یخ آب زمستانه چیست؟ مزایا و اهمیت آن

مقدمه

امروزه برای مبارزه با انواع آفات و بیماری های گیاهی، از سموم شیمیایی متنوعی استفاده می‌شود که این سموم علاوه بر آلوده کردن محیط زیست، تأثیرات زیادی نیز بر سلامتی انسان‌ها دارند، از طرفی استفاده مکرر از این سموم باعث افزایش مقاومت آفات و بیماری ها شده و در نتیجه میزان مصرف این سموم دائماً در حال افزایش است و کشاورزان مجبورند به طور پیاپی از سموم قوی‌تر استفاده کنند که این امر هزینه های سنگین و مستمر را، بر کشاورزان تحمیل می‌نماید، در این شرایط لزوم استفاده از روش‌های جایگزین برای کاهش مصرف سموم بیش از پیش باید مورد توجه قرار گیرد تا علاوه بر کاهش تخریب محیط زیست و تولید محصولات سالم‌تر، بتوان از کشاورزان در دسترسی به سود مناسب و پایدار حمایت نمود.

در همین راستا مدیریت تلفیقی آفات و بیماری ها می‌تواند نقش مؤثری در کاهش مصرف سموم ایفا نماید و در این بین استفاده از یخ آب زمستانه برای کنترل آفات و بیماری‌ها یکی از روش هایی است که در این مقاله قصد داریم ابعاد مختلف آن را مورد بررسی قرار داده و شما را در استفاده از این روش یاری نماییم. امید است که این مطالب مورد توجه و استفاده شما عزیزان قرار بگیرد.

یخ آب زمستانه یکی از روش‌های مدیریت تلفیقی آفات

مدیریت تلفیقی آفات شامل روش های متعددی است که عبارت‌اند از:

• روش زراعی
• روش فیزیکی
• روش مکانیکی
• روش بیولوژیکی
• روش شیمیایی

یخ آب زمستانه یکی از روش های فیزیکی برای کنترل آفات و بیماری‌ها است. بسیاری از آفات برای زمستان گذرانی به خاک و یا پوشش‌های گیاهی سطح خاک پناه می‌برند و در این زمان می‌توان با استفاده از روش‌های مختلف (فیزیکی، زراعی و …) با آن‌ها مبارزه نمود و یخ آب زمستانه یکی از روش های بسیار مؤثر و کم هزینه برای کنترل این آفات است.

چگونگی استفاده از یخ آب زمستانه

در فصل سرد زمستان شما می‌توانید زمین را شخم زده و سپس آن را آبیاری کنید تا آب پس از نفوذ به خاک سطحی، یخ زده و آفات را از بین ببرد، توجه داشته باشید که یخ آب باید یک روز قبل از اینکه دمای هوا به زیر صفر برود انجام شود تا بتواند به خوبی تخم، لارو و حشرات بالغ را که در خاک سطحی پناه گرفته اند از بین ببرد و عوامل بیماری‌زای گیاهی را تا حدود زیادی کاهش دهد.

 برای این کار معمولاً زمین را شخم زده و سپس آن را کرت بندی می‌کنند و در نهایت کرت ها را آبیاری می‌نمایند، این کار علاوه بر دفن و از بین بردن بسیاری از آفات می‌تواند پناهگاه های زمستانی بسیاری از آفات مثل پسیل، زنجره (خصوصاً زنجره مو)، سرخرطومی، مینوز و پروانه های برگ‌خوار را نیز از بین ببرد، مجموعه این کارها اگر در زمان مناسب و به درستی انجام شوند می‌توانند نقش زیادی در کاهش آفات و بیماری ها داشته باشند.

اهمیت و نقش یخ آب زمستانه در کنترل آفات

با غرقاب کردن خاک اطراف ریشه و پس از یخ زدن آب در بخش‌های بالای خاک، میزان هوای درون خاک به شدت کاهش یافته و بخشی از آفات و کرم های خاکزی نیز بر اثر کمبود هوا از بین می‌روند.

بخشی از آفات که در بین باقیمانده های گیاهی زمستان را می‌گذرانند نیز ممکن است بر اثر ایجاد کریستال های یخ و آسیب به جلد بدن آن‌ها از بین بروند.

به عنوان مثال، در مورد کرم سفید ریشه که در سال های اخیر باعث خسارت های فراوانی شده است می‌توان با استفاده از یخ آب زمستانه، بخش زیادی از آن‌ها را نابود کرده و جمعیت آفت را به خوبی کنترل نمود.

تأثیر یخ آب زمستانه بر بهبود خصوصیات فیزیکی خاک

یخ آب زمستانه علاوه بر اینکه می‌تواند باعث کاهش شدید آفات شود می‌تواند در بهبود خصوصیات فیزیکی خاک هم مؤثر باشد. زمانی که آب به داخل خاک نفوذ می‌کند و خلل و فرج خاک را پر می‌کند، در صورتی که بر اثر کاهش دما شروع به یخ زدن نماید، حجم ذرات آب افزایش یافته و باعث جدا شدن ذرات خاک از هم می‌شود، این اتفاق خصوصاً در مورد خاک های رسی و سنگین بسیار سودمند است و با افزایش تخلخل در بین ذرات خاک، نفوذ آب و هوا به درون خاک بیشتر گردیده و جذب مواد غذایی نیز در این خاک ها افزایش خواهد یافت.

شرایط مناسب برای انجام یخ آب زمستانه

برای آماده کردن شرایط زمین برای انجام موفق این کار بهتر است در پاییز خاک را به طور سطحی شخم بزنید تا آب به خوبی در خاک نفوذ کند و یخ آب اثربخشی بیشتری داشته باشد.

نکته

توجه داشته باشید که بهترین دما برای یخ آب زمستانه خصوصاً در باغات، منفی ۷ درجه سانتی گراد است و در مناطقی که سرمای هوا در طول زمستان به حد کافی برای یخ زدن آب در سطح خاک نمی‌رسد، نمی‌توان از این روش به طور مؤثر استفاده نمود و همچنین دماهای خیلی پایین (کمتر از منفی ۱۰ درجه سانتی گراد) نیز ممکن است باعث آسیب به تنه و طوقه درختان و دیگر گیاهان کشت شده گردد.

مزایای استفاده از یخ آب زمستانه

• در سال هایی که بارندگی به اندازه کافی صورت نمی‌گیرد آبیاری زمستانه می‌تواند در حفظ سلامتی گیاهان و زنده ماندن جوانه ها بسیار مؤثر باشد.
• یخ آب زمستانه باعث نابودی تخم و لارو آفاتی که در خاک سطحی در حال زمستان گذرانی هستند، گردیده و نقش زیادی در کنترل و کاهش آفات در سال بعد دارد.
• با نفوذ آب به خاک سطحی و یخ زدن آب، حجم آن نیز افزایش یافته و پس از پایان زمستان و با گرم شدن هوا که یخ ها آب می‌شوند، خاک حجم خود را حفظ می‌کند و لایه اسفنجی از خاک که در سطح زمین به جای می‌ماند از خروج آب از طریق لوله های مویین جلوگیری نموده و در نتیجه زمین آب کمتری از دست خواهد داد و از طرفی خاک پوک شده و شرایط خاک برای توسعه ریشه و نفوذپذیری آب و هوا بهبود خواهد یافت.
• گرمایی که در اثر یخ زدن آب (گرمای نهان یخ) به سطح زیرین خاک منتقل می‌شود، این لایه ها را در برابر سرما محافظت نموده و می‌تواند در حفظ کارایی میکرو ارگانیسم های مفید خاک مؤثر باشد.
• در فصول سرد سال تبخیر و تعرق گیاه به شدت کاهش یافته و به صفر نزدیک می‌شود و در این شرایط چون تبخیر و تعرق و جذب آب از طریق ریشه ها در حد صفر است اگر بارندگی کافی صورت نگیرد و زمین خشک باشد ممکن است فشار اسمزی در گیاه کاهش یافته و گیاه در معرض نفوذ بیشتر سرما قرار بگیرد، تحت این شرایط یخ آب زمستانه با قرار دادن آب کافی در اختیار گیاه می‌تواند وضعیت را تغییر داده و از گیاه در برابر سرمازدگی محافظت نماید.
• یخ آب زمستانه علاوه بر تأثیر زیادی که بر کنترل آفات (تخم‌ها، لاروها و حشرات کامل) دارد، می‌تواند در کاهش نسبی بسیاری از بیماری های قارچی و باکتریایی نیز مؤثر باشد.
• کرم سفید ریشه و آبدزدک، دو آفت بسیار مهم هستند که در سال های اخیر خسارت های جدی و جبران ناپذیری را در باغات میوه و مزارع به کشاورزان تحمیل نموده اند و استفاده مکرر از سموم علاوه بر آسیب های فراوانی که بر محیط زیست وارد می‌کند می‌تواند برای کشاورزان بسیار پرهزینه باشد در حالی که غرقاب کردن زمین در زمستان و استفاده از یخ آب زمستانه می‌تواند برای کنترل این آفات بسیار کارآمد باشد.

نکته

توجه داشته باشید که آبیاری زمستانه باید در حد مناسب انجام شود و آبیاری بیش از حد در زمستان می‌تواند معایب خاص خود را داشته باشد و از این رو باید بر اساس وضعیت آب و هوایی منطقه خود و با توجه به نظر کارشناس خود اقدام به آبیاری و یخ آب زمستانه نمایید.

ویدیو آموزشی

جمع‌بندی

یخ آب زمستانه یکی از راه های کم هزینه و مؤثر برای افزایش پوکی و خلل و فرج درون خاک و مبارزه با آفات خاکزى (مثل کرم سفید ریشه، آبدزدک، زنجره مو و …) و جوندگانی مثل موش و همچنین کنترل برخی از عوامل بیماری‌زا است.

این کار معمولاً از اوایل زمستان آغاز شده و در طول دوره سرما حداقل یک‌بار انجام می‌شود، برای این کار ابتدا زمین را به صورت سطحی شخم می‌زنند و سپس آبیاری را انجام می‌دهند تا آب در خاک سطحی نفوذ کند البته بهتر است این کار یک روز قبل از این که دما به زیر صفر برسد انجام شود تا پس از نفوذ آب به درون خاک و کاهش دما، آب یخ زده و بتواند به طور مؤثر آفات را کنترل نماید. این کار نیاز به مصرف سموم شیمیایی را به شدت کاهش داده و نقش زیادی در سلامتی آب، خاک و مواد غذایی خواهد داشت، یخ آب زمستانه همچنین باعث کاهش هزینه ها برای کشاورزان می‌شود و نقش چشمگیری در کیفیت محصولات و سود نهایی کشاورزان خواهد داشت.

با توجه به مطالب فوق به کشاورزان عزیز توصیه می‌شود که در صورت امکان، حتماً از این روش در باغات خود استفاده کنند. امیدوارم این مقاله مورد توجه و استفاده شما عزیزان قرار گرفته باشد.

مقالات مرتبط

• چگونه می‌توان خاک های شور و سنگین را اصلاح کرد؟
• آموزش نمونه‌ برداری برای انجام آزمون خاک
• فرسایش خاک و راه‌های جلوگیری از آن
• کود سبز عامل حاصل خیزی و کاهش علف های هرز
• کنترل آفات و بیماری‌ها

منابع

• دستورالعمل اجرای عملیات یخ آب زمستانه باغچه های آلوده به آفات خاکزی
• مجله ساج
• نقش یخ آب زمستانه در مبارزه با آفات
• عملیات یخ آب زمستانه باغات