. برای محافظت از میوه‌های انتخاب‌شده در مقابل مگس خربزه عملیات بومی وجود دارد. میوه‌ها با طول حدود ۲ سانتی‌متر در برگ همان گیاه پیچیده شده و در زیرخاک دفن می‌شوند.

روش جایگزین در مزارع در مقیاس کوچک، میوه را با بزاق مرطوب می‌کنند و آن را با خاک می‌پوشانند. با رشد خربزه‌ها، میوه را بارها و بارها با خاک می‌پوشانند تا پوست آن محکم شود و از نفوذ حشره‌ی تخم‌گذار به داخل میوه خربزه و تخم‌گذاری در میوه جلوگیری شود. (امیری-اردکانی و عمادی ۲۰۰۶)

چرخاندن میوه‌ها

چرخاندن میوه‌ها در طول رشد به‌منظور جلوگیری از رنگ گیری ناهموار پوست میوه و یا بیماری‌های ناشی از خاک در اطراف میوه که در تماس با زمین است لازم است. در همین حین شاخه‌های جانبی غیرضروری، گل‌های اضافی و علف‌های هرز نیز حذف می‌شوند.

برداشت

خربزه‌های ایرانی تا زمانی که به‌طور کامل بالغ می‌شوند باید روی بوته نگه‌داری شود تا از کیفیت بالایی برخوردار شوند. مقدار قند هنگامی‌که میوه روی بوته بالغ می‌شود قابل‌افزایش است بعد ازآن اگر خربزه روی بوته نگهداری شود قند آن افزایش نمی‌یابد اما گوشت میوه نرم می‌شود.

میوه‌های یک گیاه هم‌زمان باهم نمی‌رسند. بعضی از تغییرات معین به‌عنوان شاخص برداشت در نظر گرفته می‌شوند. با نزدیک شدن میوه‌ها به بلوغ، روی پوست میوه مشبک می‌شود و رنگ میوه‌ها تغییر می‌کند. در میوه‌های نابالغ شبکه‌ها سطحی است و در قسمت بالا چین‌وچروک جزئی مشاهده می‌شود.

با نزدیک شدن به مرحله‌ی رسیدگی، ترک‌های کوچکی در اطراف دم میوه ایجاد می‌شود، انتهای میوه (در سمت شکوفه) کمی نرم می‌شود و عطر آن افزایش می‌یابد. در خربزه‌های ایرانی به‌جز بعضی از ارقام مانند تاشکندی، وقتی‌که میوه به مرحله‌ی بلوغ کامل می‌رسد لایه‌ی جداکننده توسعه نمی‌یابد.

مقدار قند (مواد جامد محلول) موجود در آب ‌میوه یکی از فاکتورها در برداشت است که توسط رفراکتومتر سنجیده می‌شود میوه‌ها پس از برداشت بر اساس اندازه، رنگ و شکل طبقه‌بندی می‌شوند. (جوانمردی ۲۰۱۰٫ )

حمل‌ونقل و ذخیره‌سازی

خربزه‌های ایرانی معمولاً به‌وسیله کامیون‌ها به بازارهای محلی و دوردست منتقل می‌شوند. معمولاً هنگام بارگیری در کامیون‌ها، مقداری کاه گندم اطراف میوه‌ها می‌ریزند که این عمل از آسیب و ضرب‌دیدگی میوه‌ها جلوگیری می‌کند و همچنین باعث می‌شود میوه‌ها خشک شوند.

خربزه‌های ایرانی به‌جز ارقام دیررس معمولاً برای مدت طولانی قابل ذخیره‌سازی نیستند. آن‌ها را می‌توان در دمای ۷ تا ۱۰ درجه‌ی سانتی‌گراد و رطوبت نسبی ۸۵ تا ۹۰ درصد نگهداری کرد (جوانمردی ۲۰۱۰)

تولید بذر

گروهای مختلف خربزه درون c.melo باهم سازگار هستند و توسط حشرات گرده‌افشانی می‌شوند، بنابراین حداقل فاصله‌ی ایزوله برای تولید بذر هیبرید تجاری ۱۰۰۰ متر می‌باشد اگرچه بعضی از تولیدکنندگان بذر فاصله ی ۵۰۰ متر را توصیه می‌کنند. شرایط تولید بذر خربزه با کیفیت بالا معمولاً با شرایط تولید محصولات با کیفیت بالا یکسان است (جوانمردی ۲۰۱۰). برای اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله نحوه تولید بذر هیبرید Hybrid و باز گرده‌افشان (OP) را مطالعه کنید.

بذر خربزه در ایران معمولاً با دست استخراج می‌شود. خربزه‌های کاملاً رسیده انتخاب می‌شوند و از وسط برش داده می‌شوند و بذرها همراه با جفت در یک ظرف ریخته می‌شوند. این مخلوط قبل از شستشو یک الی دو روز در ظرف می‌ماند تا تخمیر شود، بذرهای خوب در انتهای مخزن جمع می‌شوند درحالی‌که جفت و دانه‌های پوک شناور باقی می‌مانند. سپس بذرها با آب شسته می‌شود.

بعضی از تولیدکنندگان بذر، در مقیاس کوچک پروسه‌ی تخمیر را انجام نمی‌دهند. آن‌ها مخلوط را در غربال‌هایی با اندازه‌ی مناسب شستشو می‌دهند تا دانه‌ها را استخراج کنند. بذرها معمولاً در آفتاب خشک می‌شوند. نگهداری بذر در دمای ۵ درجه سانتی‌گراد و رطوبت کم باعث ماندگاری آن‌ها تا ده سال یا بیشتر خواهد شد. (جوانمردی ۲۰۱۰).

علاوه بر استفاده بذر جهت کشت، بعضی از بذرها به‌صورت خوراکی و بوداده مصرف می‌شوند زیرا سرشار از لیپیدها و پروتئین‌ها که مقدار زیادی از انرژی آن‌ها را تشکیل می‌دهند، هستند. (پیترات ۲۰۰۸)

جمع‌بندی

خربزه‌های ایرانی یک گروه خاصی از cucumis melo هستند که اکثراً در ایران کشت می‌شوند و تحمل بالایی به آب‌وهوای گرم و خشک و شوری خاک‌ دارند و در مناطقی که خاک شور دارند مانند بیابان‌های مرکزی ایران به‌راحتی کشت می‌شوند.

این خربزه‌ها به دو روش آبی و دیم در کشورمان قابل‌کشت هست. در روش آبی کشت روی پشته‌ها انجام می‌گیرد و در کشت دیم کشت در زمین مسطح انجام می‌گیرد. همچنین این خربزه‌ها طعم خوب و شیرینی و عطر بالایی دارند که طرفداران زیادی دارد. استفاده از بذور هیبرید خربزه به دلیل عملکرد بالا و مقاومت به آفات و بیماری‌ها و شرایط محیطی مانند خشک‌سالی در ایران در حال افزایش است.