نگاه کلی به کاشت، داشت و برداشت فیسالیس

فیسالیس یک میوه عجیب ‌وغریب متعلق به خانواده Solanaceae است که اخیراً در سطح وسیع تولید می‌شود. فیسالیس یک محصول جایگزین با پتانسیل غذایی و ارزش اقتصادی بالا است. گیاه فیسالیس دارای ارزش‌افزوده بالایی است که می‌توان از ریشه تا میوه آن استفاده کرد.

ریشه و برگ آن سرشار از خواص دارویی است که در داروسازی استفاده می‌شود. میوه آن شیرین و سرشار از ویتامین‌های A، C، آهن، فسفر و فیبر است که اغلب در تهیه ژله‌ها، مرباها، آب‌میوه‌ها و بستنی‌ها استفاده می‌شود.

برای بهبود کانوپی گیاه و همچنین شکل ظاهری و کیفیت میوه از برخی اقدامات و سیستم‌های پرورشی از قبیل بستن و قائم نگه‌داشتن گیاه، هرس و تنک کردن استفاده می‌شود. هدف از این بررسی، ارائه اطلاعات فنی و علمی در مورد کشت فیسالیس است.

معرفی فیسالیس

برخلاف اینکه فیسالیس در گروه درختان میوه کوچک طبقه‌بندی شده، اما این گیاه متعلق به خانواده‌ی (Solanaceae) است. خانواده Solanaceae دارای چندین گونه با ارزش اقتصادی زیاد مانند سیب‌زمینی (Solanum tuberosum)، بادمجان (S. melongela)، گوجه‌فرنگی (S. lycopersicum) و فلفل (S. muricatum) است (SOUZA & LORENZI، ۲۰۰۵)، علاوه بر این گونه‌هایی با خواص دارویی (Atropa belladonn و Hyocyamus niger) و گونه‌های زینتی (Petunia hybrida و Brugmansia suaveolens) نیز متعلق به این خانواده است.

در سال ۱۹۸۵، فیسالیس در کلمبیا از اهمیت تجاری برخوردار شد، این کشور به‌طور گسترده اقدام به کشت آن کرده و میوه آن در طبیعت و به‌صورت بسته‌بندی جهت بازار فروخته می‌شد (NOVOA و همکاران، ۲۰۰۶). در حال حاضر، کلمبیا بزرگ‌ترین تولیدکننده فیسالیس در جهان و پس‌ از آن آفریقای جنوبی است (CHAVES، ۲۰۰۶) و فیسالیس دومین میوه با اهمیت است که ۵۴ درصد از صادرات میوه کلمبیا را به خود اختصاص داده است. احتمالاً، کلمبیا بیشترین مساحت کشت فیسالیس را دارد، در حدود ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ هکتار که بین ۱۵ تا ۲۸ تن فیسالیس در هر هکتار تولید می‌کند (MIRANDA، ۲۰۰۴).

در برزیل، کشت فیسالیس در سال ۱۹۹۹ به صورت آزمایشی در سانتا لوزیا در سائوپائولو، آغاز شد و هنوز ادامه دارد (RUFATO، ۲۰۱۰) که نتایج بسیار خوبی در خاک‌های متنوع و فواصل مختلف نشان داد. از سال ۲۰۰۸، میوه‌داران جدید شروع به کشت فیسالیس کردند و این پیشرفت چشم‌انداز و موفقیت خوبی را برای خانواده‌ی کشاورزان به ارمغان آورد (MUNIZ و همکاران، ۲۰۱۰).

فیسالیس (Physalis peruviana L.)، یک میوه کوچک و شیرین، سرشار از ویتامین‌های A و C دارد. علاوه بر آن حاوی آلکالوئیدها، فلاونوئیدها، کاروتنوئیدها و ترکیبات فعال زیستی است (CHAVES، ۲۰۰۶). به‌هرحال میوه آن عجیب غریب و گران‌قیمت است. علاوه بر تجاری‌سازی میوه، می‌توان ریشه‌ها، برگ‌ها و میوه محاصره‌شده با کاسه‌ی گل تور مانند (که در کارهای تزیینی استفاده می‌شود) را به بازار عرضه کرد (MUNIZ و همکاران، ۲۰۱۰).

با توجه به سطح اکسیداسیون بیوژنتیکی، جنس فیسالیس در خانواده سولاناسه بیشترین رشد را دارد. این موقعیت مهم به دلیل وجود متابولیت‌های پلی اکسیژنه، وایت استروئیدهای مشتق شده از ارگوستان است. سیستم آنزیمی در گیاهان فیسالیس توانایی اکسیداسیون اتم کربن (به‌استثنای کربن‌های C-8، C-9 و ۱۱ C-) از هسته استروئید و زنجیره جانبی را دارد (TOMASSINI et al. 2000).

مطالعات اخیر از عصاره برگ‌های فیسالیس فعالیت‌های مهم بیولوژیکی مانند ضد قارچ، آنتی‌اکسیدان، ضد توموری، ضدالتهابی، نرم‌کننده و ضدعفونی‌کننده، به دلیل ترکیبات فعال زیستی مانند ویتانولیدها، فنول‌ها و اتانولیکها را نشان داده‌اند (FRANCO و همکاران، ۲۰۰۷؛ QUISPE و همکاران. ۲۰۰۹؛ FANG و همکاران، ۲۰۱۱).

فیزیولوژی و گیاه‌شناسی

بر اساس «بانک اطلاعات گیاهان»، از وزارت کشاورزی ایالات‌متحده (USDA، ۲۰۱۲) اولین توصیف از جنس فیسالیس توسط لینائوس در سال ۱۷۵۳ است. فیسالیس از سلسله‌ی گیاهان، دسته‌ی گیاهان گل‌دار، رده‌ی دولپه‌ای‌ها، راسته بادمجان سانان، تیره بادمجانیان، جنس، فیسالیس و گونه پروویانا است. احتمالاً، این‌گونه بومی آمریکای جنوبی عمدتاً پرو، کلمبیا و اکوادور است (MEDINA، ۱۹۹۱).

فیسالیس به‌راحتی در اکثر شرایط آب و هوایی سازگار می‌شود و می‌تواند سال‌ها در همان مکان تولید شود. در کلمبیا گیاهان بیش از ۲۰ سال تحت خاک‌ورزی حافظت شده کشت می‌شوند. این گیاه چندساله، بوته‌ای و دارای عادت رشد نامشخص است. بدون هرس و تربیت، می‌تواند در حدود ۱.۰ تا ۱.۵ متر رشد کند. بااین‌حال، با هرس و تربیت می‌تواند از ۲.۰ متر ارتفاع بالاتر رود (FISCHER، ۲۰۰۰).

سیستم ریشه‌ای شاخه‌ای به عرض (۱۰ تا ۱۵ سانتی‌متر)، عمیق و فیبری است و طول ریشه‌های اصلی آن بین ۵۰ تا ۸۰ سانتی‌متر است (ANGULO، ۲۰۰۵). ساقه اصلی سبز و علفی، مرکب از ۸ تا ۱۲ گره است، هر گره به دو جوانه می‌رسد، یکی رویشی می‌شود و انشعابات زیادی تولید می‌کند و دیگری زایشی و تولید گل می‌کند (LAGOS، ۲۰۰۶).

برگ‌ها ساده، قلبی و متناوب ۵ تا ۱۵ سانتی‌متر طول و ۴ تا ۱۰ سانتیمتر عرض دارند (FISCHER، ۲۰۰۰). گل‌ها تکی و هرمافرودیت و دارای پنج گلبرگ زرد هستند و از جوانه‌های بغلی نشات می‌گیرند. کاسه گل سبزرنگ و از پنج کاسبرگ به طول ۵ سانتیمتر تشکیل شده است و در تمام مراحل رشد میوه آن را کاملاً پوشانده است. وقتی میوه رسیده می‌شود، کاسه گل قهوه‌ای‌رنگ می‌شود که برای تعیین زمان برداشت، شاخصی خوبی است (آویلا و همکاران، ۲۰۰۶). میوه‌ی آن توت مانند و گرد (اندازه‌ی یک فندق) از سبز تا زرد مایل به سبز و زرد_نارنجی، قطر آن در حدود ۱۲.۵ تا ۲۵ میلی‌متر و وزن ۴ تا ۱۰ گرم و حاوی ۱۰۰ تا ۳۰۰ دانه است.

میوه‌های فیسالیس حاوی مقادیر زیادی اسید اسکوربیک (۳۶_mg ۱۰۰g^-۱ در یک پالپ)، سرشار از ویتامین A (1730 UI. 100g^-۱  در یک پالپ)، آهن (۳۸_mg ۱۰۰g^-۱ در یک پالپ) و فسفر (۱.۲_mg ۱۰۰g^-۱ در یک پالپ) (فیشر، ۲۰۰۰).

این میوه‌های کوچک، وقتی می‌رسند نارنجی روشن و شیرین هستند، به‌صورت تازه و یا در کیک و مربا خورده می‌شود. بذرها بی‌شماری تولید می‌کند که به راحتی در خاک‌هایی با رطوبت نسبی جوانه می‌زنند، این خصوصیت بذرها دور شدن آن از مناطق اصلی کشت آن را (کشت گسترده) توجیه می‌کند (SOARES و همکاران، ۲۰۰۹).

شرایط خاک و اقلیم برای کشت

برای معرفی گونه‌ای در یک منطقه جدید، لازم است ارزیابی از شرایط آب و هوایی و خاک با هدف کمک به انتخاب گونه‌هایی با سازگاری بهتر انجام شود (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸). فیسالیس به دلیل سازگاری با آب‌وهوای مدیترانه‌ای و انواع مختلفی از خاک، می‌تواند در طیف وسیعی از شرایط خاک و آب و هوایی توسعه یابد و به‌عنوان گونه‌ای بسیار تحمل‌پذیر طبقه‌بندی می‌شود (FISCHER، ۲۰۰۰).

ارتفاع تأثیر زیادی بر گیاهان و میوه‌های فیسالیس دارد. افزایش اشعه ماوراءبنفش و کاهش دمای هوا با افزایش ارتفاع، منجر به تولید گیاهان کوچک‌تر، برگ‌های کوچک و ضخیم می‌شود که باعث تأخیر در اوج باردهی می‌شود. در کلمبیا، فیسالیس در ارتفاعات ۲۰۰۰ تا ۲۶۵۰ متر کشت می‌شود (فیشر و همکاران، ۲۰۰۵).

در برزیل، فیسالیس سازگاری خوبی با شرایط وسیع خاک و آب‌وهوا دارد. باید توجه داشت که رطوبت بیش‌ازحد، خشک‌سالی، سرما و گرما از رشد و نمو گیاهان جلوگیری می‌کند و همچنین موجب کاهش کیفیت نهایی محصول و عملکرد می‌شود (MUNIZ و همکاران، ۲۰۱۱).

خاک مناسب فیسالیس

در مورد نوع خاک، خاک ایده آل برای فیسالیس خاک رسی _ شنی با بافت دانه‌ای، دارای زهکشی مناسب، ترجیحاً سرشار از مواد آلی (بیشتر از ۴٪) و pH بین ۵.۵ تا ۶.۸ می‌باشد (FISCHER و همکاران، ۲۰۰۵). مهم است که از کشت در خاک اشباع از آب و مواردی که قبلاً با گونه‌های دیگر Solanaceae کشت می‌شدند، جلوگیری شود (RUFATO et al. 2008)

نیاز نوری و گرمایی فیسالیس

در مورد جهت‌گیری خورشیدی، تحقیقات انجام شده برای فیسالیس تاکنون قطعی نبوده است، اما کشت‌های شمالی _ جنوبی اولویت دارند و این امر باعث بهره‌برداری بهتر از انرژی خورشیدی در فرآیند فتوسنتزی گیاهان می‌شود. برای به دست آوردن میوه‌های باکیفیت، فیسالیس سالانه حدود ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ ساعت نور نیاز دارد (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

بر اساس نظر فیشر (۲۰۰۰) فیسالیس رشد و توسعه بهتری را در مناطقی با دمای سالانه بین ۱۳ تا ۱۸ درجه سانتی‌گراد نشان می‌دهد. بر اساس نظر آنگولو (۲۰۰۵)، دمای مطلوب برای فیسالیس بین ۸ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد است. با این‌حال، میراندا (۲۰۰۴) اظهار داشت دمای مطلوب برای رشد و نمو گیاهان ۱۸ درجه سانتی‌گراد است.

سالازار (۲۰۰۶) دریافت که حداقل دما برای جوانه‌زنی فیسالیس (صفر فیزیولوژیک آن) ۶.۳ درجه سانتی‌گراد است. درجه حرارت‌های بالا (بالاتر از ۳۰ درجه سانتی‌گراد) به مراحل گلدهی و باروری فیسالیس آسیب می‌رساند و باعث ترویج پیری زودرس در آن می‌شود (ANGULO، ۲۰۰۵).

بااین‌حال، گرما مانع تولید میوه نمی‌شود، همان‌طور که در هاوایی مشهود است گیاهان در درجه حرارت روزانه در حدود ۲۷ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد میوه تولید می‌کنند. درجه حرارت پایین (شبانه پایین‌تر از ۱۰ درجه سانتی‌گراد) می‌تواند مانع از رشد گیاه شود (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

دما و نور نقش مهمی در اندازه، رنگ، محتوای غذایی، طعم و مرحله رسیدن میوه ‌دارند (RUFATO، ۲۰۱۰). وقوع یخبندان‌های دیررس، می‌تواند خسارات قابل‌توجهی به تولید وارد کند. فیسالیس یخبندان‌های سبک را تحمل می‌کند، اما وقتی دمای شبانه کمتر از ۲- درجه سانتی‌گراد باشد، مشکلات جدی را نشان می‌دهد (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

آبیاری و رطوبت مناسب

متوسط بارندگی سالانه بین ۱۰۰۰ تا ۱۸۰۰ میلی‌متر و رطوبت نسبی ۷۰ تا ۸۰ درصد در طول فصل رشد ایده آل است (POPOVA و همکاران، ۲۰۱۰). نیاز آبی فیسالیس حداقل ۸۰۰ میلی‌متر در طول دوره رشد است. رطوبت بیش‌ازحد می‌تواند به نفع بیماری‌ها باشد، از گرده‌افشانی جلوگیری کرده و باعث زرد شدن و ریزش برگ‌ها شود (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸). فیسالیس به خشک‌سالی و وزش باد حساس است، بنابراین در مناطق بادخیز، کشت آن باید توسط بادشکن محافظت شود (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

تکثیر گیاه

تکثیر گیاهان هزاران سال است که انجام می‌شود، از زمانی که انسان‌های نخستین زندگی عشایری را رها کرده و برای تهیه غذای خود در یک منطقه ساکن شده اند. روش‌های تکثیر فیسالیس عبارت‌اند از تولیدمثل جنسی از طریق بذرها و تولیدمثل غیرجنسی با استفاده از پیوند و کشت بافت است. تکثیر گیاه از طریق بذر می‌تواند به دو روش طبیعی (تولیدمثل گیاهان در محیط بومی آن) و مصنوعی (درنتیجه مداخله ناشی از انسان) تقسیم شود. ازنظر تجاری، پرکاربردترین روش برای انتشار فیسالیس تکثیر جنسی است.

جوانه‌زنی بذور به خصوصیات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی، قرارگیری بذر در محیط مناسب و تأمین احتیاجات آن در هنگام جوانه‌زنی بستگی دارد. برای موفقیت در جوانه‌زنی بذر، باید رطوبت، دما، نور و اکسیژن را در نظر گرفت که در کنار هم فاکتورهای اساسی برای داشتن یک روند طبیعی هستند. در صورت عدم وجود هر یک از این عوامل، جوانه‌زنی بذر اتفاق نخواهد افتاد.

بذر فیسالیس

بذرهای فیسالیس دارای درصد جوانه‌زنی بالایی هستند، در حدود ۸۵ تا ۹۰ درصد و پس از ۱۰ تا ۱۵ روز جوانه می‌زنند (فیشر و همکاران، ۲۰۰۵). بعضی‌اوقات جوانه‌زنی نامناسب است و سرعت جوانه‌زنی می‌تواند ناچیز باشد (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸). به نظر می‌رسد که دانه‌های فیسالیس وقتی در دمای بین ۷ تا ۱۳ درجه سانتی‌گراد در شب و ۲۲ تا ۲۸ درجه سانتی‌گراد در طول روز قرار گیرند، راحت‌تر جوانه می‌زنند.

بذر گیری از فیسالیس

برای استخراج بذر، ابتدا میوه‌ها را با سرعت کم له می‌کنند و در طی ۴۸ ساعت در یک ظرف شیشه‌ای می‌گذارند تا میوه تخمیر شود و پس ‌از آن، بذرها در آب شسته می‌شوند و در سایه روی کاغذ جاذب خشک می‌شوند (FISCHER، ۱۹۹۵؛ MIRANDA، ۲۰۰۴). بااین‌حال، RUFATO و همکاران. (۲۰۰۸) شرح داند که فرآیند تخمیر برای فیسالیس لازم نیست. پس از برداشت بذرها، مهم است که آن‌ها را حداقل دو هفته در حالت استراحت بگذارید، زیرا اگر بذرها بلافاصله کشت شوند، برای جوانه‌زنی به زمان بیشتری نیاز دارند.

پس از استخراج، بذرها را می‌توان تا دو سال در دمای اتاق ذخیره کرد. بذرها را دربسته‌های نفوذپذیر (بسته‌های کاغذی) ذخیره کنید. همچنین می‌توان بذرها را در پاکت‌های نیمه نفوذپذیر (کیسه‌های پلاستیکی)، به شرطی که در دمای ۵ تا ۱۰ درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند بسته‌بندی کرد؛ و یا حتی، در ظروف شیشه‌ای آب‌بندی‌شده، مستقل از دما نگهداری کرد. بااین‌حال، بذور ذخیره‌شده باید کاملاً خشک شوند، زیرا رطوبت بر سرعت جوانه‌زنی تأثیر منفی می‌گذارد (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

برای پیشگیری از بیماری‌های Cladosporium, Phoma, Alternaria, Phytium, Botrytis and Colletotrichum توصیه می‌شود قبل از کاشت بذرهای فیسالیس را با قارچ‌کش‌ها ضدعفونی کنید (ANGULO، ۲۰۰۵).

انتخاب محل کشت فیسالیس

در پرورش میوه، خاک‌ورزی، واریته، گونه و سیستم هرس موارد مهمی هستند که بر عملکرد، کیفیت، اقتصاد و سودآوری تولیدکننده تأثیر می‌گذارند. هدف از آماده‌سازی خاک، تقویت شرایط شیمیایی و فیزیکی آن به‌منظور تسهیل خاک‌ورزی است.

ازجمله عوامل دیگر که در روش‌های مدیریت خاک باید مورد توجه قرار دارد عبارت‌اند از: محصول، سیستم ریشه‌ای و یک‌ساله یا چندساله بودن آن. با توجه به اینکه فیسالیس در جنوب برزیل، چندساله در نظر گرفته می‌شود، منطقه زراعی باید ۴ تا ۵ ماه قبل از کاشت انتخاب و عملیات خاک‌ورزی انجام شود.

وقتی‌که منطقه‌ی زراعی انتخاب شد، برای شناخت شرایط شیمیایی و تصحیح آن جهت تجزیه‌وتحلیل و آزمایش خاک باید از خاک نمونه‌برداری انجام شود. کشت در مناطقی که سال‌های قبل گیاهانی از خانواده سولاناسه کشت نشده‌اند، به دلیل احتمال کمتر خطر قارچ و باکتری موجود در خاک، ترجیح داده می‌شوند (MUNIZ و همکاران، ۲۰۱۰). منطقه‌ی موردنظر برای کشت فیسالیس باید دارای مقدار زیادی نور خورشید باشد که در معرض وزش باد شدید و تجمع هوای سرد و رطوبت قرار نگیرد. همچنین باید از کشت در خاک‌هایی که دچار غرقاب می‌شوند و دارای زهکشی مناسب نیستند دوری کرد، زیرا گیاه فیسالیس نسبت به رطوبت بالا حساس است و با خاک‌های زهکشی شده و خاک سیلتی سازگار است (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

زمان کشت

انتخاب زمان کاشت بسیار مهم است، زیرا تأثیر زیادی در عملکرد محصول فیسالیس دارد. زمان کشت و پرورش به‌عنوان مجموعه‌ای از عوامل محیطی که در تعامل با گیاه است و گیاه به آن واکنش نشان می‌دهد، تعریف و باعث تغییر در عملکرد محصول می‌شود. کشت فیسالیس می‌تواند در طول سال انجام شود. بااین‌حال، هیچ تحقیق علمی مبنی بر تأیید این اطلاعات وجود ندارد (LIMA و همکاران، ۲۰۰۸).

طبق گفته‌های MUNIZ و همکاران. (۲۰۱۱)، در برزیل، بسته به منطقه و آب‌وهوا، می‌توان در چند دوره از سال کشت فیسالیس را انجام داد. در مناطق نیمه گرمسیری که هیچ گونه وقوع سرما وجود ندارد، می‌توان در هر دوره از سال گیاه فیسالیس را کشت کرد و می‌توان چرخه رشد محصول را تا دو سال تمدید کرد، اما بعد از این مدت، عملکرد و کیفیت میوه‌ها کاهش می‌یابد.

هنگامی‌که گیاهان فیسالیس به قطر اولیه بالاتر از ۰.۵ سانتی‌متر و طول حدود ۲۰ سانتی‌متر رسیدند باید هرس شوند. (ANGULO, 2005) RUFATO و همکاران (۲۰۰۸) نشان دادند که هرس گیاه هنگامی انجام می‌شود که گیاه ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر ارتفاع داشته و دارای سه تا چهار برگ باشد. در این دوره، توجه به آبیاری باید شدید باشد، بنابراین، اتخاذ سیستم آبیاری (عمدتاً روش قطره‌ای) بسیار مهم است.

انتقال و کاشت نشاء ترجیحاً باید در روزهای بارانی یا ابری انجام شود تا از استرس آبی به گیاهان جلوگیری شود. در طول کاشت، با توجه به نتایج آزمایش خاک توصیه می‌شود، کودهای آلی کاملاً پوسیده، کود شیمیایی و اصلاح‌کننده‌ها را به خاک اضافه کنید (FISCHER، ۱۹۹۵؛ MIRANDA، ۲۰۰۴).

کود دهی و تغذیه گیاهان

کود دهی یک عملیات کشاورزی است که شامل تهیه کود و دادن کود به خاک به‌منظور بازیابی یا حفظ باروری آن، تأمین کمبود مواد مغذی و تأثیرگذاری در توسعه محصول می‌باشد (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۹). مهم‌ترین مواد غذایی موردنیاز در فیسالیس ازت، پتاسیم، کلسیم و بور هستند. نیتروژن مهم‌ترین عنصر ماکرو محسوب می‌شود که مسئولیت آن رشد رویشی و طولی شاخه‌ها است.

پتاسیم (KNO_۳ یا K_۲SO_۴) وظیفه گلدهی و تثبیت میوه‌ها را بر عهده دارد و باید قبل از گلدهی به‌کاربرده شود. کلسیم در تشکیل بافت‌ها و کالیکس بسیار مهم است. بور عنصر ریزمغذی موردنیاز گیاهان است و کمبود آن باعث کاهش محتوای مواد جامد محلول در میوه می‌شود (ANGULO، ۲۰۰۵).

مرحله داشت فیسالیس و رسیدگی به محصول

کشت فیسالیس بسیار ساده قلمداد می‌شود و بخش اعظم تکنیک‌های مورد استفاده برای آن مشابه کشت گوجه‌فرنگی است (CHAVES، ۲۰۰۶). مهم‌ترین عملیات کشاورزی در محصول فیسالیس شامل کود دهی، کنترل آفات و بیماری‌ها و برداشت محصول است (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۹). با استفاده از برخی از عملیات کشاورزی مانند کود دهی، تربیت و هرس می‌توان کانوپی گیاه و کیفیت و ظاهر میوه را بهبود بخشید (MUNIZ et al. 2010).

آبیاری

آبیاری باید از طریق مشاهده چشمی یا با تجهیزات خاص کنترل و مدیریت شود. با استفاده از آبیاری قطره‌ای مخصوصاً در روزهای اول پس از هرس، باید از خشک شدن گیاهان جلوگیری شود (فیشر، ۱۹۹۵؛ میراندا، ۲۰۰۴).

از آنجا که فیسالیس رشد رویشی زیادی داشته و شاخ و برگ زیادی تولید می‌کند، شدیداً نیاز به هرس و تربیت دارد؛ بنابراین فاصله ردیف اتخاذشده باید با سیستم هرس و تربیت مورد استفاده مطابقت داشته باشد. سیستم هرس مورد نیاز با توجه به تراکم کاشت، توپوگرافی منطقه، هزینه مواد (سیم، چوب و…) و در دسترس بودن آن‌ها انتخاب می‌شود (LIMA و همکاران، ۲۰۰۹). اگرچه هرس باعث افزایش اولیه در هزینه‌های تولید می‌شود، اما مزایای زیادی مانند استفاده مناسب از نور خورشید، تسهیل خاک‌ورزی و بهبود کیفیت میوه دارد.

MARTÍNEZ و همکاران. (۲۰۰۸) افزودند، هنوز سیستم هرس و تربیت خاصی که نیازهای محصول فیسالیس را برطرف کند وجود ندارد، اما روش‌هایی که برای دیگر گیاهان سولاناسه مانند گوجه‌فرنگی به‌کاربرده می‌شود در فیسالیس نیز می‌تواند استفاده شود (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

فاصله کاشت فیسالیس

فواصل کاشت با توجه به سیستم هرس و تربیت تعیین می‌شود و فاصله بین گیاهان از ۰.۵ تا ۱.۵ متر متغیر است. به‌طورکلی، فاصله کاشت توصیه‌شده ۱×۳ یا ۰.۵×۳ متر (به ترتیب در بین گیاهان و در بین ردیف‌ها) است. بااین‌حال، توپوگرافی محل تأثیر مهمی بر انتخاب فاصله ردیف‌ها دارد، زیرا فواصل ردیف‌ها نقش مهمی در هوادهی، رطوبت و خاک‌ورزی دارد (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

در مناطق مسطح، فواصل نزدیک به هم بیشتر توصیه می‌شود، اما در مناطق شیب‌دار فاصله ردیف باید افزایش یابد (FISCHER، ۱۹۹۵؛ MIRANDA، ۲۰۰۴).

هرس

طبق گفته VILLEGAS (2009)، هرس فیسالیس به دلیل تأثیر آن بر اندازه میوه، بهبود رشد و اثربخشی آن در سیستم تربیت گیاه، یکی از عملیات کشاورزی مهم است. MIRANDA (2004) هرس را به‌عنوان دست‌کاری که باعث تغییر و بهبود در عادت رشدی گیاهان به‌منظور دریافت تابش خورشیدی و به تبع آن راندمان بیشتر در فرآیندهای فتوسنتزی می‌شود، تعریف می‌کند.

میراندا (۲۰۰۴) چهار نوع هرس را عنوان کرد:

• هرس شکل‌دهی: که ساقه اصلی در ارتفاع حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتی‌متر تنک می‌شود و جوانه‌های آن را از بین می‌برند.
  ازنظر VILLEGAS (2009) هرس شکل‌دهی، از بین بردن جوانه‌ها از پایه گیاه تا ارتفاع ۴۰ سانتیمتر اول به‌منظور کاهش رطوبت نسبی محصول است.
• هرس نگهداری: به‌منظور از بین بردن شاخه‌های طولانی و غیر مولد.
• هرس بهداشتی: برای از بین بردن شاخه‌های دارای بیماری یا آفات.
• هرس نوسازی: به‌منظور تجدید محصول از ریشه‌ی گیاهان قدیمی.

پیشنهاد می‌کنیم مقاله آموزشی زمان و نحوه هرس را بخوانید

آفات و بیماری‌ها

به‌منظور کنترل وقوع آفات و بیماری‌ها گیاهان باید روزانه مورد بررسی قرار گیرند تا از این طریق بتوان با تشخیص سریع آن‌ها یک روش کنترل مناسب‌تر اتخاذ کرد. اکثر آفات مشخص‌شده در گیاه فیسالیس، گونه‌های شناخته‌شده در خانواده Solanaceae هستند. کنترل آن‌ها فقط باید در صورت آسیب اقتصادی انجام شود، اما می‌توان اسپری‌های دوره‌ای با عصاره‌های طبیعی (LIMA و همکاران، ۲۰۰۸)، حشره‌کش‌های بیولوژیکی و دفع‌کننده‌ها را انجام داد (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

فیشر و همکاران. (۲۰۰۵) به آفات اصلی که به محصول فیسالیس حمله می‌کند اشاره و آن‌ها را به‌عنوان آفات خاک، برگ و میوه تقسیم کرند.

آفات خاک شامل Spodoptera sp، Agrotis sp؛ و Feltia sp، آفات برگ شامل Liriomyza sp، Epitrix cucumeris (سوسک کک سیب‌زمینی)، Aphys sp، Myzus sp. (شته‌ها)، Frankliniella sp؛ و Trialeurodes vaporariorum و آفاتی که به میوه حمله می‌کنند شامل Aculops sp. (acarids)، Heliothis sp. (heliothis moth) هستند.

امروزه هنوز طیف وسیعی از حشره‌کش‌های مجاز برای استفاده در محصول فیسالیس وجود ندارد، بنابراین، بهترین روش برای کنترل آفات، مدیریت تلفیقی آفات (IPM) با استفاده از شیوه‌های درست کشت و عملیات زراعی و کنترل بیولوژیکی طبیعی است (MUNIZ و همکاران. ۲۰۱۰)

بیماری‌های محدودکننده برداشت و پس از برداشت فیسالیس منشأ زیادی دارند و در اثر قارچ، باکتری، ویروس، نماتد و فیتوپلاسما ایجاد می‌شوند، اما بیماری‌های ناشی از قارچ فراوان‌تر است. با افزایش سطح زیر کشت و صادرات و گرایش به سمت تک‌کشتی شدن فیسالیس آفات و بیماری‌های آن و درنتیجه خسارت آن‌ها افزایش‌یافته است. راهکارهای لازم برای دستیابی به کنترل این بیماری‌ها شامل شیوه‌های مناسب کشت و داشت (از انتخاب بذر با کیفیت مناسب تا انتخاب صحیح قارچ‌کش‌ها) می‌باشد (MUNIZ و همکاران، ۲۰۱۰).

عملیات برداشت

روش‌های مختلفی برای تعریف مناسب‌ترین دوره برای برداشت محصول فیسالیس وجود دارد، با این حال، تغییر رنگ کالیکس (کاسه‌ی گل) ویژگی است که بیشتر مورداستفاده کشاورزان و بازرگانان قرار می‌گیرد.

کالیکس میوه علاوه بر اینکه نشانه‌ای برای تعیین زمان برداشت محصول است، باعث افزایش ماندگاری میوه پس از برداشت (تا ۳/۲) می‌شود (ÁVILA و همکاران، ۲۰۰۶). کالیکس نقش محافظت از میوه به‌طور طبیعی را بر عهده دارد، بنابراین، برای ذخیره‌سازی میوه در دوره‌های طولانی‌تر، باید از جدا شدن آن جلوگیری کرد (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸).

با شروع رسیدگی، برداشت باید هفتگی و بدون وقفه انجام شود (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸). برداشت باید در درجه حرارت ملایم صورت گیرد و از برداشت محصول در دوره بارندگی جلوگیری شود.

میوه‌های زخمی به دلیل آفات یا بیماری‌ها باید دور ریخته شوند. مناسب‌ترین روش برای جمع‌آوری میوه‌ها روش دستی و ترجیحاً با استفاده از قیچی است (RUFATO و همکاران، ۲۰۰۸). پس از برداشت، توجه به جنبه‌هایی مانند رنگ و استحکام بافت اندام‌های حساس بسیار مهم است.

استرس‌های اصلی پس از برداشت شامل آسیب‌های مکانیکی مانند زخم‌ها، ترک‌ها، فشرده‌سازی و ضربه‌ها هستند که باعث کاهش چشمگیر کیفیت میوه، تأثیر بر خصوصیات شیمیایی و فیزیکی آن و همچنین تقویت آلودگی توسط قارچ‌ها و باکتری‌ها می‌شوند.

جمع‌بندی

فیسالیس یکی از گیاهانی است که به‌ تازگی در سطح وسیع کشت و میوه‌ی آن به‌صورت تجاری وارد بازار شده و میوه‌ی این گیاه توسط کاسه‌ی گل تورمانند پوشیده شده و کمی عجیب به نظر می‌رسد.

این میوه ی کوچک سرشار از ویتامین‌های A، C، آهن، فسفر و فیبر است. دما، نور و ارتفاع از سطح دریا نقش مهمی در اندازه، رنگ، محتوای غذایی، طعم و مرحله رسیدن میوه‌ دارند. این گیاه چندساله، بوته‌ای و دارای عادت رشد نامشخص است و نسبت به سایر گیاهان خانواده‌ی سولاناسه رشد رویشی زیادی داشته و نیاز شدیدی به هرس و تربیت دارد.

فیسالیس در اکثر مناطق به‌صورت یک‌ساله یا دوساله پرورش می‌یابد. نیاز به خاک با زهکشی بالا و رطوبت مناسب دارد. دمای مطلوب برای فیسالیس بین ۸ تا ۲۰ درجه سانتی‌گراد است.

مقالات مرتبط

• پردرآمدترین و سودآورترین محصولات گلخانه‌ای
• کشت میوه‌های گرمسیری در گلخانه

منابع

               Muniz, Janaína et al. General aspects of physalis cultivation. Cienc. Rural, June 2014, vol.44, no.6, p.964-970. ISSN

• 

•